του Ηλία Φραγκούλη

Πρέπει να σας θυμίσω κάτι πριν ασχοληθούμε με αυτή την ταινία. Ο Κλιντ Ίστγουντ γεννήθηκε το Μάη του 1930. Από τις αρχές της δεκαετίας του ’70 σκηνοθέτησε γύρω στις τριάντα ταινίες, η πλειοψηφία των οποίων με αφήνει παγερά αδιάφορο (το λέω όσο πιο ευγενικά γίνεται). Η ιστορία, με μαθηματική ακρίβεια, μας έχει διδάξει πως όσο μεγαλώνει ένας «δημιουργός», τόσο φθίνει η καλλιτεχνική αξία του έργου του. Αυτό που σήμερα κάνει την επιστήμη να σηκώνει τα χέρια ψηλά είναι το πώς ο Ίστγουντ καταφέρνει σε αυτή την ηλικία να υπογράψει την καλύτερη ταινία της ζωής του, ένα φιλμ πραγματική κληρονομιά για το αμερικανικό σινεμά, που παραδόξως μιλά… ιαπωνικά!

Τα «Γράμματα από το Ίβο Τζίμα» αποτελούν την άλλη όψη του «Οι Σημαίες των Προγόνων μας» και παρακολουθούν αποκλειστικά τις κινήσεις του «κιτρινιάρη» εχθρού που έχει ταμπουρωθεί στο νησάκι της Ίβο Τζίμα και ελπίζει σε ενισχύσεις από τον Αυτοκράτορα για ν’ αντέξει την επερχόμενη σκληρή επίθεση του πολυάριθμου αμερικανικού στόλου. Η διαφορά ανάμεσα στις δύο πλευρές είναι πως ο μεν στρατός παριστάνει τον κατακτητή, ενώ οι ντόπιοι βρίσκονται εκεί για να προστατέψουν τα εδάφη και την τιμή τους πάνω απ’ όλα, έχοντας δώσει όρκο ιερό στην πατρίδα να μη φύγουν ζωντανοί και ηττημένοι. Η πρώτη διαπίστωση – έκπληξη εδώ είναι πως το πολιτικό σχόλιο και ο σαρκασμός (σε αντι-εθνικιστική έξαρση!) της προηγούμενης ταινίας έχει ξεθωριάσει εντελώς, μαζί με τις όποιες χρωματικές παλέτες και τα συγκινησιακά φορτία. 141 λεπτά αργότερα, σου παίρνει αρκετό χρόνο για να συνέλθεις και να «καταχωρίσεις» αυτό που είδες. Ναι, το σοκ διαρκεί και μετά την ταινία, η οποία απέχει από τον χαρακτηρισμό του πολεμικού φιλμ και όλα αυτά τα στερεότυπα φιλελευθερισμού και διδαχής που συνοδεύουν το είδος. Η αλήθεια βρίσκεται στην ψυχή του Ίστγουντ. Στην ψυχή ενός 77χρονου ανθρώπου που βρίσκει το θάρρος ν’ αντικρίσει το θάνατο πρόσωπο με πρόσωπο και να τολμήσει να ρωτήσει τα δεκάδες «Γιατί;», καθώς χάνει τη γη κάτω από τα πόδια του… Γιατί πεθαίνουμε; Τι αξία έχει το χώμα που πατάμε; Πόσο μας τιμά; Πόσα μπορούμε να δώσουμε γι’ αυτό; Αξίζει να χαθεί μια ολόκληρη ζωή έτσι; Τι διάολο είναι αυτή η πατρίδα, τέλος πάντων; Κι αν είναι ο τάφος μας μονάχα, που πάνε όλες αυτές οι προσευχές, τα χνάρια μιας ζωής, οι άνθρωποι που τη συντρόφευαν και τα όνειρα πως θα ξανασυναντηθούμε; Πως κλείνεις τα μάτια κάθε νύχτα όταν έχεις χάσει την πίστη σου και γνωρίζεις πως το μόνο που σε περιμένει είναι ένας λάκκος;

Χαμηλότονα, χωρίς σκηνές ανθολογίας (αν και οι αυτόχειρες «πατριώτες» με τις χειροβομβίδες θα μείνουν για καιρό στη μνήμη σας) και ζήλο στην καταγραφή ενός πολέμου μέσα από το μέτωπο, τα «Γράμματα» του Ίστγουντ δίνουν ένα φιλοσοφημένο υπαρξιακό μήνυμα στο θεατή, τολμούν και αμφισβητούν πολλές από τις ιδέες πάνω στις οποίες ανατραφήκαμε και, ειδικά για τους δικούς του ανθρώπους, θυμίζει στις ΗΠΑ πόσο άδοξο είναι το να σκοτώνεις τα παιδιά σου ντύνοντάς τα στο χακί, ακόμη και σήμερα. Αν περνούσε από το χέρι μου, θα του έδινα το Όσκαρ καλύτερης ταινίας και θα του ζητούσα και συγγνώμη για τα παλιά. Σε κάθε περίπτωση, θα υποκλινόμουν. Κι αντί γι’ αποχαιρετισμό, θα του ψιθύριζα πως όλοι φοβόμαστε. Κατά βάθος…