του Ηλία Φραγκούλη

Αν και δεν αναγράφεται πουθενά στα promo υλικά της ταινίας, επί της οθόνης ο τίτλος του «Dune» του Ντενί Βιλνέβ συνοδεύεται από ένα «Part One», το οποίο δηλώνει ξεκάθαρα ότι το φιλμ δεν πρόκειται ν’ ασχοληθεί με το πλήρες πρώτο βιβλίο της λατρεμένης από τους οπαδούς του φανταστικού σειράς έργων του Φρανκ Χέρμπερτ. Έχοντας την πικρή ανάμνηση της εμπειρίας της ομώνυμης ταινίας του Ντέιβιντ Λιντς από το 1984 (αν όχι και το όνειρο του Αλεχάντρο Χοντορόφσκι να μεταφέρει το βιβλίο, χωρίς να ξεπεράσει ποτέ το στάδιο του development, κάπου στα ‘70s), ξεκινάς να παρακολουθείς την εκδοχή του Βιλνέβ με κάποια ανησυχία, ίσως και δυσπιστία γύρω από το τελικό αποτέλεσμα. Με άλλα λόγια, βαστάς «μικρό καλάθι». Τα τελευταία πλάνα του «Dune», με την ηδονή της ευχαρίστησης που σου προσφέρει μία τεράστια ταινία στη μεγάλη οθόνη, όσο και με δακρυσμένα μάτια από όλο αυτό το μεγαλείο του μεγέθους, μου άφησαν μία απίστευτα ερεθιστική γεύση προσμονής για τη συνέχεια, με εκλάμψεις από «Λόρενς της Αραβίας» (1962) να αναδύονται από τη μνήμη.

Φυσικά και δεν εννοώ ότι ο Βιλνέβ μπορεί να συγκριθεί με τον Ντέιβιντ Λιν, όμως, εδώ αποδεικνύει περίτρανα ότι έχει την εσωτερική δύναμη και τα κότσια να περάσει (πια) σ’ ένα ανώτερο level σκηνοθετικά. Και ο μοναδικός λόγος για τον οποίο δεν δίνω την υψηλότερη των βαθμολογιών σε τούτη τη δουλειά του, είναι επειδή (μέχρι στιγμής) έχω δει μονάχα το πρώτο μέρος… ενός αριστουργήματος; Το μέλλον (και η ολοκλήρωση του project) θα αποδείξει αυτό το τελευταίο. Η επιδίωξη του studio της Warner, πάντως, είναι να προκύψει μία κινηματογραφική τριλογία, (μάλλον) ακριβώς όπως την αντιμετώπιζε και ο Χέρμπερτ (παρά την ύπαρξη πέντε βιβλίων – sequel). Το πρώτο μέρος βρίσκεται εδώ, το δεύτερο είναι το «Muad’Dib» (το μεσσιανικό όνομα του Πολ Ατρέιντιζ) και το τρίτο είναι το «The Prophet». Καμία επίσημη ανακοίνωση δεν υπάρχει από την παραγωγή για την φιλμική συνέχιση της «Dune» saga, αφήνοντας την υποψία ότι η Warner αναμένει την ετυμηγορία του box-office για ν’ αποφασίσει αν θα προχωρήσει σε ακόμη δύο ταινίες ή θα συμπτύξει τα επόμενα δύο κεφάλαια σε ένα φιλμ (ή μήπως να περιμένουμε την ολοκλήρωση της ιστορίας του Πολ όπως την αφηγείται το «Dune Messiah»;).

Το σίγουρο είναι πως ο Βιλνέβ καταπιάστηκε στα σοβαρά με το έργο του Χέρμπερτ, σε αντίθεση με το εντελώς κούφιο ανοσιούργημα του Λιντς. Για την ακρίβεια, θα έλεγα πως πήρε τη σαπουνόπερα του Λιντς και την μετέτρεψε σε πραγματική space opera, ένα «Star Wars» ενηλίκων, το οποίο επιτρέπει πολλαπλές αναγνώσεις… πέραν του οφθαλμοφανούς. Αρχικά, ο Βιλνέβ αντιλήφθηκε, σεβάστηκε και προβάλλει τις αισθητικές βάσεις που είχε το βιβλίο και προσανατολίζονται προς την μεριά της Ανατολής. (Για τον Χέρμπερτ) δεν προφέρεται Αράκις ο επίμαχος πλανήτης που παράγει το πολυτιμότατο για την Αυτοκρατορία μπαχάρι, αλλά… Ιράκας (πόσο πιο κλείσιμο ματιού;)! Κι έτσι, ευθύς αμέσως, μαζί με τις επιλογές / αναφορές του Βιλνέβ ως προς το εθνολογικό του casting, το ενδυματολογικό, το σκηνογραφικό, έως και το μουσικό σε πολλές από τις συνθέσεις του Χανς Τσίμερ, τούτο το «Dune» αγκαλιάζει (ουσιαστικά και) μία αλληγορική οπτική γύρω από την γεωπολιτική στρατηγική του σήμερα, απομακρύνοντας το περιεχόμενο του φιλμ από μία «απλή» φαντασία ή ένα αθώα ψυχαγωγικό μυθολογικό παραμύθι (όπως εκείνο που σκαρφίστηκε ο Τζορτζ Λούκας στα ‘70s).

Ταυτόχρονα, το «Dune» του Βιλνέβ διακατέχεται από μία αίσθηση μυσταγωγικής δύναμης, που έλκει τον ήρωα προς το άγνωστο, τη μοίρα, ένα «γραμμένο» πέρα από την ίδια του την ψυχή και την ύπαρξη, το οποίο ενδέχεται να οδηγήσει κι εμάς σε άλλα μονοπάτια περιεχομένου στο σύντομο (φιλμικό) μέλλον. Ο θεατής έχει ήδη προετοιμαστεί για κάτι πιο «ανεβαστικό» στη συνέχεια, βιώνοντας εδώ την έκσταση ενός εικαστικά μοναδικού θεάματος. Σε αντίθεση με το σεναριακό… μπουρδούκλωμα του Λιντς (ακόμη και στο extended cut), δε, ο Μούαντ’Ντιμπ δεν αναφέρεται ακόμη, οι θρησκευτικές νύξεις δεν αγγίζονται καθόλου, άρα τηρείται σε πολύ μεγάλο βαθμό η πιστότητα απέναντι στα κεφάλαια του έργου του Χέρμπερτ (ακόμη και ο Αυτοκράτορας απουσιάζει ολοκληρωτικά ως παρουσία).

Υπάρχουν, βέβαια, και κάποιες «παγίδες» στην ιστορία, που είμαι περίεργος να δω πως θα τις «κωδικοποιήσει» μέσα στην αφήγησή του ο Βιλνέβ, στην εξέλιξη τούτης της saga. Διότι υφίσταται και η πολιτικοκοινωνική παράμετρος. Η ταξική προέλευση του Πολ (ο ευγενής υιός ενός Δούκα), τα στρατιωτικής πειθαρχίας καθεστώτα, η επαναστατική δράση των Φρέμεν που αγωνίζονται να κρατήσουν τη γη τους και ουχί να μετατραπεί σε αποικία εκμετάλλευσης, είναι στοιχεία που συνθέτουν επικίνδυνες ανισότητες, τις οποίες καλείται να λύσει ένα… παιδαρέλι – διάδοχος, δημιούργημα μητριαρχικών «δεισιδαιμονιών» και γενετικών «προδιαγραφών» υπό το πέπλο προστασίας μιας «προφητείας»; Εάν η ματιά του Βιλνέβ ταυτίζεται (ύπουλα) με το ρεαλιστικό σύμπαν του δικού μας πολιτισμού, πως θα μπορέσει να εξισορροπήσει την αλληγορία του δικού του έργου με τον μύθο μιας φαντασιακής δημιουργίας (wannabe) μαζικής κατανάλωσης, έστω και ενήλικα σκεπτόμενης; Για την ώρα, μπορούμε να μένουμε θαμπωμένοι από αυτό το κομψοτέχνημα δουλειάς που έρχεται να μας θυμίσει ότι το επικό σινεμά υπάρχει ακόμη.