της Ιωάννας Παπαγεωργίου

Σίγουρα όχι μια από τις καλύτερες, σπουδαιότερες ή αγέραστες δημιουργίες του θρυλικού πρωτομάστορα της κινηματογραφικής τέχνης, «Ο Άνθρωπος που Γνώριζε Πολλά» δεν παύει να είναι ένα καθαρόαιμο χιτσκοκικό πλάσμα. Έγχρωμη, αμερικάνικη και «λουσάτη» (ως μεγαλύτερη παραγωγή) διασκευή του εν έτει 1934, ομότιτλου, ασπρόμαυρου, βρετανικού, επίσης χιτσκοκικού πονήματος! Λιγότερο εξωτικό (με αφετηρία του την Ελβετία και όχι το Μαρακές), πιο απέριττο και δη πιο εφευρετικά υποβλητικό, το τελευταίο – δυσεύρετο πρωτότυπο συνήθως προτιμάται από τους ανθρώπους που… γνωρίζουν πολλά.

Η αλήθεια, όμως, είναι πως κάθε δουλειά του Χίτσκοκ κρίνεται κατ’ αρχήν, μοιραία και καταλυτικά, πάντα σε σχέση με… κάθε άλλη δουλειά του Χίτσκοκ. Έτσι και η εν λόγω έγχρωμη, φιλμική «μετενσάρκωση» χάνει αξία μόνο στη σύγκριση αφενός με το – λιγότερο εντυπωσιακό, αλλά εξίσου αποτελεσματικό – αρχέτυπο, και αφετέρου με ό,τι έφερε στον πλανήτη των εικόνων ο δημιουργός της, πριν ή μετά από αυτή. Τα υπαινικτικά, καίρια cut ή τα close-up/κατάληξη αποστομωτικών μονοπλάνων, σε ποικιλοτρόπως σημαντικά ή παραπλανητικά αντικείμενα (π.χ. τη βέρα της δολοφονημένης κυρίας Θόργουολντ στο χέρι της Λίζα στον «Σιωπηλό Μάρτυρα» ή το κλειδί στο χέρι της Αλίσια στο «Notorious»). Η ρηξικέλευθη αφηγηματική πρωτοτυπία, μέσω αποκαλυπτικών επαναλήψεων ( π.χ., μεταξύ άλλων, του σκοπού ενός βαλς στο «Χέρι που Σκοτώνει») ή αδιανόητα εύστοχου, αιχμηρού μοντάζ (στην περίφημη σκηνή του ντους στο «Ψυχώ»). Το συγκλονιστικό συναισθηματικό βάθος – αδρό ψυχογράφημα και η κάθε άλλο παρά προφανής ή δεικτική, αλλά πέρα για πέρα ουσιαστική, υπαρξιακή ή μεταφυσική αλληγορία που δίνει πολυδιάστατη υπόσταση στην ακολουθία των εικόνων (του «Σιωπηλού Μάρτυρα», του «Δεσμώτη του Ιλίγγου», των «Πουλιών»). Το χιούμορ, έμμεσο ή άμεσο, με ή χωρίς υπονοούμενα (θυμήσου το τρένο που… ορμά στο τούνελ, «Στη Σκιά των Τεσσάρων Γιγάντων», ή την απορία «Μπούτι ή στήθος;» της Φράνσις στο «Κυνήγι του Κλέφτη»), που δεν αφήνει τη σοβαροφάνεια να σηκώσει κεφάλι. Και, φυσικά, το σασπένς. Ακούραστο, ακαταμάχητο, αφοπλιστικό.

Τίποτα από τα παραπάνω δε λείπει από τον «Άνθρωπο που Γνώριζε Πολλά» του 1956. Ούτε η (κάτω από ιδιαίτερες, αντίξοες συνθήκες πίεσης) ανάδειξη συνηθισμένων, καθημερινών ανθρώπων σε πολυμήχανους, ξεχωριστούς ήρωες – σήμα κατατεθέν ολόκληρης της φιλμογραφίας του Χίτσκοκ. Από το close-up στο χέρι του Δρος Μακένα, που σκαλίζει νευρικά τις σελίδες του τηλεφωνικού καταλόγου, μέχρι την αριστοτεχνικά μονταρισμένη, άνευ διαλόγων 20λεπτη σκηνή στο Royal Albert Hall (που αποτελεί από μόνη της «όλα τα λεφτά» για να δεις αυτή την ταινία) και από τον αναπάντεχο, εύστοχο δυναμισμό της φαινομενικά εύθραυστης συζύγου (θαυμάσια η κατά συρροή υποτιμημένη Ντέι), σε αντιδιαστολή με την καταπιεσμένη ευαισθησία και την κωμικοτραγική αστοχία του συζύγου – κολώνα του σπιτιού (ο πάντα εμβληματικά ανθρώπινος Στιούαρτ), μέχρι την ειρωνικά χιουμοριστική, τελευταία ατάκα, το χιτσκοκικό φιλμικό DNA δεν αμφισβητείται λεπτό. Απλά, δεν εκδηλώνεται με τόσο ιδιοφυή, πρωτοφανή και διαχρονικά αμετάκλητο τρόπο, όπως άλλοτε…