του Ηλία Φραγκούλη

ΠΡΟΣΟΧΗ: ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΠΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΑΓΡΙΑ SPOILERS ΚΑΙ Η ΑΝΑΓΝΩΣΗ ΤΟΥ ΠΡΟΤΕΙΝΕΤΑΙ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ ΣΕ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ ΠΟΥ ΕΧΟΥΝ ΗΔΗ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΕΙ ΤΟ ΦΙΛΜ.

Η «Ανατομία μιας Πτώσης» αποτελεί ένα άριστο παράδειγμα για το concept του «ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΤΑΙΝΙΑ». Διάβασα ή μου μεταφέρθηκαν αρκετά σχόλια σχετικά με το τέλος του φιλμ της Ζιστίν Τριέ, τα οποία θεωρώ ότι παρερμηνεύουν τη θέση που παίρνει το έργο απέναντι στην ηρωίδα. Φυσικά, δεν ήταν δυνατόν ν’ αναλυθούν στην κριτική του, διότι έτσι θα έπρεπε ν’ αποκαλύψω (και) ποια είναι η απόφαση του δικαστηρίου σχετικά με την υπόθεσή της. Ας επαναλάβω εδώ την τελευταία παράγραφό της:

Πέραν ενός αριστουργηματικού σεναρίου (υπολογίζω από τώρα μια θέση στις οσκαρικές υποψηφιότητες της κατηγορίας του πρωτότυπου), η Τριέ φυλάει για το τέλος τον δικό της σκηνοθετικό baladeur. Τα λεπτά που απομένουν μετά την ανακοίνωση της ετυμηγορίας στο δικαστήριο, έρχονται να κλέψουν το οξυγόνο που αναπνέεις, προκαλώντας μια ασφυκτική αίσθηση αμφιβολίας, ανασφάλειας και τρόμου γι’ αυτό που η Δικαιοσύνη θεώρησε σωστό (;). Το σασπένς, πια, είναι (τόσο παράδοξα!) αφόρητο. Περιμένεις μια μεγάλη ανατροπή, ένα δραματικό ξέσπασμα, ίσως κι ένα θανατικό ακόμη, «τιμωρητικό» ή μοιραίο. Ο νους σου πηγαίνει προς το χειρότερο. Και το τελευταίο πλάνο της «Ανατομίας μιας Πτώσης» στρέφει το βλέμμα του… προς εσένα. Είναι ένα (υποκειμενικό) βλέμμα ενοχής. Δικής σου ενοχής! Μπροστά σε μια εικόνα γαλήνης και αρμονίας. Που θα ήσουν σε θέση να στερήσεις από έναν συνάνθρωπό σου ανά πάσα στιγμή. Με τις πιο κακόβουλες σκέψεις σου. Για την «πτώση» κάποιων άλλων. Αθώων ή (και) ένοχων! Εσένα τι σε νοιάζει;

Δυστυχώς, όλο το ζουμί του έργου εντοπίζεται σε αυτό που ακολουθεί μετά την ετυμηγορία και το τέλος της δίκης. Η Σάντρα έχει αθωωθεί, όμως, ο θεατής δεν έχει πειστεί γι’ αυτό. Μαθημένος από τα στερεοτυπικά μοτίβα των κινηματογραφικών δικαστικών θρίλερ, αναμένει (τουλάχιστον) ένα flashback που θα δικαιώνει ή θα ανατρέπει την απόφαση. Περιμένει να δει την αλήθεια. Ή (και) κάποια εξέλιξη δραματικής φόρτισης, όπως το ενδεχόμενο της… αυτοκτονίας του γιου (είμαστε γνώστες της συνήθειάς του να «προβάρει» κάποιες πράξεις του, το είδαμε να συμβαίνει με τα χάπια που έδωσε στον σκύλο, όπως επίσης τον είχαμε δει να πλησιάζει και να ελέγχει το σημείο απ’ όπου έπεσε και σκοτώθηκε ο πατέρας του – άραγε, θέλει να επαναλάβει την ίδια πράξη;). Αυτό, βέβαια, δεν θ’ αποτελούσε κάποια μορφή λύτρωσης για το έργο, αλλά την ύστατη τιμωρία της Σάντρα. Κάτι που η Τριέ δεν επιδιώκει, ξεκάθαρα. Άρα, τι μας μένει; Ο ορισμός του… διπλού φινάλε!

Μάλιστα. Θεωρώ ότι αυτό που αρκετοί θεατές αντιλαμβάνονται ως «ανοιχτό φινάλε», στην πραγματικότητα αποτελεί ένα διπλό φινάλε, με κοινό ηθικό συμπέρασμα, είτε είναι αθώα, είτε είναι ένοχη η ηρωίδα! Έτσι, η «Ανατομία μιας Πτώσης» αφήνει τον θεατή να κάνει τις δικές του υποθέσεις και να «δικάσει» την Σάντρα αναλόγως. Η Τριέ δεν έκρυψε ποτέ ότι θέλει να δώσει αυτόν τον ρόλο στο κοινό που έχει απέναντί της.

Ποια είναι η δική της απόφαση / ετυμηγορία, όμως; Η Σάντρα είναι «αθώα». Διότι και στην περίπτωση που δεν έχει εγκληματήσει, αλλά και στην περίπτωση που λέει ότι σκότωσε τον σύζυγό της, το τελικό αποτέλεσμα εξυπηρετεί τον σκοπό της: η οικογένειά της είχε ανάγκη τη θαλπωρή και την ισορροπία. Με το όποιο τίμημα. Εμάς, τι μας νοιάζει; Έχουμε το δικαίωμα να επέμβουμε στη ζωή της; Είναι ένα σαφώς αμοραλιστικό πόρισμα, αλλά είναι το δίκαιο.

Το παιδί της (συνειδητοποιημένο, πια) βρίσκεται υπό την προστασία της μητέρας που χρειάζεται, η απουσία της τοξικότητας του συζύγου (θα του) προσφέρει τη γαλήνη σ’ έναν οίκο κατάλληλο για την ανατροφή του και (στο τελευταίο πλάνο του φιλμ) ο σκύλος της οικογένειας έρχεται να σταθεί δίπλα στην Σάντρα αποζητώντας την αγκαλιά της, όχι για να της προσφέρει συντροφιά στη μοναξιά της, αλλά για να επικυρώσει όλα τα άνωθεν. Σαν ένα happy end. Που κι εμείς έχουμε ανάγκη να βρίσκουμε. Στο σινεμά. Και στη ζωή.

Η ταινία «Ανατομία μιας Πτώσης» συνεχίζει την προβολή της στους ελληνικούς κινηματογράφους, σε διανομή της εταιρείας ΣΠΕΝΤΖΟΣ.