του Ηλία Φραγκούλη

Ιδιαίτερη περίπτωση έργου. Για έναν απλό θεατή, ο οποίος δεν (θα) έχει κάποιες παραπανίσιες γνώσεις για να το κρίνει, μπορεί και να φανεί συγκλονιστικό. Προσωπικά, και με μία περισσότερο επαγγελματική ιδιότητα, αυτό ακριβώς μου είχε συμβεί παρακολουθώντας το «Santoalla» (2017), ένα ντοκιμαντέρ με θέμα την αληθινή (και πλέον δραματική) δοκιμασία που έζησε ένα ζευγάρι Ολλανδών στο σχεδόν εγκαταλελειμμένο ομώνυμο χωριό, με αφορμή την έντονη διαμάχη του συζύγου με τους καινούργιους γείτονές του(ς). Το ντοκιμαντέρ ήταν ένας αληθινός… ψυχοβγάλτης! Ένα φιλμ που εύκολα μπορείς να τοποθετήσεις στο genre του θρίλερ (χάρη στην πληθώρα υλικού από home videos του ζεύγους), με το μυστήριο της εξέλιξης της ιστορίας του να σε φέρνει στην άκρη του καθίσματός σου. Ατυχώς, σε σχέση με την ταινία του Ροντρίγκο Σορογκόγιεν, για μένα είχε προηγηθεί αυτή η εμπειρία θέασης, οπότε είμαι υποχρεωμένος ν’ αντιμετωπίσω διαφορετικά το «Ο Εχθρός Δίπλα μου» και να σταθώ σε μερικά δυσάρεστα ατοπήματα που, σαφέστατα, μειώνουν την αξία τούτου του (κατά τα άλλα) πολυβραβευμένου φιλμ.

[Ο χειρισμός του κειμένου που ακολουθεί θα είναι… χειρουργικά ακριβής ως προς την αποφυγή spoilers, τα οποία θα μπορούσαν ν’ αφορούν την fictional μεταφορά, όσο και την ταινία τεκμηρίωσης.]

Η ιστορία είναι θαυμάσια και τόσο διαχρονικά… τυπική. Χωριάτες προκαλούν ένα είδος «βεντέτας» για οικονομικούς λόγους, με ολέθρια αποτελέσματα. Ο Σορογκόγιεν έχει ενθέσει στο σενάριο και κάποιες σύγχρονες προβληματικές που απασχολούν έντονα τις κοινωνίες πολλών λαών, όπως την ξενοφοβία και την αλλοτρίωση ενός παραδοσιακού τρόπου ζωής της επαρχίας, δίπλα στο ουτοπικό όραμα κάποιων πιο «ρομαντικών» ανθρώπων (πρότερου αστικού βίου) για φυγή κι επιστροφή στη φύση. Και δίνει και μία επιπλέον έμφαση στο ζήτημα / πρόβλημα του «αναπτυξιακού» βιασμού της υπαίθρου από τα αιολικά πάρκα. Καλοδεχούμενα όλα αυτά, όμως, για λόγους πραγματικά ακατανόητους, η αλλοίωση χαρακτηριστικών στοιχείων (που το ντοκιμαντέρ διαχειρίζεται καλύτερα και σε σωστότερη αφηγηματική βάση ώστε να χτίσει σασπένς) των πραγματικών γεγονότων είναι τόσο σοκαριστικά λανθασμένη, που ναρκοθετεί το σύνολο του φιλμ.

Πρώτον: ο Σορογκόγιεν δίνει κανονικότατα στους θεατές του το (ας πούμε υποθετικό) «twist» της πλοκής, πολύ πριν το τέλος της ταινίας! Κίνηση απόλυτα βλακώδης, που δεν εξυπηρετεί κανέναν και τίποτα για την εξέλιξη του έργου. Γιατί να υπάρξει αυτή η «απονεύρωση» της ψυχολογικής έντασης, γιατί να «σπάσει» κάθε αμφιβολία γύρω από το μυστήριο του «Ο Εχθρός Δίπλα μου»; Δεν θ’ αφήσω ασχολίαστο και το απόλυτο #fail του marketing της παραγωγού εταιρείας του φιλμ, σχετικά με την αφίσα που το συνοδεύει. Οι άνθρωποι είναι ηλίθιοι… ντιπ για ντιπ!

Δεύτερον: ακριβώς μετά από τη σχετική αποκάλυψη, ακολουθεί ένα αδιανόητο κι αδικαιολόγητο χρονικό κενό δράσης, που αν ζούσαμε στα χρόνια της προβολής με celluloid, εύκολα θα ρίχναμε τα πυρά της οργής μας προς τον «χασάπη» μηχανικό, κατηγορώντας τον ότι είχε φάει μια… ολόκληρη μπομπίνα! Το έξαφνο «gap» δεν συνοδεύεται από καμία επεξηγηματική κάρτα και ο θεατής, για μερικά λεπτά, θα βρεθεί σε κατάσταση σύγχυσης, μέχρι να συνειδητοποιήσει πόσα… χρόνια έχουν περάσει!

Οι άνωθεν παρατηρήσεις προφανώς κι αποτελούν επιλογές του Σορογκόγιεν, ο οποίος μάλλον δεν «το ‘χει» από δραματουργικής άποψης, θυσιάζοντας κυριολεκτικά μερικά δυνατά σημεία του έργου, ενώ την ίδια στιγμή δεν προσφέρει κανένα «αντίβαρο» δημιουργικά, ώστε να υποστηρίξει το σκηνοθετικό του όραμα. Ξεχωρίζει η θαυμάσια σεκάνς διαλόγου και έντασης μεταξύ μάνας και κόρης, που δεν είναι απλά καλογραμμένη, αλλά επιτρέπει και στην Μαρίνα Φόις να πάρει σκαλπ με την ερμηνείας της! Συνολικά, το καστ του φιλμ διαπρέπει και απογειώνει το «Ο Εχθρός Δίπλα μου», όσο κι αν ο δημιουργός του δείχνει να πελαγοδρομεί σε στόχευση αφήγησης, περιεχομένου και ταύτισης με τους κεντρικούς του χαρακτήρες.