του Νίκου Παλάτου

Όποιος έχει δει έστω ένα φιλμ του Ρόι Άντερσον, γνωρίζει άριστα τι μπορεί να περιμένει από το τελευταίο του εγχείρημα. Ο πολυβραβευμένος σκηνοθέτης αφήνει πίσω του την τριλογία της «ζωής» («Τραγούδια από τον Δεύτερο Όροφο», «Εσείς, οι Ζωντανοί», «Ένα Περιστέρι Έκατσε σ’ Ένα Κλαδί Συλλογιζόμενο την Ύπαρξή του»), όμως αυτό δεν σημαίνει πως εγκαταλείπει το απολύτως εικαστικό, χαρακτηριστικό του στυλ. Εκ νέου, στην «Ομορφιά της Ύπαρξης» προτάσσει μια σειρά από tableaux vivants, μέσω των οποίων ξεναγεί τον θεατή σε μια αλληλουχία ανεξάρτητων στιγμιοτύπων από την καθημερινότητα μιας χούφτας απλών ανθρώπων. Η μοναδική επί της ουσίας καινοτομία που υπάρχει σε τούτο σε σχέση με τα προηγηθέντα, είναι ότι εδώ την κάθε μία από τις βινιέτες που αποτελούν το σύνολο του έργου, διηγείται δίκην Σεχραζάντ από τις «Χίλιες και Μία Νύχτες» μια γυναικεία φωνή. Αυτή ξεκινά την αφήγηση, επαναλαμβάνοντας με ήρεμο τόνο το motto «Είδα έναν…», αναλαμβάνοντας τον άτυπο ρόλο του compère σε κάθε αυτοτελές «επεισόδιο».

Η κατά τα ειωθότα ακίνητη κάμερα του Άντερσον (μετα)πηδά από τη μια ιστορία στην άλλη, εξετάζοντας (μεταξύ άλλων) με έναν σουρεάλ απαισιόδοξο τρόπο την ανωνυμία της αστικής απομόνωσης, τον παραλογισμό του απρόοπτου ή την απώλεια του ουσιαστικού στη ζωή. Ένας μεσήλικας άνδρας μιλά on camera για έναν παλιό συμμαθητή του ο οποίος ποτέ δεν του έδινε σημασία, για να περάσει ξαφνικά από εμπρός του, αγνοώντας τον (!) για ακόμη μια φορά. Μια παρέα κοριτσιών, περνώντας έξω από ένα café, αρχίζει προς έκπληξη των θαμώνων να χορεύει στον ρυθμό παλιακής μουσικής. Ένας οδηγός αυτοκινήτου μένει εξαιτίας βλάβης στη μέση του πουθενά, χάνοντας τη μοναδική ευκαιρία παρατήρησης της φύσης, καθώς σκύβει πάνω από τη μηχανή του οχήματος, επιχειρώντας να την επισκευάσει. Όλα αυτά παρελαύνουν με τον τόσο γνώριμο downbeat ρυθμό του Άντερσον, με τη μακάβρια θλίψη να έρχεται ενίοτε σε αντιδιαστολή με την κυνική εκκεντρικότητα των ηρώων που εδώ συστήνει ο σκηνοθέτης. Παραδόξως, σε αυτούς βρίσκει χώρο να τρυπώσει ακόμα και ο Χίτλερ (άδοντας… «Sieg Heil»!), ενώ το bunker όπου κρύβεται είναι πια έτοιμο να καταρρεύσει, σε μια σπάνια για τον auteur ματιά στο παρελθόν.

Το πιο κοντινό σε υπόθεση (με την παραδοσιακή έννοια του όρου) που υπάρχει στην «Ομορφιά της Ύπαρξης», είναι η επανεμφανιζόμενη βινιέτα του ιερέα που φοβάται πως έχει χάσει την πίστη του. Μέσω αυτής, ο Άντερσον καταπιάνεται με ένα εκ των πλέον αγαπημένων του θεμάτων, τη θρησκεία σαν εμπορικό εργαλείο διαβίωσης («Μα, είναι η ζωή μου!», απαντά ο παπάς, όταν ερωτάται σχετικά με την πιθανή συνέχιση των καθηκόντων του), κάτι που πολύ πιο εύστοχα είχε σχολιάσει με τις ρέπλικες των Εσταυρωμένων στα «Τραγούδια από τον Δεύτερο Όροφο», με τα οποία συστήθηκε στο «ευρύ» κοινό είκοσι χρόνια πριν. Και κάπου εκεί απαντάται το… πρόβλημα της τέταρτης αυτής φοράς / επανάληψης, στην οποία ο βετεράνος auteur επιχειρεί να παρουσιάσει μία από τα ίδια. Όσο μοναδικά ως γραφή, αισθητική ή παρουσίαση και να είναι τα καινούργια tableaux vivants του, εν είδει ξεφυλλίσματος comic strip album, κάπου αφήνουν την αίσθηση πως στέκουν σαν outtakes παρελθόντων γυρισμάτων, τα οποία ως επίρρωση τούτων μετά βίας υπερβαίνουν τη μία ώρα διάρκειας. Τη βγάζει καθαρή όμως ο Σουηδός, μιας και έχει την (καλή) συνήθεια να αφήνει αρκετά χρόνια να μεσολαβήσουν από κάθε του φιλμ, κάνοντας το «déjà vu» αυτό να μην μοιάζει ούτε με αρπαχτή, ούτε με φεστιβαλική «εργολαβία», είδος στο οποίο ειδικεύονται άλλοι γνωστοί συνάδελφοί του.