της Βικτωρίας Μιχαήλ

«Είμαστε όλοι φυλακισμένοι στο σύμπαν που μας περιβάλλει», λέει μέσα στο τρένο (εννοείται της δυνητικής μετάβασης σε μια άλλη εποχή και βίο) ο κατά δήλωσή του επίδοξος πράκτορας για τουρίστες με ουφολογικά ενδιαφέροντα, προτού λίγο αργότερα προσφέρει την ειρκτή της αγκαλιάς του στη συνεπιβάτισσά του αποφυλακισμένη ηρωίδα. (Όχι επειδή είναι και ο σεναρίστας αλλά) είναι ο Τζια που σημαδιακά σ’ αυτή τη φράση – κλειδί κλείνει αμφισήμαντα διττά, μιλώντας για τα επινοημένα απ’ αυτόν πρόσωπα στη νέα γεωγραφική / οικονομική / κοινωνική κινεζική γιγα-πραγματικότητα και για ελόγου του ως δημιουργού με θεματικές και φιλμογραφικές σταθερές, ό,τι χαρακτηρίζει την καινούργια (επιστρέφουσα εν πολλοίς συναρπαστικά, ταυτόχρονα στη σχεδόν genre μυθοπλαστική κανονικότητα των προσφατότερων μεγάλου μήκους και στα με-κάτι-από-νεορεαλισμό ‘00s ορόσημά του) σπουδή του στα ζητήματα που… εξάντλησε ο Μαύρου γράφοντας προ ετών για το «Αίσθηση Αμαρτίας».

The names have (not) been changed to protect the (not) innocent. Ακόμα και ονομαστικά το ζεύγος των θρασιμιών τού «Άγνωστες Απολαύσεις» (2002) μας επανεπισκέπτεται. Μετά την αλλαγή λόγου διαστάσεων οθόνης που τερματίζει φορμαλιστικά τολμηρά τα δάνεια από το συγκεκριμένο classic εισαγωγικά DV πλάνα, εν προκειμένω, πάντα στη Σανσί του αλλοτινού Δρόμου του Μεταξιού, ο Μπιν Μπιν είναι πλέον το βελούδινης πυγμής αφεντικό μιας συμμορίας jianghu του με γνώση πολεμικών τεχνών υποκόσμου, και η Κιάο Κιάο, που χαρτζιλικώνει τον τζογαδόρο στην αναδουλειά λόγω του φθίνοντος ανθρακωρυχείου κωμόπολης πατέρα της, η δίκην δεξιού χεριού αγαπημένη του. Μπορείτε να φανταστείτε το «Peaky Blinders» σε εκδοχή «τριάδας»; Ε, αυτό μείον τα του σογιού είναι η «αδελφότητα απ’ τις τέσσερις λίμνες και τις πέντε θάλασσες», που ομνύει σε «αφοσίωση και ήθος» κι έχει τη δική της (χαρτοπαικτική) λέσχη στα ενδότερα ενός club, όπου όλα τα… καλά παιδιά ανεβαίνουν στην πίστα όταν ακούγονται οι Village People.

Επανεμφάνιση μιας ακόμα με ευφυείς συνυποδηλώσεις (απλώς μεταφράστε το όνομα του συγκροτήματος στα ελληνικά) εμμονής του, αυτής των ομαδικών χορευτικών σκηνών, που εκδήλωσε με μια άλλη χιτάρα του group και στο «Πέρα από τα Βουνά», το κρούσμα μιξάρεται εκπληκτικά με HDCAM πλάνα τού λαού (#diplhs) της άλλοτε Πολιτιστικής Επανάστασης να το χορεύει επίσης. Και γίνεται το προανάκρουσμα, στην επανάληψη του «young man…» των στίχων, καθώς φιντάνια του εγκλήματος έχουν «φάει» μέλος της σπείρας η οποία χαζεύει τη γκανγκστερική εϊτίλα «Ying Hung Ho Hon» του Τέιλορ Γουόνγκ στην τηλεόραση, των ραγδαίων πάνω κάτω που περιμένουν τον αρχηγό και τη δικιά του. «Μπορεί να γίνεις στάχτη και να μην το μάθει κανείς», θα της πει μισοαστεία αυτός προτού της μάθει να χειρίζεται το περίστροφο που έχει διακρατήσει από θερμοκέφαλο brother τους, σε ερημική εξοχή με το ηφαίστειο μακριά στο βάθος. «Ό,τι καίγεται σε ψηλές θερμοκρασίες, εξαγνίζεται», θα του πει αγέρωχα αυτή. «Όποιος κουβαλάει όπλο, συνήθως πεθαίνει πρώτος», θα της πει δυσοίωνα αυτός. Δεινοσαυρική καθεστηκυία τάξη της ανομίας ενός συστήματος που όπως και το γεώραμα δονείται συθέμελα και μεταβάλλεται εκσυγχρονιζόμενο βίαια, θα θάψουν παραδοσιακά τον πεσόντα με κιτσάτο επικήδειο πρωταθλήτρια του latin να χορεύει chinese ποπάκι, θα δεχτούν πούρα απ’ το Νύχι του Δράκου πεσκέσι από κατασκευαστή κατοικιών συνεργάτη με hot αδελφή που φιλοδωρούν με πάκα μετρητών, θα εγκλωβιστούν εν μέση οδώ σε άγριο ντου από πολυάριθμους ανταγωνιστές που αλαλιάζουν τον chief. Η λεγάμενη θα πυροβολήσει αντρίκεια για να τον σώσει. Tomorrow is another day.

Άλλη χρονιά για την ακρίβεια, καθώς αυτή, η χορταστικότερη σεκάνς δράσης του oeuvre τού Τζια, όπου το ένας-εναντίον-όλων ξυλίκι διαδέχεται μια οπτικοακουστική τριπλέτα – δυναμίτης (ένα μπαμ πυρίτιδας, τύμπανα στην ηχητική μπάντα και, κλασικά, το πλήθος να παρακολουθεί απαθές ένα ξεκαθάρισμα λογαριασμών οιονεί λιντσάρισμα), ρίχνει την αυλαία του ευδόκιμου παρελθόντος τής madame και του πρώτου απ’ τα τρία χρονοεπίπεδα της ταινίας. Το 2006 πια, έχοντας πρώτα αναμορφωθεί (;) σα στρατιωτάκι του κόμματος στη στενή, η Κιάο Κιάο ξαναβγαίνει στη ζωή. Και, χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά στη γύρα για ό,τι έχασε, γίνεται τα μάτια του Τζια που (ξανα)βλέπει, και μας… υποβάλλει σε μικροεπική αναπαράσταση, ένα έθνος transformer του σήμερα μετασχηματιζόμενο στο χθες. Το επικείμενο μεγαθήριο του φράγματος των Τριών Φαραγγιών στη Φενγκτζιέ (να κι οι «Ακίνητες Ζωές»), τεχνητές λίμνες, ένα εργοστάσιο ηλεκτρικής ενέργειας, λιμάνια στον ποταμό Γιανγκτζέ γίνονται όχι τόσο το φόντο των μετακινήσεων του πληθυσμού («Ο κόσμος φεύγει για να βρει αλλού εργασία») όσο το masterplan μιας σχεδόν αντονιονικής αρχιτεκτονικής του δημόσιου χώρου των συναισθημάτων και των σχέσεων, με τον auteur για πρώτη φορά να ενθέτει κι εκθέτει σε τέτοια έκταση τις ανθρώπινες φιγούρες στην αχανή ανοιχτωσιά, σε Super 35άρι.

Αρχικά ξέμπαρκη κάπως έτσι, η κωλοπετσωμένη Κιάο Κιάο θα ξαναπιάσει την παλιά της τέχνη με 2(+1) κόλπα που θα ζήλευε κάθε «σωστή» μεϊνστριμιά κομπίνας εκ Δύσης, και που επιτρέπουν στον Τζια να υποσκάψει την εύθρυπτη σχιστομάτικη αντρίλα που δεν έχει μπέσα, προτού η κριτική του και στο αναδεικνυόμενο μπάσταρδο status quo τεστάρει (και περάσει αυτή τη φορά απ’) το θεσμοθετημένο κόκκινο «ψαλίδι» με το κορυφαίο «Είναι ιδιωτική ή κρατική επιχείρηση; – Δεν έχει διαφορά…». Το «Μέσα σε μια νύχτα από νικητής γίνεσαι χαμένος» δεν βαραίνει, όμως, μόνο τη βλάμισσα, τον ψυχισμό τής οποίας σχολιάζει δις το τραγούδι των τίτλων απ’ το «The Killer» του Τζον Γου, το πολλοστό made in Hong Kong πάτημα για την κομπλεξικά… καθυστερημένη υποδοχή μοδών της προοδευτικής αποικίας σ’ αυτά τα στερημένα ακόμη και τόσον καιρό μετά τον Μάο εδάφη. Τι μέλλεται στον Μπιν Μπιν, που ξέγραψε το θηλυκό που δεν τον κάρφωσε, αυτόν που είναι με ισχυρούς φίλους (και κάτι παραπάνω) αλλά στην απέξω, στο άρρωστο παρακάτω τού δικού του kismet;

Προτείνοντας γενναία το χωρίς-σιρόπια-melo παρανομίας, ιδίως μετά τα πολύτιμα για το εκεί και τότε προφιλάρισμα τής (με change of heart και μυαλών ή όχι;) ταξιδιώτισσας σιδηροδρομικά επεισόδια, και με τη μουσική τού Γκιονγκ Λιμ τσιράκι ολκής, ο Τζια δεν αποφεύγει στην τρίτη, καταληκτική πράξη το κατεβατό της πλοκής μέσω των διαλόγων, ευτυχώς χαρακτηριστικά μόνο στις αλληλοεξηγήσεις του ζεύγους με σκηνικό ένα καταγώγιο. Είναι το δεύτερο σύμπτωμα της malaise τού τυπά που έχει βαλθεί να βγάλει στο φως τις παθογενείς ή μη νόσους τής πατρίδας του. Το πρώτο αποτελούν αδυναμίες στο μπούρου μπούρου και το δίδυμο «casting – διεύθυνση ηθοποιών» στα πρώιμα σούξου μούξου του κουκουλιού των καθαρμάτων, με μια καλή δικαιολογία υπέρ του να είναι ακόμα ένα meta-σκέρτσο: τουλάχιστον τέσσερα απ’ τα φίλια κουμάσια με ατάκες είναι επαγγελματίες όχι της υποκριτικής αλλά σκηνοθέτες. Το σινεμά είναι κλίκα, πουλάει μαγκιά και… σκοτώνει, σα να μας κλείνει το μάτι ο συνάδελφός τους, που γρήγορα παίρνει το αίμα του πίσω.

Το κάνει επί ώρα με το αντιπιστόλιασμα του στόρι από τον ταμπουρωμένο ρυθμό, με τσιλιαδόρους τους φακούς σε εναλλασσόμενα φορμά του «ξένου» Ερίκ Γκοτιέ, με το από κάθε άποψη άλλο του μισό και εγώ, την τσαούσα Τάο Ζάο, που εδώ κουβαλάει πιο αναντικατάστατα από ποτέ την αφήγηση, σχεδόν με τις υπόλοιπες περσόνες που της εμπιστεύτηκε το σύνολο έργο τού συντρόφου της συγκεφαλαιωμένες. Το κάνει σειριακά και αποκορυφωτικά, πρωτοενώνοντας (όχι σαρκικά) ξανά τον Μπιν Μπιν και την Κιάο Κιάο στη σκοτεινιά της πλάσης ενώ ένα ΑΤΙΑ βουτάει, σαν πεφταστέρι προς τον χαμό του, κάπως όπως οι δύο άλλοτε ισχυροί άλλοτε εραστές που αρπάζονται ο ένας απ’ τον άλλο. Το 2017 τούς βρίσκει απολειφάδια των περιθωριακών περασμένων μεγαλείων τους αλλά survivors, στην πιάτσα και στο ίδιο στρατόπεδο, αν και με διαφορετική ιεραρχία. Αρχικά, μέσα στο εργοτάξιο ενός θηριώδους σταδίου, θα συνδιαλλαγούν πάνω στο γιατί τον δέχτηκε πίσω. Μετά, σε μια ακόμα μπαρμπουτιέρα, απέναντι απ’ την οποία μπαίνουν κάμερες, αυτή θα κανακέψει τους παλιούς… κακούς πελάτες εν είδει κυρίας των τιμών και «σχολώντας» θα του πει απλώς «Έφυγα», ενώ η CCTV την «παίρνει» μονάχη σε zoom. Σιγά μην κλάψει, σιγά μη φοβηθεί. Ποιος φοράει τα παντελόνια, τώρα ή ανέκαθεν; «Όπου υπάρχουν άνθρωποι, θα υπάρχει και jianghu», είχε αποφθεγματίσει σε μια ανύποπτη στιγμή των ημερών της δόξας τους ο παλικαράς. Δίκιο είχε, αλλά πού να φανταζόταν σε ποια εκδοχή; Τον σακάτεψες, που ‘λεγε κι ο Χρόνης Εξαρχάκος (κι «έγραψες» πάλι), άτιμε Ζανγκέ…