του Ηλία Φραγκούλη

Δύο ταινίες της δεκαετίας του ’80 κρύβουν μέσα τους έναν κοινό θεματικό δεσμό που σχετίζεται με το είδος του crime drama: η «Mona Lisa» (1986) του Νιλ Τζόρνταν και τούτη εδώ. Πίσω από τις ιστορίες τους εντοπίζει κανείς το «φάντασμα» του παλιού, μια «αθώα» νοσταλγική και πένθιμη προσέγγιση του κόσμου του οργανωμένου εγκλήματος, που πρόκειται να δώσει τη σκυτάλη σε κάτι πολύ πιο σκοτεινό και αμοραλιστικό, το οποίο θα λειτουργήσει με αξιακούς μηχανισμούς σαφώς πιο διαβρωμένους, σάπιους κι επικίνδυνους. Είναι η σύγχρονη «νέα τάξη» πραγμάτων. (Σ)τα απόνερα της οποίας υποχρεωνόμαστε να βιώνουμε μέχρι σήμερα, κατρακυλώντας όλο και πιο χαμηλά…

Τυπάκος με παρουσιαστικό «χασικλή» νομίζει πως έκανε την τύχη του, κλέβοντας από κρυψώνα συμμορίας διόλου αμελητέα ποσότητα κοκαΐνης στη Φιλαδέλφεια. Θα πάρει την έγκυο κοπέλα του και θα κατευθυνθούν προς Ατλάντικ Σίτυ, εκεί όπου εργάζεται η πρώην σύζυγος εκείνου και αδελφή εκείνης! Η Σάλι θα υποχρεωθεί να τους φιλοξενήσει για μια-δυο βραδιές δίχως να γνωρίζει τι έχει προηγηθεί, ενώ ο Ντέιβ θα προσπαθήσει να ξεπουλήσει το εμπόρευμα, αντιμετωπίζοντας το δισταγμό του ντόπιου υποκόσμου. Όλα αυτά θα πραγματοποιηθούν υπό το άγρυπνο βλέμμα του Λου, παλαίμαχου μικροκακοποιού και γείτονα της Σάλι, την οποία παρακολουθεί ως stalker με ασίγαστο πάθος κι αναζητά τρόπους να την πλησιάσει και στην καθημερινή του(ς) ζωή.

Ο Λουί Μαλ κινηματογραφεί σε μια πόλη υπό ανέγερση, προσθέτοντας τη σημειολογία του σε στάδια κατεδάφισης φόντου του, για να δηλώσει ακόμη και μεταφορικά την «αλλαγή φρουράς» του κόσμου της παρανομίας, ενός σύμπαντος όπου ο λόγος τιμής μετρούσε και, παραδόξως, ο σεβασμός, οι τρόποι και η αξιοπρέπεια καθόριζαν ακόμη και την επιβίωσή σου μέσα σ’ αυτό. Ο Λου εκπροσωπεί εκείνη την παλιά κουλτούρα του εγκλήματος που αποχαιρετά την πόλη που γνώρισε και τον συντηρούσε για πολλά χρόνια, καθώς τα casino παίρνουν πια το ελεύθερο της νόμιμης λειτουργίας (από το 1976) και τα πάντα ξαναχτίζονται, πιο λαμπερά, πιο «εμπορικά», πιο επιχειρηματικά… τυχοδιωκτικά, φέρνοντας μαζί τους στο παρασκήνιο συμμορίες και «προστάτες» δίχως κανόνες και αρχές. Απλά, εκτελεστές φονικών εντολών (υπόδειγμα η σεκάνς καταδίωξης στο κινούμενο parking, με μια δολοφονία ψυχρά παγερή και σαδιστική).

Όπως και ο Μπομπ Χόσκινς στο φιλμ του Νιλ Τζόρνταν, ο βασικός ήρωας του Μαλ φαντασιώνει ένα δικό του ρομάντζο απόδρασης από την πραγματικότητα, με το αδιέξοδο αυτό αίσθημα να προδικάζει από νωρίς την ήττα και τον εγκλωβισμό στα ερείπια του παρελθόντος. Ο Μπερτ Λάνκαστερ αποδίδει με αυθεντική φινέτσα και αρρενωπότητα αγέραστη αυτό που υποδηλώνει ο χαρακτήρας του (και το έργο), δίπλα στην εκπληκτική Σούζαν Σαράντον, με την αφέλεια και την κουτοπονηριά του θηλυκού που πάντα θα βρίσκει τον τρόπο να επιβιώνει. Αν και όχι απαραίτητα προς ένα καλύτερο αύριο.

Τόσες δεκαετίες αργότερα, η επιστροφή στο «Atlantic City» μας (υπεν)θυμίζει γιατί το φιλμ του Μαλ προτάθηκε για πέντε βραβεία Όσκαρ (καλύτερης ταινίας, σκηνοθεσίας, πρωτότυπου σεναρίου, πρώτου ανδρικού και πρώτου γυναικείου ρόλου) κι εξακολουθεί να αναδύει μια αλλόκοτη αίσθηση «παραμυθιού», με κόντρα στοιχεία που σαρκάζουν με σκληρότητα το περίφημο «αμερικάνικο όνειρο». Αυτό που πάντοτε θα τσαλαπατά η αλήθεια. Της κοινωνίας και των ανθρώπων της. Από το κακό στο χειρότερο, όσο περνά ο χρόνος. Γι’ αυτό και το «ψέμα» του σινεμά (θα) παραμένει αλώβητο.