του Παναγιώτη Παναγόπουλου

Το θεατρικό έργο του Ευγένιου Ο’Νιλ δεν κάνει καμία προσπάθεια να καλύψει τις άμεσες επιρροές του από την Ορέστεια του Αισχύλου και η ταινία του Ντάντλεϊ Νίκολς, αντίστοιχα, δεν προσπαθεί καν να καμουφλάρει τη θεατρική προέλευση του σεναρίου. «Το Πένθος Ταιριάζει στην Ηλέκτρα» είναι από εκείνες τις παλιές ταινίες με βαριά ατμόσφαιρα, σκηνικά με έντονη θεατρικότητα και ερμηνείες έντονες, με μια δόση παραπάνω στόμφου. Είναι ένα δείγμα της κινηματογραφικής εποχής και του πώς αντιμετώπιζε κινηματογραφικά τα κλασικά έργα – με τρόπο που ίσως να φαίνεται αρκετά ξεπερασμένος και σε αρκετά σημεία είναι, αλλά από την άλλη πλευρά χαρακτηρίζεται από τη δύναμη των ερμηνειών.

Η οικογένεια Μάνον χαρακτηρίζεται κι αυτή από κάτι. Από την ψυχοπαθολογία των μελών της, που έχουν συνηθίσει να ταυτίζονται με οικογενειακά δράματα και τραγωδίες. Ένα παλιό μυστικό και μια ντροπή από το παρελθόν έρχονται να στοιχειώσουν για ακόμη μια φορά τους Μάνον. Ενώ ο πατέρας και ο γιος βρίσκονται στον πόλεμο, η μητέρα και η κόρη τής οικογένειας γοητεύονται από τον ίδιο άνδρα, που είναι γιος του απόκληρου αδελφού του πατέρα Μάνον. Επιστρέφοντας για εκδίκηση για τον αποκλεισμό του πατέρα και της μητέρας του, ο καπετάνιος Άνταμ Μπραντ φλερτάρει τη Λαβίνια αλλά ερωτεύεται την Κριστίν, κάνοντας ακόμη πιο έντονη την ήδη τεταμένη σχέση μάνας και κόρης, η οποία επιπλέον έχει παθολογική λατρεία στον πατέρα της.

Οι εκβιασμοί της στη μητέρα της θα έχουν περιορισμένη επιτυχία, αφού μόλις επιστρέψει ο Έζρα, η Κριστίν θα ομολογήσει τα πάντα και θα τον φαρμακώσει ελπίζοντας ότι θα μπορέσει να ζήσει ελεύθερη με τον Άνταμ. Αμέσως μετά θα επιστρέψει από τον πόλεμο και ο τραυματισμένος γιος Όριν, ο οποίος έχει ανάλογη παθολογική λατρεία στη μητέρα του. Δε θέλει με τίποτα να πιστέψει όσα του αποκαλύπτει η Λαβίνια για τη σχέση της μητέρας τους και την τύχη του πατέρα τους, αλλά αυτά θα επιβεβαιωθούν όταν τα αδέλφια ακολουθήσουν τη μάνα στη συνάντησή της με τον Άνταμ. Ο εραστής θα δολοφονηθεί από τον γιο. Η μάνα θα αυτοκτονήσει και τα δύο αδέλφια θα πάρουν σιγά-σιγά τους ρόλους των γονιών τους σε μια σχέση εξάρτησης και απέχθειας.

Η τριλογία του Ο’Νιλ «Ο Γυρισμός. Οι Κυνηγημένοι. Οι Στοιχειωμένοι» ακολουθεί τη δομή της Ορέστειας «Αγαμέμνων. Χοηφόροι. Ευμενίδες». Στη δική του εκδοχή, ο Ντάντλεϊ Νίκολς κατάφερε να συμπυκνώσει το τεράστιο σε διάρκεια έργο σε κάτι λιγότερο από τρεις ώρες, χωρίς η πλοκή να φαίνεται βεβιασμένη. Σκηνοθετικά, είχε μικρότερη επιτυχία, αφού δεν προσπάθησε σχεδόν καθόλου να κάνει το υλικό περισσότερο κινηματογραφικό. Αντίθετα, η ταινία είναι γεμάτη από διαλογικές σκηνές αντιπαράθεσης και μονολόγους εξόχως θεατρικούς, ενώ οι δεύτεροι ρόλοι (σε έναν από αυτούς ο νεαρός Κερκ Ντάγκλας) λειτουργούν συμπληρωματικά.

Το πιο δυνατό σημείο της ταινίας είναι οι ερμηνείες, κυρίως του Μάικλ Ρέντγκρεϊβ, της Κατίνας Παξινού και της Ρόζαλιντ Ράσελ, αν και η τελευταία αμφισβητήθηκε αρκετά, κυρίως στη συνέχεια, αφού ταυτίστηκε με μια άτυχη στιγμή στην απονομή των Όσκαρ. Υποψήφια για την ερμηνεία της, όπως και ο Ρέντγκρεϊβ, από τη σιγουριά της ότι θα κέρδιζε σηκώθηκε να παραλάβει το βραβείο. Χωρίς να είναι νικήτρια.