του Άγγελου Μαύρου

«Νικώντας το Σκοτάδι» κόλλησε… στα σκατά (ή στα παλιά, αν το θες με κάποιο τακτ) η Πολωνή βετεράνος Ανιέσκα Χόλαντ. Αυτό την έσωσε στα Όσκαρ όπου η ταινία τρούπωσε στην πεντάδα των υποψηφίων για το ξενόγλωσσο, σχεδόν πουθενά αλλού ωστόσο, το fiction μνημόσυνο που έκανε στο απομνημόνευμα μίας εκ των «Survivor» του (πραγματικού, απιστεύτως) συμβάντος, με οδηγό ένα βιβλίο συνεντεύξεων του Ρόμπερτ Μάρσαλ. Αλλά για τι: ένα χάσιμο «Λίστας του Σίντλερ» του Σπίλμπεργκ και «Defiance» του Ζούικ στο «Underground» του Κουστουρίτσα.

Ποντίκια, πείνα, ακαθαρσίες, μαύρη αγορά, γερμανοτσολιάδες, Ες Ες, στρατόπεδο συγκέντρωσης (ο εχθρός «έξω») και υστεροβουλία, νεποτισμός, έριδες, κτηνο-ορμέμφυτα, αδυναμίες της ανθρώπινης συνθήκης εν κινδύνω (ο εχθρός «μέσα») είναι ενοχλητικά σωρευτικώ τω τρόπω «συγκλονιστικό» καταστασιακό υλικό εδώ – και δεν είναι το μόνο. Διαλεκτικά μοντάζ (αντικριστά η καθολική θεία κοινωνία της θυγατέρας του «ήρωα» και η θεία ευχαριστία στην «κατακόμβη» των «αλλόθρησκων», όπως και ο πνιγμός ενός τους κι ενός διώκτη τους στη σκηνή του υπερχειλισμένου Ποδονίφτη) και κρεσέντα μελό θεάτρου του παραλόγου (κραυγαλέα παραδείγματα, η γέννα και η παραλίγο εκτέλεση απ’ τους Φριτς για το κασκέτο) σκάβουν στοές έντασης συνέχεια.

Είναι μια απεγνωσμένη απόπειρα εγκλεισμού του θεατή στον αγωγό… λυμάτων της ταινίας γιατί το ημιρεαλιστικό ύφος (μόνιμο handicap της εν πολλοίς φιλμογραφίας εποχής τής δημιουργού από τη Βαρσοβία) σκάβει το λάκκο του από κοινού με τη διόλου διαφωτιστικά στοιχειοθετημένη μεταστροφή (από κεκτημένη οικειότητα, τύψεις, ανθρωπισμό ή και τα τρία;) της κομβικής ανδροσιλουέτας. Και αυτά γίνονται εν προκειμένω Η Τελική Λύση, τα αντίποινα για την απαντοχή της διανομής (που η υποκριτική της χάνεται στο sub γαιώδη λαβύρινθο ή στην επιφάνεια Κατοχής) και τη θαρραλέα αιχμαλώτιση ρετρό ατμόσφαιρας φρίκης απ’ το αντάρτικο φωτογραφίας, σκηνικών και βεστιαρίου στον κόσμο πάνω αλλά κυρίως κάτω, στις σπηλιές του ζόφου, εδώ. «Νικώντας το Σκοτάδι»; Μόνο αν στην πορεία έχεις τυφλωθεί από το κλάμα, φιλμοφίλ ουμανιστή…