της Κατερίνας Ανδρεάκου

Η απάντηση ασφαλώς είναι «όχι», αλλιώς αυτή η μικρή και ευρύτερα άγνωστη (ακόμα και στην Ιρλανδία) αληθινή ιστορία δε θα είχε κεντρίσει το ενδιαφέρον του δημιουργικού διδύμου του σκηνοθέτη Κεν Λόουτς και του σεναριογράφου Πολ Λάβερτι, εδώ στην εντέκατη συνεργασία τους και οκτώ χρόνια μετά τον Χρυσό Φοίνικα των Καννών για το «Ο Άνεμος Χορεύει το Κριθάρι». Κι ενώ εκείνη διαδραματιζόταν στο μέτωπο του ιρλανδικού αγώνα ανεξαρτησίας εναντίον των Βρετανών του 1919 – 1921, η φετινή τους συνεργασία αποτελεί ένα είδος «sequel» ή, όπως το περιγράφει η – επίσης πολυετής συνεργάτις του Λόουτς – παραγωγός Ρεμπέκα Ο’Μπράιεν, ένα «Τι έγινε μετά;».

Αυτό που έγινε μετά ήταν ο διχασμός του ιρλανδικού πληθυσμού, ο αναπόφευκτος εμφύλιος, η συνεχιζόμενη κοινωνική ανισότητα και, φυσικά (και κυριότερα), η συμβιωτική σχέση Κράτους – Εκκλησίας, τροφοδοτημένη από το φόβο τής ανόδου τού κομμουνισμού. Και ο κεντρικός χαρακτήρας (ή καλύτερα, με βάση τη στάση της ίδιας της ταινίας, ο «ήρωας») της ταινίας, ο Τζίμι Γκράλτον, που φέρνει πίσω στο μικρό του χωριό τον αέρα, τη μουσική αλλά και την πικρή απογοήτευση του χρεωκοπημένου καπιταλισμού (έφυγε από τη Νέα Υόρκη κατά τη Μεγάλη Ύφεση), κυριολεκτικά δαιμονοποιείται από τον ιερέα της περιοχής, ο οποίος καλεί τους εκκλησιαζομένους του να διαλέξουν: «Το Χριστό… ή τον Γκράλτον;».

Το «Jimmy’s Hall» σαφώς και δεν έχει την φιλοδοξία αλλά και την παθιασμένη θεματική τού «… Κριθαριού». Εδώ ο πόλεμος έχει τελειώσει, αλλά οι μικρές μάχες εξακολουθούν να δίνονται, πλέον μεμονωμένα και σπασμωδικά, από τις γειτονιές του Δουβλίνου στα χωριά όπως αυτό του Τζίμι. Οι διαφορετικές δυναμικές συγκρούονται: θρησκεία εναντίον αθεϊσμού, φεουδαρχία εναντίον φτώχειας, τυφλή πίστη στις αξίες τής «παλιάς» Ιρλανδίας εναντίον του (όπως τη χαρακτηρίζει ο ιερέας στο κήρυγμά του) «λος-αντζελισμού τής κουλτούρας μας», όμως οι Λόουτς και Λάβερτι αποφασίζουν να αφηγηθούν την ιστορία του Τζίμι και του πνευματικού του κέντρου με τόνους ηπιότερους του αναμενόμενου. Ασφαλώς, η ματιά του Λόουτς είναι υποκειμενική και, για όσους γνωρίζουν την καριέρα του, αισθητά μονόπλευρη, αν και υπάρχουν σκηνές που αναδεικνύουν τη σαιξπηρική φράση «Όλος ο κόσμος μια σκηνή κι εμείς επάνω της απλοί κομπάρσοι», με τους αντιπάλους να αναγνωρίζουν το θάρρος τού «εχθρού». Ο Τζίμι και οι υποστηρικτές του θέλουν απλά να αποκτήσουν καλλιέργεια και γνώση αλλά και να διασκεδάσουν, να γελάσουν, να χορέψουν, με την πουριτανική θρησκεία και την αμείλικτη (και θρασύδειλη) φεουδαρχία να τους πολεμούν μέχρι τελικής πτώσεως.

Είναι η προχωρημένη ηλικία (πλέον 78) και τα αυξανόμενα προβλήματα όρασης του σκηνοθέτη που κάνουν την ταινία μια ζεστή, συγκινητική και ανθρώπινη (μα ποτέ γλυκερή) ιστορία, χωρίς όμως τον στιβαρό αντίκτυπο που θα περιμέναμε από το Λόουτς; Υπέροχα κινηματογραφημένη από το Ρόμπι Ράιαν, με αξιόλογες ερμηνείες από το καστ (η γνωστή «λοουτσική» πρόσμιξη επαγγελματιών και ερασιτεχνών), και γυρισμένη στην αληθινή περιοχή όπου γεννήθηκε ο Γκράλτον κι όπου έστησε το κέντρο του, η ταινία δίνει την αίσθηση πως έχει μεγάλη καρδιά αλλά… μικρή γροθιά. Βεβαίως, ο Λόουτς παραμένει παθιασμένος με την Ιστορία και την κοινωνικο-ιστορική ανισότητα, λέγοντας συγκεκριμένα για το «Jimmy’s Hall» πως ήθελε να τρίψει αυτή τη μικρή αλλά χαρακτηριστική ιστορία αντίστασης στη μούρη της βρετανικής άρχουσας τάξης, όμως, δυστυχώς, δεν είναι αρκετά δυνατή για να έχει αυτό το επιθυμητό αποτέλεσμα. Είναι, ωστόσο, μια όμορφη, συναισθηματικά φορτισμένη, μικρή αληθινή ιστορία αντίστασης που μπορεί να μη στέκεται ανάμεσα στις σημαντικότερες ταινίες της πολυετούς φιλμογραφίας του δημιουργού της, όμως σίγουρα αποτελεί μια από τις πιο γοητευτικές. Όσο για το αν θα είναι και η τελευταία του δραματουργική ταινία; Ο ίδιος ο Λόουτς έχει πάρει ήδη πίσω αυτή την «απειλή», οπότε απολαμβάνουμε το «Jimmy’s Hall» για αυτό που είναι και όχι για το hype τού τι μπορεί να αποτελεί στην καριέρα του βετεράνου σκηνοθέτη του.