του Δημήτρη Δημητρακόπουλου

Μακριά από… τις κινήσεις εντυπωσιασμού και τα παιχνίδια σκοπιμοτήτων, που κατά καιρούς ταλαιπώρησαν το γηραιότερο ελληνικό φεστιβάλ, το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ ανέκαθεν βασιζόταν περισσότερο στην αγάπη τού κοινού για το σινεμά τεκμηρίωσης και λιγότερο σε λαμπερούς καλεσμένους ή κραυγαλέες επιλογές, ακολουθώντας μία χαμηλότονη αλλά συνεπή πορεία που έδινε έμφαση, κυρίως, στις δυνατές συμμετοχές τού προγράμματος, αρχή που εφαρμόστηκε στη συνέχεια και στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου, έπειτα από την τοποθέτηση του Δημήτρη Εϊπίδη και σε εκείνη τη διευθυντική καρέκλα. Έτσι και φέτος, με 198 συμμετοχές να συμπληρώνουν την τελική λίστα των ταινιών, η 16η έκδοση του θεσμού αφήνει πίσω την πρώτη της δεκαπενταετία – την οποία γιόρτασε εκτενώς πέρυσι με σχετικό αφιέρωμα στα πιο ξεχωριστά φιλμ αυτών των χρόνων – αλλά συνεχίζει να εξερευνά τις «Εικόνες του 21ου Αιώνα», όπως παραμένει ο υπότιτλος, αλλά και η θεματική, της διοργάνωσης.

Ο ΛΙΝΑΡ ΔΙΝΕΙ ΤΗΝ ΕΚΚΙΝΗΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΒΟΛΩΝ

Το Φεστιβάλ υπόσχεται μια «συγκινητική, ανθρώπινη ιστορία με πρωταγωνιστή έναν μικρό ήρωα της ζωής» για την επίσημη εκκίνηση των προβολών, και μάλιστα σε ευρωπαϊκή πρεμιέρα, και προσκαλεί τη σκηνοθέτιδα Νάστια Ταρασόβα να ανοίξει με το «Linar» της την αυλαία του 16ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, απόψε στο Ολύμπιον. Στην ταινία, ο Λινάρ, ένα μικρό παιδί από τη Ρωσία, ταξιδεύει από τη χώρα του έως την Ιταλία με στόχο να υποβληθεί σε μεταμόσχευση καρδιάς, δίνοντας και τον τόνο της φετινής διοργάνωσης, που, παρά την πολιτική πραγματικότητα, εξακολουθεί να εστιάζει εξίσου σε ανθρώπινες, αληθινές ιστορίες, προς αναζήτηση μιας πραγματικότητας που αξίζει ακόμα την προσοχή μας.

ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ

Kismet

Σε αντίθεση με τη φθίνουσα παρουσία των ελληνικών παραγωγών στο «μεγάλο» Φεστιβάλ της πόλης, το ελληνικό κομμάτι του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ παραμένει δυναμικό, με πλούσια παρουσία και ένα εύρος θεματικών που κινούνται από (αυτονόητα) την πολιτική, τη μετανάστευση και την οικονομική κρίση μέχρι την Ιστορία, την τέχνη και τα ανθρώπινα δικαιώματα, σε πλήρη σύμπνοια με τη σύγχρονη κοινωνία. Ανάμεσά τους, ξεχωρίζουν το «Kismet» της Νίνας Μαρίας Πασχαλίδου, κάνοντας την ελληνική του πρεμιέρα μετά την παρουσία του στο διαγωνιστικό τμήμα μεσαίου μήκους του IDFA 2013, το «Yusefʼs Song» του Κώστα Πλιάκου, στο οποίο, με οδηγό έναν γνωστό rapper της Λιβύης, παρακολουθούμε τη ζωή στη χώρα μετά την πτώση του καθεστώτος του Καντάφι και «Η Νονά» του Στέλιου Κούλογλου, που, αναμφισβήτητα, λόγω της… καυτής θεματολογίας του και του παραλληλισμού των τακτικών της Άνγκελα Μέρκελ με αυτούς της… Μαφίας, αναμένεται να προσελκύσει το ενδιαφέρον και την αντίδραση του κοινού.

Yusefʼs Song

Ιστορίες που παίρνουν τη σκυτάλη από πέρυσι αποτυπώνονται στην ταινία «Στο Νήμα» των Έμιλυ Γιαννούκου και Αλέξανδρου Παπανικολάου, το οποίο ακολουθεί τον Αλέξη Τσίπρα κατά την προεκλογική περίοδο, παίρνοντας μαθήματα από το «Ένα Βήμα Μπροστά» της προηγούμενης διοργάνωσης, στο «Χρυσό Δάσος» του Στρατή Βογιατζή, που καταπιάνεται για άλλη μια φορά με το ορυχείο χρυσού στις Σκουριές Χαλκιδικής, στο «Καλάβρυτα – Άνθρωποι και Σκιές» του Ηλία Γιαννακάκη, που επιλέγει τη σφαγή των Καλαβρύτων ως αντικείμενο της σταθερά παρούσας στο φεστιβάλ ιστορικής αναδρομής, ενώ τη βεντάλια των θεματικών ανοίγει περαιτέρω το «Στοργή στο Λαό» του Βασίλη Δούβλη, το οποίο φέρνει στο φως λογοκριμένα καρέ ταινιών που (δεν) προβλήθηκαν κατά τη διάρκεια της χούντας.

Το μεγαλύτερο ενδιαφέρον, βέβαια, παρουσιάζει, παραδοσιακά, το τμήμα «Συγκλονιστικές Ανθρώπινες Ιστορίες», το οποίο απέχει από πολιτικές θέσεις ή ακτιβιστικές προθέσεις και αποκαλύπτει ξεχωριστά πορτρέτα ανθρώπων, που θα μπορούσαν να είναι ο ήρωας της διπλανής πόρτας. Ξεχωρίζουν τα «Lost in the Bewilderness», το σχεδόν θριλερικών αποχρώσεων ντοκιμαντέρ της Αλεξάνδρα Άνθονι σχετικά με μια υπόθεση γονικής απαγωγής και των συνεπειών της και το «ΒΙΕΤ ΚΩΣΤΑΣ. Υπηκοότης: Ακαθόριστος» του Γιάννη Τριτσιμπίδα, που ακολουθεί την ιστορία ενός Έλληνα που κατατάχθηκε στη Λεγεώνα των Ξένων, πολέμησε στο Βιετνάμ, άλλαξε στρατόπεδο και… κατέληξε εθνικός ήρωας των Βιετκόνγκ!

ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ ΣΕ ΠΙΤΕΡ ΓΟΥΙΝΤΟΝΙΚ ΚΑΙ ΝΙΚΟΛΑ ΦΙΛΙΜΠΕΡ

Το αφιέρωμα στο έργο του Καναδού δημιουργού Πίτερ Γουιντόνικ (φωτό) είχε, ουσιαστικά, προαναγγελθεί ήδη από την ανακοίνωση του πρόωρου θανάτου του. Ταυτόχρονα, στη μνήμη του, το βραβείο κοινού για ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους (που αποτελεί και τη μεγαλύτερη διάκριση του Φεστιβάλ, καθώς δεν υπάρχει διαγωνιστικό τμήμα), θα λάβει το όνομά του, ως ελάχιστος φόρος τιμής σε έναν, κατά τις δηλώσεις, φίλο και συνοδοιπόρο τού Φεστιβάλ. Φυσικά, λόγω του εύρους της φιλμογραφίας τού Ουιντόνικ, μια πλήρης ρετροσπεκτίβα είναι σχεδόν αδύνατη, ανάμεσα, όμως, στην επιλεκτική ανασκόπηση της καριέρας του στο φετινό Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ, οι θεατές μπορούν να βρουν το ντοκιμαντέρ «Κατασκευάζοντας Συναίνεση: Ο Νόαμ Τσόμσκι και τα ΜΜΕ» (σε συν-σκηνοθεσία με τον Μαρκ Άκμπαρ), το φιλμ που θεωρείται ανάμεσα στα καλύτερα καναδικά ντοκιμαντέρ όλων των εποχών και επιχειρεί να μυήσει το θεατή στα άδυτα των ΜΜΕ, αλλά και το «Σινεμά Βεριτέ», που ακολουθεί την ιστορία τού είδους των ντοκιμαντέρ από τις απαρχές της (λέγε με «Ο Νανούκ του Βορρά»), και μέχρι τις σύγχρονες παραλλαγές του και την… ενσωμάτωσή του στις ταινίες μυθοπλασίας (είπε κανείς «Blair Witch Project»;).

Να Είσαι και να Έχεις

Σαφώς περισσότερο ανθρωποκεντρικού χαρακτήρα, το έργο του Νικολά Φιλιμπέρ, αποτελεί το δεύτερο αφιέρωμα της φετινής διοργάνωσης, η οποία θα δει τον Γάλλο κινηματογραφιστή να επισκέπτεται το Φεστιβάλ, να προλογίζει τις ταινίες του και να συνομιλεί με το κοινό. Με κεντρικό σημείο μιας μεγάλης φιλμογραφίας το «Να Είσαι και να Έχεις», ένα μεστό πορτρέτο μιας ομάδας μαθητών σε μια απομακρυσμένη περιοχή της Γαλλίας, που πρωτοπροβλήθηκε (και διακρίθηκε) στο Φεστιβάλ Καννών, το έργο του Φιλιμπέρ προσδίδει συναισθηματικό βάρος σε ένα πρόγραμμα που κινδυνεύει λόγω της επικαιρότητας να γίνει αμιγώς πολιτικό και προσκαλεί τους θεατές, όπως οφείλει να κάνει ένας σωστός κινηματογραφιστής, να δει την πραγματικότητα με διαφορετικό μάτι, εστιάζοντας στα ουσιώδη χαρακτηριστικά τής ανθρώπινης ύπαρξης. Ειδική μνεία αξίζει και «Η Πόλη του Λούβρου», στην οποία ο Φιλιμπέρ ρίχνει την ξεχωριστή ματιά του σε ένα από τα διασημότερα μουσεία του κόσμου, ύστερα από το κλείσιμο των θυρών για το κοινό.

ΕΠΙΛΟΓΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ

Αν και η διαδικασία επιλογής ντοκιμαντέρ από το πρόγραμμα είναι αρκετά ριψοκίνδυνη, κυρίως γιατί η επιτυχία ή όχι μιας ταινίας τεκμηρίωσης βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στο κατά πόσο κεντρίζει η θεματολογία το ενδιαφέρον του θεατή, υπάρχουν μερικές συμμετοχές που ξεχωρίζουν, έστω και λίγο, περισσότερο λόγω των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τους.

Υποψήφιο στα φετινά Όσκαρ στην κατηγορία καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας, το ντοκιμαντέρ «The Missing Picture» του σκηνοθέτη Ρίτι Παν από την Καμπότζη συνδυάζει την τεχνική του… claymation, την ιστορική καταγγελία και την οπτική ενός επιζήσαντα (των φρικαλεοτήτων που διέπραξαν οι Κόκκινοι Χμερ), απέσπασε ήδη το βραβείο του τμήματος Un Certain Regard στο περσινό Φεστιβάλ των Καννών και υπόσχεται να σοκάρει τουλάχιστον ισόποσα με το περσινό «talk of the festival», «The Act of Killing». Η ιστορία της περιοχής, εξάλλου, προσφέρεται για ιστορίες αληθινού τρόμου.

Με παγκόσμια πρεμιέρα στο Φεστιβάλ του Τορόντο, το «Timʼs Vermeer» ακολουθεί τον Τιμ Τζένισον, έναν εφευρέτη από το Τέξας, στην οδύσσειά του προς τη λύση ενός από τα μεγαλύτερα μυστήρια της τέχνης: τη φωτορεαλιστική τεχνική τού Γιοχάνες Βερμέερ, 150 χρόνια πριν από την εφεύρεση της φωτογραφίας. Η ταινία έρχεται στη Θεσσαλονίκη ύστερα από ενθουσιώδεις αντιδράσεις σε φεστιβαλικές προβολές ανά τον κόσμο αλλά και «κανονική» διανομή στις Ηνωμένες Πολιτείες και αποτελεί το ιδανικό διάλειμμα από όλη την – παραδοσιακά – «βαριά» θεματολογία τού Φεστιβάλ.

Κατευθείαν από το Φεστιβάλ του Sundance, το «Happiness» του Τομά Μπαλμές αποτυπώνει έναν ονειροπαρμένο, μοναχικό οχτάχρονο καλόγερο από ένα απομονωμένο χωριό των Ιμαλαΐων και την πρώτη του επαφή με την τηλεόραση, το διαδίκτυο και ολόκληρο τον… έξω κόσμο. Το φιλμ συγκίνησε όπου προβλήθηκε και, τώρα, είναι έτοιμο να δοκιμαστεί και στο ελληνικό κοινό. Κάτι μας λέει ότι ο νεαρός πρωταγωνιστής στο επίκεντρο της ιστορίας, δεν πρόκειται να μας αφήσει ασυγκίνητους.

Δεν είχαμε ξετρελαθεί στη Βενετία, όμως, το «The Unknown Known», η καινούργια δουλειά του Αμερικανού βετεράνου του είδους, Έρολ Μόρις, η οποία στρέφει την κάμερα στον επί χρόνια γραμματέα τού Υπουργείου Αμύνης των Ηνωμένων Πολιτειών, Ντόναλντ Ράμσφελντ, προσπαθώντας να ανακαλύψει την αληθινή πλευρά γύρω από τα σημαντικότερα γεγονότα της αμερικανικής Ιστορίας των τελευταίων χρόνων, παραμένει ένα άκρως ενδιαφέρον project. Με τη μουσική τού Ντάνι Έλφμαν να δίνει μια παράδοξη παιχνιδιάρικη νότα στην αναμφισβήτητα σοβαρή υπόσταση της θεματολογίας (που, όμως, συνοδεύει κατάλληλα τη σκωπτική διάθεση του σκηνοθέτη), το φιλμ δεν είναι τόσο πετυχημένο όσο θα ήθελε ο Μόρις, ίσως επειδή εκτός Αμερικής ο αντίκτυπος αυτών των αποκαλύψεων δεν είναι, πλέον, τόσο ισχυρός όσο ήταν πριν από (ας πούμε) δέκα χρόνια, ίσως επειδή και ο Ράμσφελντ αποδεικνύεται αρκετά μπερδεμένος για να δώσει μια σαφή απάντηση. Παραμένει, όμως, εξαιρετικά καλοφτιαγμένο.

The Return to Homs

Τέλος, ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα: «The Return to Homs» του Ταλάλ Ντέρκι (Μεγάλο Βραβείο Επιτροπής στο Φεστιβάλ Sundance), το οποίο ρίχνει μια εξερευνητική ματιά στον πόλεμο της Συρίας, δίνοντας έμφαση στην οπτική των ανταρτών, «The Dog» και «Our Man in Tehran», που ρίχνουν φως στις πραγματικές ιστορίες που ενέπνευσαν τη «Σκυλίσια Μέρα» του Σίντνεϊ Λουμέτ και την περσινή «Επιχείρηση: Argo» αντίστοιχα, αλλά και το «Un Voyageur» του Μαρσέλ Οφίλς, που επιχειρεί μια κατάβαση στη μνήμη τού σκηνοθέτη και τη φιλία του με τους μεγαλύτερες καλλιτέχνες της εποχής του, ανάμεσα στους οποίους και οι Ζαν Μορό, Μπέρτολτ Μπρεχτ, Έρνστ Λιούμπιτς, Ότο Πρέμινγκερ, Γούντι Άλεν, Στάνλεϊ Κιούμπρικ και, φυσικά, Φρανσουά Τριφό.

Το πλήρες πρόγραμμα του Φεστιβάλ, μαζί με τις συνόψεις των ταινιών και τις ώρες προβολής, θα το βρεις στο επίσημο site της διοργάνωσης.