της Βικτωρίας Μιχαήλ

Στο «Qadir: Ένας Αφγανός Οδυσσέας» μπούρκα αφέλειας ή χαμένων ευκαιριών για ερωτήσεις στο υποκείμενο ετερότητας, ḥijāb ψηφιακολήψεων & πλανοθετικοί λίθοι, πλίνθοι και κέραμοι ατάκτως ερριμμένα ψιλοέσφαζαν στο γόνατο έναν ξαλαφρώματος μεταναστευτικών εμπειριών και ταξιδιωτικής άσκησης ανθρωπίνων δικαιωμάτων επαναπατριστικό ανδριάντα εν είδει χρονικού ethnic Αναζητήσεων Ερυθρού Σταυρού. Στο ανώτερο «Οι Νύμφες του Hindu Kush» δασκαλεμένo λογοδόσιμο και φιλελληνική ακτιβιστική μπομπονιέρα έπαιζαν τις κουμπάρες στο όντως δεύτερο μισό ενός με μπρίο και πληροφοριακότητα πορτρέτου exotica εθνολαογραφίας, girl power Βέρα στο Δεξί εθιμοτυπίας και Ρωμέικης εθελοντικής φιλανθρωπίας.

Κάτι σαν ανέβασμα μαζί στο σανίδι (το στοιχείο της επί δεκαετίες προ της κινηματογραφιτζίδικης στροφής της όπισθεν κάμερας, και ίσως αυτό – εκτός της κατατριβής με το μέσο – να έπαιξε το… ρόλο του) των δύο πρώτων μεγάλου μήκους ντοκιμαντέρ της, το τρίτο ασιατικό κουδούνι στο πανί αποδεικνύεται και το διαυγέστερο για την Αννέτα Παπαθανασίου. Που περιηγείται (και) σε (καθοδηγεί να ανακαλύψεις μαζί της) ένα επί ώρα ακουμπητικό, συχνά συναρπαστικό, «σκηνικό». Αυτό των σε σημείο τρομοκρατίας (εκ μέρους του κοινωνικοθρησκευτικού σκοταδισμού) αντιξοοτήτων εις βάρος της περιδεούς αλλά πηγαία επίμονης αρτίστικης έκφρασης και δημιουργίας της νέας γενιάς και του πολλαπλά αποκλεισμένου ασθενούς φύλου στη μετα-Ταλιμπάν πραγματικότητα.

Για να το πετύχει, με μόνο την ελαφρώς στο πόδι πρωτοπρόσωπη αφήγηση off, τις πιο κοντά στον Τρίτο παρά στον Πρώτο Κόσμο εικαστικές προδιαγραφές και ένα όχι χειραφετημένο από τη «φύγε συ, έλα συ» μικροκόπωση συνεντεύξεων τελικό 20λεπτο να της κάνουν αντίπραξη, η σεναριογράφος και filmer βάζει (μαζί με τη μαντίλα της) και βγάζει σωστά προσωπίδες. Πρώτα της φιλοξενούμενης τουρίστριας, που μας ξεναγεί σε μια mini αναδρομή στο παλκοσένικο στη χώρα (μαρτυρίες για ύπαρξή του 5000 χρόνια πριν, εξαφάνισή του κατά τον εμφύλιο, ερείπωση του κτηρίου της Εθνικής Σκηνής, λειτουργία του σχετικού τμήματος του πανεπιστημίου και υπό τους «μουσάτους»).

Μετά της πρέσβειρας της ελληνικής παρακαταθήκης (και έμπρακτα, μεταφέροντας χέρι με χέρι περσικά αντίτυπα αρχαιοελληνικών έργων προς μετάφραση στο εκδοτικά χειμαζόμενο κράτος), αλλά και της δασκάλας στην υποκριτική (που βλέπει τις περισσότερες απ’ τις μοναδικές 8 φοιτήτριες του ιδρύματος στο αντικείμενο να αρνούνται να συμμετάσχουν ενεργητικά, ενώ ανεβάζει στην τάξη εμψυχωτικά Σοφοκλή – με το «Δε φοβάμαι» της παραβάτισσας της έννομης τάξης Αντιγόνης στον αρσενικό θεματοφύλακα Κρέοντα να μετατρέπεται στην ηχηρή συνυποδήλωση της ταινίας). Ακόμη και της γκαλοπίστριας του – αφορίζοντος, φυσικά, το επί σκηνής cherchez la femme – ανδρικού πληθυσμού και της συνομιλήτριας ενός υψηλόβαθμου ιμάμη (που εντοπίζει εμφατικά, επανειλημμένα στο… ερεθιστικό υποβολείο της γυναικείας φύσης της θεατρίνας την εναντίωση του επίσημου Ισλάμ).

Πάνω απ’ όλα, του μικροφώνου, του προβολέα και του εξώστη για τις συναδέλφους και «αδελφές» της. Που βγαίνουν από την quinta και ενσαρκώνουν στο φακό τις ιστορίες τους. Μια ηθοποιός δολοφονημένη και άλλες, μέλη θιάσων, αγνοούμενες. Οικογένειες χωρισμένες και ξενιτεμοί (σε Τουρκία, Πακιστάν, Ιράν, Γερμανία) υπό τη δαμόκλειο σπάθη της σαρίας. Συκοφαντία, έμπρακτες και έγγραφες απειλές. Αλλά και μια ingénue που τολμάει να δουλεύει ακάλυπτη. Και μια διάσημη ντάμα που τολμάει να ανταλλάξει χειραψία με ένα θαυμαστή της (ενώ το άγγιγμα μεταξύ άνδρα και γυναίκας κατά το υποδύεσθαι θεωρείται απαραβίαστο taboo), έχοντας μόλις εκμυστηρευθεί τη διαρκούσα κακοποίησή της απ’ τους ανιψιούς της και της αδιαφορίας της αστυνομίας εξαιτίας του επαγγέλματός της.

Κι ενώ τρεις απ’ τις «πρωταγωνίστριες» εδώ ξεσπάνε σε δάκρυα και μία πρωτοετής μαθήτρια της «κυρίας» απλώς σπάει και της εξομολογείται ότι τα παρατάει για το πιο ασφαλές «θεωρείο» της συγγραφής, μία ακόμη (για την οποία η Παπαθανασίου φοράει την έσχατη μάσκα της, της ιδιωτικής ντετέκτιβ, σ’ αυτή την τεκμηριωτική Ανατομία ενός – πολιτιστικού κι ανθρωπιστικού – Εγκλήματος), εξιχνιασθείσα φευγάτη στη Νεανική Σκηνή της Schaubühne στο Βερολίνο, δεν το βάζει κάτω: «Έχω ένα όνειρο. Θέλω να γυρίσω στο Αφγανιστάν μια μέρα και να συνεχίσω τη δουλειά μου». Inch’ Αllah. Νωρίτερα, ο πατέρας της (και με ακόμα μία κόρη ομοίως «άτιμων» κλίσεων) είχε δηλώσει περήφανος για το ταλέντο και την κουλτούρα των παιδιών του, που κατόπιν απειλών των «Σαλαάμ Αλέκουμ» νοματαίων τον έκαναν εσωτερικό μετανάστη από τη Χεράτ. Παλαμάκια. Από εμάς, όχι απ’ τους μουλάδες…