του Ηλία Φραγκούλη

Ξεκινά αμήχανα η «Ελιά», αλλά γρήγορα σε κάνει να καταλάβεις ότι δεν πρόκειται να δεις… φεστιβαλική ταινία (αναφώνημα ανακούφισης!), συμπέρασμα το οποίο προκαλεί προσμονή περιέργειας για να δεις πού το πάει η Ιθίαρ Μπογιαΐν, έχοντας για τρίτη φορά στο πλευρό της έναν γνώριμο συνεργάτη του Κεν Λόουτς, τον σεναρίστα Πολ Λάβερτι. Η εξέλιξη της ιστορίας σε κερδίζει διαρκώς, ένα σοβαρό πολιτικοκοινωνικό υπόβαθρο τονίζει τα σημεία των καιρών μας και, αν η Μπογιαΐν επέτρεπε στον εαυτό της να τραβήξει μια πορεία περισσότερο feelgood (στην αμερικανική κινηματογραφική παράδοση, ας πούμε), θα μιλούσαμε για την πρώτη ευχάριστη έκπληξη του καλοκαιριού. Που μπορεί και να είναι, για μεγάλη μερίδα θεατών!

Στην Ισπανία της κρίσης, νεαρή επαρχιώτισσα δίχως στόχους στη ζωή παρακολουθεί την υγεία του παππού της να πηγαίνει από το κακό στο χειρότερο, χρόνια μετά την «προδοσία» των γιών του, οι οποίοι πούλησαν ένα υπεραιωνόβιο δέντρο ελιάς για τριάντα χιλιάδες ευρώ, χρήματα που «φαγώθηκαν» κι εξανεμίστηκαν άδοξα. Ο Ραμόν, άνθρωπος με περηφάνια και πίστη στις παραδόσεις, σήμερα αρνείται και να μιλήσει και να φάει ακόμη, προκαλώντας διαρκώς προβλήματα στην οικογένειά του, προσηλωμένος στην αναζήτηση εκείνης της ελιάς. Η Άλμα είναι ο μόνος άνθρωπος που τον πονάει στο σπιτικό τους, τσακωμένη κι αυτή με τη ζωή και τους πάντες.

Όταν η εγγονή αισθανθεί απόλυτα πως το δέντρο μπορεί να είναι η «κλωστή» από την οποία κρέμεται ουσιαστικά η ζωή του αγαπημένου της παππού, θα προσπαθήσει να εντοπίσει τα ίχνη της ελιάς, ελπίζοντας να πουλήθηκε τόσο ακριβά για να διατηρηθεί και όχι να γίνει κούτσουρα. Και θα τη βρει την άκρη, όμως αυτή εντοπίζεται στη… Γερμανία και στην κατοχή πολυεθνικής εταιρείας που έχει πάρει από το σχήμα του δέντρου μέχρι και το λογότυπό της!

Από εκείνο το σημείο, η «Ελιά» παίρνει τα πάνω της σε διάθεση, ρυθμό, μπόλικο συναίσθημα, όχι όμως και σε χιούμορ, απαραίτητα. Γι’ αυτό και δεν φτάνει να γίνει μια κάπως πιο πολιτική… «Little Miss Sunshine», μέσα από το road movie τμήμα της ταινίας με μια νταλίκα που «κλέβεται» δανεικά και μια ψεύτικη ιστορία από την Άλμα, η οποία πείθει θείο και wannabe γκόμενο να την οδηγήσουν μέχρι το Ντίσελντορφ, όπου ή εκείνη θα φάει πολύ ξύλο ή θα τους μπουζουριάσει η Αστυνομία όλους μαζί! Ο καταγγελτικός λόγος του Λάβερτι αγκαλιάζει με πιο εμφανή τρόπο τα ζητήματα της ευρωπαϊκής κρίσης, των απάνθρωπων εταιρειών και της οικολογίας που περνάει διαρκώς σε δεύτερη μοίρα, καταδικάζοντας τις μελλοντικές γενιές που όχι απλά χάνουν τις παραδόσεις και τις αξίες τους (βλέπε την ελιά) αλλά και τη γη κάτω από τα πόδια τους (σε δικαιώματα και κατακτήσεις), με τους χαρακτήρες να παραμένουν πάντοτε ρεαλιστικοί και συμπαθείς, χωρίς όμως να παίρνουν ανάσες αστεϊσμού, όπως στο παράδειγμα με το… άγαλμα της Ελευθερίας (όχι spoilers!), το οποίο συμβολιστικά βγάζει τη γλώσσα του στην αμερικανική κουλτούρα. Εάν αυτό γινόταν με λίγο πιο ευχάριστο τόνο και περισσότερα κωμικά στοιχεία, «Η Ελιά» θα ισορροπούσε ιδανικά ανάμεσα στο κοινωνικό δράμα με μήνυμα και τη σάτιρα, κάτι που ο Λάβερτι δεν κατανοεί ως είδος. Ευτυχώς, οι τρεις καθ’ οδόν ήρωες είναι αρκετά χαρισματικοί (σε σκιαγράφηση και ερμηνείες) και ο σκοπός της διαδρομής προκαλεί μια γλυκιά ταύτιση με τον θεατή, ο οποίος ελπίζει σε ένα… θαυματουργό (;) happy end.

Το μελαγχολικό είναι το ζητούμενο στο σινεμά της Μπογιαΐν, που στήνει μια άρτια ταινία η οποία θα μπορούσε… αυτό το κάτι παραπάνω αν οι άνθρωποι που την υπέγραφαν ένιωθαν με τον ίδιο ζήλο και το νόημα του entertainment. Ναι, ευρωπαϊκό σινεμά. Αλλά μην το φοβάσαι και το τρέμεις το feelgood επειδή έχει τη «ρετσινιά» της αμερικανιάς…