της Βαρβάρας Κοντονή

Καλοσκηνοθετημένο γκανγκστερικό δράμα δια χειρός Στέφανο Σολίμα, συνήθους υπόπτου του ιταλικού crime είδους, με προϋπηρεσία κινηματογραφική αλλά και τηλεοπτική (αξιόλογη, κρίνοντας απ’ την επιτυχημένη μεταφορά στη μικρή οθόνη του «Gomorrah», εκ του ομότιτλου βιβλίου του Ρομπέρτο Σαβιάνο στο οποίο βασίστηκε και η ταινία τού Ματέο Γκαρόνε), η οποία αποτελεί, αν μη τι άλλο, ένα κάποιο ισχυρό διαπιστευτήριο για το δημιουργικό ταλέντο του Ιταλού σκηνοθέτη.

Αποδοσμένη στα ελληνικά ως «Υπόγεια Πόλη», η ταινία του Σολίμα αποτελεί μεταφορικά και κυριολεκτικά την καταγραφή της σύγχρονης ιταλικής πραγματικότητας, όπως αυτή διαμορφώνεται εντέχνως από τους παίχτες της εγχώριας πολιτικής και θρησκευτικής ηγεσίας, πάντα όμως υπό την κεκαλυμμένη καθοδήγηση των πραγματικών υποκινητών των πραγμάτων, των ξακουστών μεγαλομαφιόζων δηλαδή, γόνων παραδοσιακών οικογενειών της γείτονος που διαδέχονται τα σκήπτρα της ιταλικής εξουσίας από γενιά σε γενιά.

Στην αρχαία Ρώμη (λιμάνι της οποίας ήταν η σημερινή Όστια), η Υπόγεια Πόλη ήταν κάτι σαν την Τρούμπα του Πειραιά. Πορνεία, περιθωριακοί τύποι, κακόφημοι δρόμοι, παρακμή, ένα από τα κλασικότερα σημεία συνάθροισης των πλουσίων που είχαν το ελεύθερο να ξεδίνουν με τις ορέξεις και τα φράγκα τους όταν και όπως τους έκανε κέφι. Υπάρχει κάτι το αυθεντικά συγγενές ανάμεσα στην ιταλική και την ελληνική πραγματικότητα, μια νοοτροπία που δεν εξαντλείται στις χωρικές ομοιότητες αναφορικά με τη δράση των πρωταγωνιστών, αλλά εκτείνεται ευρύτερα σε τούτη τη συνεχώς διακλαδιζόμενη ιστορία που υπογράφουν τέσσερις (!) σεναριογράφοι. Πολιτικός εκφυλισμός, εκκλησιαστική διαφθορά, έκπτωτη ηθική, ξεπεσμένα ιδανικά, χρήμα, δίψα για εξουσία, κι άλλο χρήμα, λαϊκή οργή, διάτρητοι νόμοι, προσωπικό κέρδος, ατομική εξασφάλιση πάνω από κάθε κοινωνικό συμφέρον, περισσότερο χρήμα (ποτέ δεν είναι αρκετό, άλλωστε), σάπιο κυβερνητικό σύστημα, ξεπεσμός. Η «Suburra» είναι μια ταινία που, εν μέρει και με την πρόφαση του πιο «ευκολοχώνευτου» γκανγκστερικού περιτυλίγματος, σκιαγραφεί την περιρρέουσα κατάσταση ενός σήμερα που έγινε συνήθεια, μια συνήθεια ιταλική, ελληνική, εν γένει ευρωπαϊκή και, τελικά, παγκόσμια.

Εν αντιθέσει με το βαρύγδουπο «Γόμορρα» του Γκαρόνε, η ταινία του Σολίμα προβάλλει μια πιο κοσμοπολίτικη ατμόσφαιρα, προκειμένου να καταγράψει την αποσύνθεση του ιταλικού κοινωνικοπολιτικού συστήματος από κάθε πιθανή πλευρά. Πολιτικοί, πληρωμένοι δολοφόνοι, νταβατζήδες, πόρνες, ακόμα και το Βατικανό, όλοι βρίσκονται μπλεγμένοι σε αυτό το νεο-νουάρ γαϊτανάκι αίματος και αντεκδίκησης. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η σεναριακή αντιπαραβολή της απόφασης του Πάπα με τις λοιπές αντίστοιχες των νονών της νύχτας, με τον Σολίμα να αφήνει υπονοούμενα για εμπλοκή του ύψιστου ηγέτη της Καθολικής Εκκλησίας στα παραβατικά τεκταινόμενα τα οποία διαδραματίζονται επί της μεγάλης οθόνης, ενδεχομένως για να τονίσει ακόμη πιο γλαφυρά την πνευματική κατάπτωση του σύγχρονου ανθρώπου. Η βουτηγμένη στο υγρό στοιχείο σκηνοθεσία του Σολίμα και η πνιγηρά σκοτεινή φωτογραφία του μόνιμου συνεργάτη του, Πάολο Καρνέρα, συμβάλλουν τα μέγιστα στην ανάδειξη της ατμόσφαιρας, με τα γυρίσματα να πραγματοποιούνται ως επί το πλείστον τη νύχτα, γεγονός που ενισχύει ακόμη περισσότερο την εικόνα του επικείμενου εμφυλίου ο οποίος πλανάται πάνω από την υγρασία των δρόμων της «μεγάλης πόλης».

Αναπόφευκτα υπάρχουν και κάποιες προβλέψιμες σεναριακές τροπές, ιδιαίτερα προς το τέλος, στην κορύφωση του «δράματος», τις οποίες αν είσαι λάτρης του συγκεκριμένου κινηματογραφικού είδους θα δεις να έρχονται από χιλιόμετρα μακριά, αλλά δεν πρόκειται να σε ενοχλήσουν. Η «Suburra» μοιάζει με παλιό, καλό γκανγκστερικό σινεμά και θα της το συγχωρήσεις, όπως συνηθίζεις να παραβλέπεις συχνά τις συμβάσεις των crime ταινιών για χάρη της ζοφερής ατμόσφαιρας και των μοιραίων ηρώων, έρμαιων των παθών και των λαθών τους. Εδώ το πρωταγωνιστικό σύνολο είναι δεμένο και ταλαντούχο, υπάρχουν οι πλανεύτρες γυναίκες των νουάρ του ’50, ο εγκληματικά ήρεμος αρχηγός του υποκόσμου (ιδιαίτερα πειστικός στον ρόλο ο Κλάουντιο Αμέντολα), αλλά και ο άξεστος, το «τρελό σκυλί» της υπόθεσης και κεφαλή μιας οικογένειας… τσιγγάνων – λόρδων του εγκλήματος που απαιτούν πλέον τον σεβασμό, έχοντας πλουτίσει από εισπρακτικές βρωμοδουλειές και εκβιασμούς κατά των πάντων. Η ταινία τού Σολίμα δεν είναι κάτι που δεν έχεις ξαναδεί, είναι όμως ένα φιλμ τραγικά επίκαιρο (πόσο διασκεδαστικό το timing με τη δικαστική απόφαση για το Βατοπέδι!), που αναδεικνύει με τον πλέον γλαφυρό τρόπο όλα αυτά που μας έχουν φέρει σήμερα στο χείλος ενός γκρεμού… χωρίς πάτο.