του Άγγελου Μαύρου

Στοχαστικά, της υπομονής και συνάμα ηλεκτρισμένα, ταμπλώ της πραγματικότητας (γι’ αυτό και, ενίοτε, με ντοκιμαντερίστικο μανδύα ή επίγευση) της νέας Κίνας. Σ’ αυτά μας είχε συνηθίσει ο παραγωγικότερος και δημοφιλέστερος στο φεστιβαλικό εξωτερικό auteur της έκτης γενιάς τού σινεμά της Χώρας τού Δράκου. Αριβάρει ως έκπληξη, λοιπόν, το με δοκιμές (αισθητικές, αφηγηματικές, δομικές) προχώρημα του Τζια, που όμως παραμένει, με πιο «κοινωνιολογικές» (αυτό είναι που δεν περιμέναμε ίσως περισσότερο) βλέψεις, απαρέγκλιτος σεισμογράφος των δονήσεων που συγκλονίζουν τον άνθρωπο ενώ ρηγματώνουν το έθνος του.

Το εξωφιλμικό CSI του είναι 4 εκτός Μπεϊτζίνγκ real news συμβάντα τού αστυνομικού δελτίου, μυθοπλαστικά κουκουλωμένα σε σπονδυλωτή ανατομία ενός εγκλήματος: της νεοκομμουνιστικά κρυπτοκαπιταλιστικής διαπλοκής των Αρχών αυθαιρεσίας και ρεμούλας, του ξεπουλήματος πόρων, του βρώμικου ιδιωτικού νέου πλούτου, της εξαπάτησης της λαϊκής τάξης και της έσω μετανάστευσης των μαζών των εμβασμάτων (ακόμα κι αν φοράνε G Star Raw και κρατάνε Louis Vuitton, αμφότερα γνήσια) στα μπασκλάς ή lux κάτεργα. Το (κρυμμένο, όπως στη δεύτερη ιστορία) όπλο του η βία απασφαλισμένη απ’ την – εν προκειμένω εργασιακή, ο πολιτικότερος, όσο ποτέ πριν, «κόκκορας» τού Τζια – αλλοτρίωση των δεσμών, τη θεσμική αδικία, το εξοργιστικό άνοιγμα της ψαλίδας τού βαλαντίου του πληθυσμού.

Και το πιο ενδιαφέρον και λίγο… ελαφρυντικό ότι ο Τζια λάου λάου το παίζει ο σινεάνδρας τής πλατείας Τιενανμέν τού σήμερα σε συμπαραγωγή με το ιαπωνικό Office Kitano (αψευδής μάρτυς τα λαγαρά, χωρίς σιγαστήρα στησίματα αίματος), με παραπομπές στην Ιστορία (η εμβληματική θυσιαστική εκδίκηση στο ναό, καρμπόν του τέλους τού Αλ Καπόνε της Σανγκάης, Σουν Τσουανφάνγκ) και το genre των wu xia (το μοτίβο του παλευτή αντιξοοτήτων κι αδικίας, ο στυλιστικός θηλυκός «πάρ’ τα, ρε» φόρος τιμής στο θρυλικό «The Art of Zen» του Κινγκ Χου), με τη «Σύντομη Συνάντηση» του Ντέιβιντ Λιν (!) να εκτροχιάζεται στην πόλη τού Χουμπέι, με τον Τζιαν Γου, αδελφό τού Λαζόπουλου της Χώρας του Δράκου, Γουέν Τζιαν (κομμένος απ’ το καθεστώς στο δικό του ενοχλητικό classic «Διάβολοι στο Κατώφλι»), να παίζει αυτόν που χαλάει την πιάτσα της ανομίας εκρηκτικά στο εισαγωγικό, πιο συμπαγές σκετς.

Ναι, αποτελεί βαρύ φορτίο (αν κι είναι η σωστή στιγμή να το σηκώσει) για τον 44άρη Θόδωρο Αγγελόπουλο (circa «Αναπαράσταση», προσοχή) των generation Χ και Υ του «Ακίνητες Ζωές» και του «Shijie». Άσε το ότι στον αμύητο Δυτικό της σκοτεινής αίθουσας λίγα σημαίνουν τα πιο πάνω – για την ακρίβεια, τω όντι «είναι κινέζικα». Αφήνοντας στην άκρη και το déjà vu «θεμάτων» και πραγμάτευσής τους α λα Γουάνγκ Σιαοσουάι στη δεύτερη και τέταρτη ιστορία, αυτό που κάνει μπαμ για τον οποιονδήποτε είναι η Πίστη. Στο Βουδισμό – που… προδίδεται μαεστρικά σκυθρωπά απ’ το συνειδησιακό φορτίο και τις αποθηριωτικές συνθήκες στο καθένα απ’ τα 4, υπόγεια συνδεόμενα (αν μπορείς, ένωσε τις τελείες: η αδελφή στο πρώτο σύζυγος στο δεύτερο κτλ.) προ-Πουργκατόρια. Στο μετιέ – που πλέον πιο μεταξένια, πιο φιξιοναριστά συναρπάζει, με τα πανοραμίκ πρώτη φορά σε τέτοιο βαθμό απ’ τον filmer να πιάνουν τα μακρομεγέθη, τη big picture τού εξαστισμού της ενδοχώρας απ’ τα υδροηλεκτρικά εργοστάσια ως τη δουλεία του φασόν.

Και στον ανιμαλιστικό συμβολισμό (με φίδια να ζώνουν μια φυγάδα, βόδια να τα πηγαίνουν στην καρότσα, έναν πίθηκο – τσιράκι, ασφυκτιώντα χρυσόψαρα, – PETA, εδώ παθαίνεις πλάκα – μια χήνα που της κόβουν το λαιμό και ένα άλογο θύμα ασταμάτητου καμτσίσματος), μεταξύ γνήσιων εμπνεύσεων σε 2.35:1. Ένα χαστούκισμα διαρκείας μιας όχι κοινής γυναίκας με χαρτονομίσματα από έναν κρατικό λειτουργό με σηκωμάρες, μια πιστολιά που αφαιρεί μια ζωή καμουφλαρισμένη ανάμεσα στα πυροτεχνήματα του Νέου Έτους, μια στιχομυθία όπου βγαίνει αποπάνω μια στανική φωνή βοώντος εν τη ερήμω: «Θα γεράσεις και δικαίωση δε θα βρεις.» – «Έχω ήδη γεράσει. Αλλά δε με νοιάζει.»

Στην τελική, το κακό κάνει τον κύκλο του διατρέχοντας τα 4 σημεία τού σινικού χάρτη για να αγγίξει τον πάσα ένα «σπασμένο» τού πολυπληθέστερου πόπολου της υφηλίου, ενώνοντας το κουαρτέτο των… θραυσμάτων. Η μοιχός και αυτόδικος (φυσικά η Τάο Ζάο, η πρωταγωνίστρια – φετίχ και σύζυγος τού δημιουργού) έχει πληρώσει και θα κάνει μια νέα αρχή. Στην πορεία της προς το αύριο θα πέσει επάνω σε μια παράσταση παραδοσιακής όπερας δρόμου (ένας ακόμα φόρος τιμής, ένα ακόμα δάνειο από το χθες, πόσο… μπροστά φεύγει εδώ από τη φιλμογραφία του ο Τζια): «Κατανοείς τη δική σου αμαρτία;», θα ρωτήσει ο ηθοποιός της το αποσβολωμένο κοινό των θεατών (τέτοιοι, απαθώς «ου μπλέξεις» παραμένουν, στην κυριολεξία χαρακτηριστικά, οι αυτόπτες κάθε κρίματος στις 4 βινιέτες), αυτών που ο φακός κοιτάζει κατάματα στο κάδρο – κατακλείδα. Τα… ζώα δεν ξέρουν, δεν απαντούν. Πώς άλλωστε; Το Σπίτι του Λαού του Πεκίνου και δε λογόκρινε, και βίζα εξόδου έδωσε στο νέο αυτό τόλμημα, που όμως 10 μήνες μετά το βραβείο σεναρίου του στις Κάννες δεν έχει άδεια και, εννοείται, ημερομηνία προβολής μέχρι νεωτέρας στην πατρίδα του. Εσύ είσαι ελεύθερος και πρέπει να ψωνίσεις Τσαϊνατάουν. Το προϊόν τούτο δεν είναι μαϊμού, έτσι για να ξέρεις. Και κάθε ομοιότητα με πρόσωπα και πράγματα της ημεδαπής συμπτωματική αλλά καθόλου ανεπιθύμητη. Ni hao?