του Ηλία Φραγκούλη

Αιρετικό, αλλά θα το πω (και δεν είναι και η πρώτη φορά…). Υπάρχει ένα «είδος» σινεμά το οποίο δεν έχει θέση στις κινηματογραφικές αίθουσες και είναι αστείο να σχετίζεται με την εμπορική εκμετάλλευση. Μια τέτοια περίπτωση δεν είναι μονάχα η τελευταία μεγάλου μήκους ταινία του Τσάι Μινγκ Λιάνγκ αλλά… ολόκληρη σχεδόν η φιλμογραφία τού σκηνοθέτη, ο οποίος εμφανίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του ’90 στον παγκόσμιο… φεστιβαλικό χώρο, καλύπτοντας το ενδιαφέρον ή τις ανάγκες των σχετικών προγραμματιστών για κάτι πιο… «εξωτικό». Όχι τυχαία, με τη δεύτερη κιόλας ταινία του, το «Vive L’Amour» (1994), τιμήθηκε με το Χρυσό Λιοντάρι του Φεστιβάλ Βενετίας και, έκτοτε, παρέμεινε ως προστατευόμενος στο «πρωτοκλασάτο» rotation των «δημιουργών», κάνοντας γκελ μεταξύ Καννών και Βενετίας. Εκείνος, μεν, εξασφάλισε τη μόνιμη θεσούλα του στα διαγωνιστικά, με τους κριτικούς της «θεωρίας του auteur» να κοιμούνται στα καθίσματα και να χειροκροτούν στα end credits (έχω υπάρξει μάρτυρας πολλάκις…), οι παραγωγοί του, δε, στάθηκαν δίπλα στον «πελάτη» τους αφού το – σχετικά φτηνό σε budget – «προϊόν» συνέχιζε να μαγνητίζει τους διανομείς του arthouse (το «ως πότε;» είναι άλλο ερώτημα).

Και φτάνουμε σε τούτο εδώ το έργο, που μάλλον θα πλασαριστεί ως… ακόμη ένα «αριστούργημα» από πολλούς συναδέλφους μου ή, έστω, ένα φιλμ που «δεν χτυπάμε» διότι έχει «καλλιτεχνική αξία» και «αγγίζει»… Και επειδή σπανιότατα πέρασε από την ελληνική διανομή ταινία του Τσάι Μινγκ Λιάνγκ, κάποιοι θα «τσιμπήσουν», από άγνοια ή ένα κάποιο «εικαστικό» ενδιαφέρον, Ταϊβάν σου λέει, κουλτούρα κι έτσι. Πάω να αρματωθώ κι επιστρέφω…

Αρχικά, θα μιλήσω με χρόνους. 138 περίπου λεπτά η συνολική διάρκεια των «Αδέσποτων Σκυλιών». Χρονομέτρησα τα δύο τελευταία μονοπλάνα: κάτι παραπάνω από 21 λεπτά! Φαντάσου. Αφαιρώντας δύο πλάνα, το μαρτύριο θα μπορούσε να διαρκεί 117 λεπτά! Αλλά, όχι, μαζί με τους ήρωες, πρέπει να πονέσεις κι εσύ. Για την Τέχνη. 14 λεπτά το κοντινό σε δύο πρόσωπα που… κοιτάνε έναν τοίχο! Κινηματογραφική μαγεία. Το «βάθος» της ανθρώπινης ψυχής! Στα credits τέλους είχα ημικρανία και, αν το κοιτούσα, θα είχα βγάλει και υπόταση, σίγουρα. Θα τολμήσει να πει κανείς «δεν είναι κριτική αυτό»; Θα απαντήσω απλά: γιατί, είναι ταινία αυτό το πράγμα;

Μιλώντας πιο… σοβαρά, ελλείψει πραγματικής ιστορίας, ο Τσάι Μινγκ Λιάνγκ μας αφηγείται (sic) ώρες και ημέρες από τη ζωή ενός πατέρα δύο ανήλικων παιδιών στη σύγχρονη Ταϊπέι, όχι με μια «λαϊκίστικη» οπτική δυσφορίας για την εξαθλίωση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και την έλλειψη ηθικής απέναντι στους κοινούς θνητούς (βασική εργασία του ανδρός είναι το να κρατά διαφημιστικές ταμπέλες, ακίνητος, σ’ ένα σταυροδρόμι μεγάλης κυκλοφορίας, συνήθως υπό αντίξοες καιρικές συνθήκες), αλλά σίγουρα προσδοκώντας τη λύπηση του θεατή (ειδικά από τη στιγμή που βλέπουμε τα παιδιά να πλένονται σε μια δημόσια τουαλέτα ή να κοιμούνται σε ένα εγκαταλειμμένο χαμόσπιτο…). Προφανώς και αποτελείται από μια μεγάλη σειρά μονοπλάνων, με ελάχιστο διάλογο, και εικόνες urban «τοπίων» που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν ένα ενδιαφέρον art installation, όχι όμως και κάποιο φιλμικό αποτέλεσμα, καθώς ο μοναδικός στόχος του σκηνοθέτη είναι μια μινιμαλιστική αποδόμηση επί των κινηματογραφικών «συμβάσεων» που ορίζουν την αφήγηση ενός έργου με… αρχή, μέση και τέλος (ξέρεις, αυτές τις παραδοσιακές «μπαναλαρίες»…).

Ένας τόνος μελαγχολίας απέναντι στις σημερινές κοινωνίες που δεν αντιμετωπίζουν τον άνθρωπο ως… άνθρωπο είναι αισθητός και σεβαστός, όμως κανένας από εμάς δεν ευθύνεται και δεν έχει την υποχρέωση να μοιραστεί την οδύνη του κεντρικού ήρωα, όταν εκείνος ξεσπά σε ένα… λάχανο για 10 ολόκληρα λεπτά! Για τις αίθουσες του… εμπορικού κυκλώματος και της εκμετάλλευσης, στις οποίες πληρώνεις για να ψυχαγωγηθείς ή να θαυμάσεις μια μορφή Τέχνης, όχι. Για τα ευρωπαϊκά Φεστιβάλ, ναι. Για τα πανηγύρια, δε, ακόμη περισσότερο!