του Γιάννη Σμοΐλη

Η νέα ταινία του Ντέιβιντ Μακένζι («Νεαρός Αδάμ», «Η Αίσθηση του Έρωτα») μπαίνει κατευθείαν στο «ψητό». Από τα πρώτα της πλάνα, μας συστήνεται ο κεντρικός ήρωας, ένας νεαρός που περνάει από τις τυπικές διαδικασίες ελέγχου πριν τοποθετηθεί στο κελί του. Μοιάζει ήρεμος και ακίνδυνος. Τίποτα δεν προμηνύει την πρώτη του έκρηξη που, ωστόσο, δε θα αργήσει να έρθει. Από εκεί κι έπειτα, ανάμεσα στον καινούργιο κρατούμενο και τους δεσμοφύλακες θα ξεσπάσει πόλεμος. Ο μικρός αποδεικνύεται ωρολογιακή βόμβα, με θέματα οργής και μανίες που δεν μπορεί να κοντρολάρει. Κανείς δεν καταφέρνει να τον συνετίσει, ούτε καν ο πατέρας του που τυγχάνει να βρίσκεται έγκλειστος στην ίδια φυλακή. Το πράγμα πηγαίνει από το κακό στο χειρότερο, μέχρι τη στιγμή που θα αναλάβει να τον «θεραπεύσει» ένας υπομονετικός κοινωνικός λειτουργός. Μέσα από ένα ιδιότυπο group therapy που περιλαμβάνει λίγους έγχρωμους κρατούμενους, ο υπάλληλος της πρόνοιας (ο Τζόναθαν Άσερ, κοινωνικός λειτουργός σε φυλακές, έγραψε το σενάριο της ταινίας βασιζόμενος στις εμπειρίες του) θα πείσει σταδιακά τον απροσάρμοστο Έρικ Λοβ να παλέψει με τους δαίμονές του, χωρίς γροθιές αυτή τη φορά.

Το «Γροθιές στους Τοίχους» είναι ακόμα ένα δράμα φυλακών, που σημαίνει ότι κάποιοι ήδη αναρωτιούνται: «έχουμε ανάγκη από άλλη μια παρουσίαση των γνωστών κλισέ που αφορούν τη ζωή στις φυλακές;». Εκ πρώτης όψεως, πρόκειται για μια λογική ένσταση. Η αλήθεια είναι ότι το φιλμ του Μακένζι δεν ποντάρει στην πρωτοτυπία. Οργίλοι κρατούμενοι, γλοιώδεις, σαδιστές σωφρονιστικοί υπάλληλοι, βεντέτες, αφεντικά της Μαφίας που λύνουν και δένουν πίσω από τα σίδερα, βία, παρακμή αλλά και ύπαρξη του Καλού, εκεί που περιμένεις λιγότερο να το εντοπίσεις. Όλα τα έχουμε ξαναδεί. Από τον εξαιρετικό «Προφήτη» του Ζακ Οντιάρ, μέχρι το ψυχεδελικό «Bronson» του Νίκολας Βίντινγκ Ρεφν (υπάρχει μάλιστα και μια σκηνή που μοιάζει βγαλμένη απ’ το συγκεκριμένο φιλμ, όταν ο τρελαμένος πιτσιρικάς ξηλώνει τα πόδια ενός τραπεζιού, πασαλείβεται με λάδι και περιμένει τους φρουρούς στο κελί του για να τους σαπίσει στο ξύλο) και καμιά… πενηνταριά ακόμα, παρόμοια έργα, η συγκεκριμένη θεματική έχει, εδώ και καιρό, εξαντληθεί. Η διαφορά εδώ βρίσκεται στο νατουραλισμό. Πρόκειται για πραγματική ιστορία και οι σκηνοθετικοί χειρισμοί του Μακένζι, απαλλαγμένοι από καθετί περιττό, οργανώνονται σε μια ωμά ρεαλιστική καταγραφή που αναδεικνύει το βιωματικό στοιχείο του σεναρίου με συνέπεια. Αφαιρώντας το στυλιζάρισμα από την αισθητική του, ο Βρετανός δημιουργός «γραπώνει» το πραγματικό με τρόπο που δε συναντάται ούτε στο «σκορσεζισμό» του «Προφήτη», ούτε στην arthouse ελευθεριότητα του «Bronson». Στα 106 λεπτά που διαρκεί το «Γροθιές στους Τοίχους», είσαι κι εσύ εκεί μέσα. Πίσω από τα κάγκελα. Κι αυτό δε σημαίνει να ζεις έγκλειστος μια περιπέτεια α λα «Bad Boys», ούτε το προσωπικό σου «Κουρδιστό Πορτοκάλι». Απλά, να υπάρχεις σε μια γκρίζα καθημερινότητα χωρίς ελευθερία.

Πέρα απ’ τη χειροπιαστή του τραχύτητα, όμως, το «Γροθιές στους Τοίχους» διαθέτει το πλεονέκτημα να αφηγείται παράλληλα και μια συγκινητική ιστορία συμφιλίωσης ενός πατέρα με το γιο του, κάτω απ’ τις πιο αντίξοες – προφανώς – συνθήκες. Δυο πληγωμένα αγρίμια, φύσεις κατεξοχήν μοναχικές, με τη μόνη διαφορά ότι το μεγαλύτερο έχει καταφέρει, μετά από χρόνια εγκλεισμού, να επιτύχει ένα είδος κοινωνικοποίησης, ενώ το νεαρότερο, πρέπει τώρα να τα καταφέρει να συνυπάρξει με τους συγκρατούμενούς του, χωρίς να τους καταστρέψει. Ακόμα και σ’ ένα τέτοιο, ασυνήθιστο περιβάλλον, ο ρόλος του πατέρα είναι να προτρέπει προς το συμβιβασμό, να νουθετεί και να καλεί προς συμμόρφωση με τους άτυπους κοινωνικούς κανόνες, ενώ του γιου να αμφισβητεί τα πάντα, να επαναστατεί και να συγκρούεται. Κι αυτό μας δίνεται μόνο με υπαινιγμούς, με ένα μινιμαλισμό στην πλοκή που δεν αφήνει χώρο για σύμβολα, ταγμένο εξαρχής στο ουσιαστικό και το απαραίτητο. Τα μονόπλανα του Μακένζι (με την κάμερα πίσω απ’ την πλάτη του κεντρικού ήρωα, ακολουθώντας κάθε του βήμα), οι ελλειπτικοί διάλογοι και, φυσικά, οι εξαιρετικές ερμηνείες (ολόκληρου του καστ αλλά κυρίως αυτή του συγκλονιστικού πρωταγωνιστή Τζακ Ο’Κόνελ και του κινηματογραφικού του μπαμπά, Μπεν Μέντελσον), δημιουργούν, ανεπαίσθητα και χωρίς τυμπανοκρουσίες, ένα αδρά σκιαγραφημένο φιλμικό σύμπαν που σε απορροφάει σιγά-σιγά, μέχρι να καμφθούν εντελώς οι αντιστάσεις σου και να το κατοικήσεις σαν ακόμα ένας φυλακισμένος.

Όταν θα έχεις βρεθεί εκεί, δεν μπορεί παρά να σε παρασύρει το δράμα αυτών των δυο ανθρώπων που δε διάλεξαν το πεπρωμένο τους αλλά μάλλον τους διάλεξε αυτό (όπως συμβαίνει, άλλωστε, με όλους) κι έτσι αγωνίζονται να το υπερκεράσουν, να αρθούν, έστω και για λίγο, πάνω από τα καταπιεστικά ένστικτά τους για να γίνουν οικογένεια μέσα στην κόλαση, παλεύοντας (κυριολεκτικά και μεταφορικά) να μην ξεχάσουν ότι το εύφλεκτο αίμα που ρέει στη φλέβα του ενός, κυλάει και στη φλέβα του άλλου. Τότε, μέσα σε ένα συναισθηματικό κρεσέντο, όπου δοκιμάζονται σωματικές και ψυχικές αντοχές, θα επέλθει αναπάντεχα ο εξαγνισμός. Κι εσύ σα θεατής θα ξεχάσεις την όποια έλλειψη πρωτοτυπίας για να κρατήσεις στη μνήμη σου ένα έργο ειλικρινές, τραυματισμένο και περήφανο. Σαν τους ήρωές του.