της Βαρβάρας Κοντονή

Τρία χρόνια μετά τη σύμπραξή τους για το φεστιβαλικό «Το Μάθημα», η Κριστίνα Γκροζέβα και ο Πέταρ Βαλσάνοφ συνεργάζονται ξανά, χωρίς όμως να απομακρυνθούν (ούτε υφολογικά) από το κινηματογραφικό παρόν της χώρας τους, συνθέτοντας το – ω, πόσο γνώριμο! – πορτρέτο της κυβερνητικής διαφθοράς και της απολεσθείσας ανθρώπινης αξιοπρέπειας με φόντο τη σύγχρονη Βουλγαρία, σε μια πικρή σάτιρα για τον παραγκωνισμό των μη προνομιούχων τούτης της ζωής.

Ο Τζάνκο εργάζεται για τους Κρατικούς Σιδηροδρόμους. Δεν έχει οικογένεια και ζει μόνος σε ένα χαμόσπιτο, με μοναδική παρέα τα κουνέλια του. Εξαιτίας προβλήματος στην ομιλία (ένα σοβαρό και διαρκές τραύλισμα), η επικοινωνία του με τον υπόλοιπο κόσμο περιορίζεται στα απολύτως απαραίτητα, με τον ίδιο να προτιμά την απομόνωση παρά τον διαρκή εμπαιγμό των συναδέλφων του. Ξεκινώντας μια μέρα για τη δουλειά, ο Τζάνκο θα βρει ένα τεράστιο χρηματικό ποσό πεταμένο δίπλα στις σιδηροδρομικές γραμμές όπου εργάζεται. Δίχως δεύτερη σκέψη, θα καλέσει την αστυνομία για τη συλλογή των χρημάτων. Και το «μαρτύριο» ξεκινά.

Σενάριο δουλεμένο και με μικρές, συναισθηματικά φορτισμένες στιγμές που αφήνουν το ταλέντο του πρωταγωνιστή Στέφαν Ντενολιούμποφ να λάμψει, το «Slava» με τη διττή σημασία του (έτσι ονομάζεται η ρωσική μάρκα ενός ρολογιού χειρός γύρω από το οποίο «χτίζεται» το σύνολο της ιστορίας, αλλά στην αγγλική του μετάφραση, «Glory», σημαίνει και δόξα, αν κι εδώ σε ελεύθερη απόδοση έχει περισσότερο την έννοια της αξιοπρέπειας) αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα βαλκανικού κινηματογράφου, από το είδος στο οποίο μας έχει συνηθίσει τα τελευταία χρόνια η «ρουμάνικη σχολή». Βασικό υποθεσιακό μοτίβο τού εν λόγω σινεμά εξακολουθεί να παραμένει η πάλη του ατόμου απέναντι στο σάπιο σύστημα, με την ταινία να διχοτομείται μοιράζοντας τον κινηματογραφικό της χρόνο ανάμεσα σε δύο ιστορίες, με κοινό σημείο τομής δύο ιστορίες που κορυφώνονται δραματικά στα τελευταία λεπτά του φιλμ, με τον αντίκτυπο αυτής της κορύφωσης να «κατακάθεται» βαριά στην προσωπική πραγματικότητα του θεατή.

Η σύγκρουση του πρωταγωνιστή με τη συστημική νόρμα δεν προκύπτει τυχαία, αλλά έρχεται ως μεθοδευμένη μορφή άμυνας, εν προκειμένω του Υπουργείου Μεταφορών, το οποίο επιλέγει να χρησιμοποιήσει την ανιδιοτελή πράξη τού μεροκαματιάρη εργάτη προκειμένου να κουκουλώσει ένα ακόμη σκάνδαλο διαφθοράς, επιλέγοντας να θολώσει τα νερά της κοινής γνώμης με μια βράβευση – βιτρίνα του νέου εθνικού ήρωα (;). Το κομβικό σημείο, εκεί δηλαδή από όπου ξεκινάει επίσημα πλέον ο Γολγοθάς, είναι η στιγμή που η υπεύθυνη επί των δημοσίων σχέσεων του υπουργού (εξαιρετική σε ρόλο αδιάφορης σκύλας η πρωταγωνίστρια και στο «Μάθημα» Μαργκίτα Γκοσέβα) θα στερήσει από τον Τζάνκο το αγαπημένο του ρολόι, μόνο για να του επιστρέψει μετά από χίλια βάσανα ένα πανομοιότυπο άλλο, ως ένδειξη ευγνωμοσύνης για την «ηρωική» του πράξη. Δύο διαφορετικοί κόσμοι αυτά τα δύο ρολόγια: από τη μια το πατρικό κειμήλιο του Τζάνκο, προσεγμένο και ακριβές εγχώριο κατασκεύασμα, από την άλλη το φτηνιάρικο δώρο του Υπουργείου, ένα ρολόι της σειράς, αναξιόπιστο και «ψεύτικο», μια διαρκής υπενθύμιση της σημασίας που (δεν) έχει ο πολίτης ως μονάδα για τη μέχρι το μεδούλι διεφθαρμένη κυβέρνηση, η οποία οχυρώνεται κοινωνικά πίσω από σκιώδεις τακτικές εκφοβισμού, για μερικά παραπάνω φιλικά (και απολύτως απαραίτητα) χτυπήματα στην πλάτη του υπουργού.

Ως αποδιοπομπαίος τράγος, ο Τζάνκο επιδεικνύει σθεναρή αντίσταση και αντίδραση στις απειλές, λόγω μιας άγνοιας κινδύνου που πηγάζει από κάτι βαθύτερο, όχι από κάποια ξεκάθαρη επιλογή δράσης, αλλά και από την ανάγκη ανάκτησης του ρολογιού πάση θυσία, μιας συνθήκης που αποτελεί και τον κύριο αφηγηματικό κορμό της ταινίας. Ο ήρωας του Ντενολιούμποφ είναι μοιραίος και τραγικά γραμμένος, επιφορτισμένος με μια προσωπική «αποστολή» σχεδόν τραγικών διαστάσεων, ακόμη κι αν μερικές φορές η σύνθεση των λοιπών χαρακτήρων μοιάζει είτε εντελώς συμβατική είτε υπέρ του δέοντος στερεοτυπική. Το «Glory» είναι ένα μικρό φιλμ μεγάλης φεστιβαλικής – και όχι μόνο – δυναμικής, που παίρνει τα διδάγματα των Ρουμάνων Κρίστι Πουίου και Κρίστιαν Μουντζίου και τα προσαρμόζει στα εγχώρια κοινωνικοπολιτικά δεδομένα, πράγμα που σημαίνει πως σεναριακά οι ομοιότητες των δυο χωρών σε κινηματογραφικό επίπεδο είναι περισσότερες από τις διαφορές τους. Αυτό γίνεται αντιληπτό και από τη νατουραλιστική σκηνοθεσία, με τον Κρουμ Ροντρίγκεζ στη φωτογραφία να παίρνει εδώ τα εύσημα, φέρνοντας αντιμέτωπους δύο κόσμους που ποτέ δεν θα φτάσουν στο σημείο να κατανοήσουν ο ένας τον άλλο. Η διατήρηση της ατομικής αξιοπρέπειας και μνήμης, ως αιχμή του δόρατος μιας πάλης των τάξεων (επί της ουσίας μια πάλης ηθικής) που συντελείται καθημερινά μέσα σε τηλεοπτικά πλατό και κυβερνητικά γραφεία, είναι το μόνο που έχει σημασία. Όταν τελικά στερηθεί κι αυτό, τι απομένει;