του Παναγιώτη Παναγόπουλου

Σε μια σκηνή του «Νυχτερινού Τρένου για τη Λισαβόνα» (εδώ παρακάμπτουμε το «την» του ελληνικού τίτλου…), ο Ελβετός καθηγητής, τον οποίο υποδύεται ο Τζέρεμι Άιρονς, εξομολογείται ότι η γυναίκα του τον εγκατέλειψε επειδή τον έβρισκε βαρετό. Το πόσο συμπάσχεις με αυτή τη γυναίκα, μπορείς να καταλάβεις μόνο μετά το τέλος των 111 λεπτών της ταινίας του Μπίλε Άουγκουστ, που πάσχει από όλα τα ελαττώματα των πολυσυλλεκτικών ευρωπαϊκών συμπαραγωγών, οι οποίες ανθούσαν τη δεκαετία του ΄80 (και συνήθως ήταν αποτυχημένες). Βασισμένη σε ένα best-seller του Ελβετού Πασκάλ Μερσιέ, γυρισμένη από τον Δανό Άουγκουστ με γερμανο-ελβετική χρηματοδότηση και έχοντας ένα βρετανο-γερμανο-αμερικανικο-γαλλικό βασικό καστ, δεν είναι να απορείς για την έλλειψη κοινής γλώσσας στο αποτέλεσμα, αν και όλοι μιλούν αγγλικά.

Ο κεντρικός ήρωας εγκαταλείπει τη ζωή και τους μαθητές του για να ερευνήσει τις ρίζες ενός βιβλίου, το οποίο βρίσκει τρομερά βαθύ, και μια ιστορία που όλοι λένε συνεχώς πόσο συναρπαστική είναι. Με τον τρόπο, ωστόσο, που ο Άουγκουστ χειρίζεται το υλικό του, απορείς για την ικανότητα κρίσης όλων! Ίσως στο βιβλίο του Μερσιέ τα γεγονότα και οι χαρακτήρες να σε απορροφούν περισσότερο. Στην οθόνη, όμως, σχεδόν τίποτα δε λειτουργεί, τουλάχιστον όπως θα ήθελε ο σκηνοθέτης. Ο καθηγητής Γκρεγκόριους σώζει από την αυτοκτονία μια νεαρή γυναίκα που λίγο αργότερα εξαφανίζεται, αφήνοντας το παλτό της. Στην τσέπη του βρίσκεται το μοναδικό βιβλίο ενός Πορτογάλου γιατρού – φιλόσοφου, του Αμαντέου ντε Πράδο. Μαγεύεται όταν διαβάζει λίγες σελίδες και βρίσκοντας μέσα ένα εισιτήριο για τη Λισαβόνα, μπαίνει στο τρένο, χωρίς άλλο σκοπό, πέρα από το να αναζητήσει το συγγραφέα. Οι ενστάσεις αρχίζουν από αυτό ακριβώς το σημείο και έχουν να κάνουν ακόμη και με θέματα απλής λογικής που είναι δύσκολο να ξεπεράσει κανείς. Ο γερμανόφωνος Ελβετός καθηγητής (που – έστω – μιλάει αγγλικά στην ταινία) βρίσκει συναρπαστικό ένα βιβλίο γραμμένο στα πορτογαλικά, τα οποία δε μιλά! Πέρα απ’ αυτό, το περιεχόμενο του βιβλίου αποτελούν απλοϊκά φιλοσοφικά τσιτάτα, που δεν τα λες και ριζοσπαστικής σκέψης.

Στην έρευνά του, ο καθηγητής ανακαλύπτει ότι ο γιατρός – συγγραφέας έχει πεθάνει εδώ και χρόνια, αλλά και ότι έχει μια πολύ μεγαλύτερη ιστορία πίσω του. Μέλος της αντίστασης κατά της δικτατορίας του Σαλαζάρ, ελεύθερο πνεύμα από μικρό παιδί, αξιοσέβαστος, αλλά και η μία πλευρά ενός ερωτικού τριγώνου. Πρόσωπα και γεγονότα ξετυλίγονται με συνεχή flashback, που θα μπορούσαν να προκαλούν σύγχυση, αλλά η εμπειρία του Άουγκουστ καταφέρνει να βάζει τα πράγματα στη θέση τους, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά την κατανόηση της αφήγησης. Εκεί που δεν τα καταφέρνει, είναι να κάνει την ιστορία ενδιαφέρουσα. Τόσο το παρόν όσο και το παρελθόν έχουν μια εικόνα retro, πρόσωπα έρχονται και φεύγουν και οι ερμηνείες των ηθοποιών ακολουθούν διαφορετικές κατευθύνσεις. Άχρωμος ο Άιρονς, αυστηρή η Ράμπλινγκ, απλώς συμπληρωματική η Γκέντεκ, εκκεντρικός ο Γκαντς, υπερβολικοί οι ηθοποιοί των νεαρών ηλικιών, εκτός από τη συμπαθητική Λοράν. Οι μεγαλύτεροι Τομ Κόρτνι και Κρίστοφερ Λι καταφέρνουν να δώσουν κύρος και βάθος στους μικρότερους ρόλους τους. Αυτό το τρένο για τη Λισαβόνα, όμως, είναι πολύ αργό και το ταξίδι καθόλου συναρπαστικό.