του Νίκου Παλάτου

Δεν γνωρίζω πότε ακριβώς αποδόθηκε στον Τζον Κασαβέτις ο τίτλος του πατέρα του ανεξάρτητου αμερικανικού κινηματογράφου, αλλά η παραγωγή του «Μια Γυναίκα Εξομολογείται» θα έστεκε ως η ιδανική αφετηρία. Η Τζίνα Ρόουλαντς είχε εκφράσει την επιθυμία να υποδυθεί στο θέατρο μια γυναίκα που βρίσκεται στα πρόθυρα νευρικού κλονισμού, ζητώντας από το σύζυγό της να γράψει κάτι σχετικό. Ο Κασαβέτις της παρουσίασε το συγκεκριμένο έργο, πλην όμως η Ρόουλαντς, αφού το διάβασε, αντιλήφθηκε πως θα της ήταν ψυχικά αδύνατον να υποδύεται κάθε βράδυ την κεντρική ηρωίδα. Αποφάσισαν τότε να μετασχηματίσουν το θεατρικό κείμενο σε κινηματογραφική ταινία, την οποία όμως ουδείς ήθελε να χρηματοδοτήσει, μιας και το στόρι της δεν έδειχνε και τόσο δελεαστικό. Ο αποφασισμένος Κασαβέτις δεν πτοήθηκε, αλλά μετέτρεψε το εγχείρημα σε προσωπική – οικογενειακή υπόθεση, καταφέρνοντας να ολοκληρώσει την παραγωγή της ταινίας και, εν συνεχεία, παρακάμπτοντας ολόκληρο το σύστημα διανομής να την προβάλλει σε φεστιβάλ και πανεπιστημιακά αμφιθέατρα, σε μία άκρως πρωτοποριακή για την εποχή κίνηση. Η προσπάθειά του δικαιώθηκε, αφού το φιλμ έφτασε μέχρι τα βραβεία Όσκαρ, το «για την εποχή του», όμως, το οποίο προανέφερα, καθορίζει και τη δική μου σχέση με το σινεμά του Κασαβέτις. Θαυμάζω την ακεραιότητά της προσωπικότητάς του, αλλά οι ταινίες του θεωρώ πως ανήκουν περισσότερο στο τότε. Στην εποχή τους.

Όσοι γνωρίζουν το έργο του Κασαβέτις, δεν θα δουν κάτι το υφολογικά διαφορετικό στο «Μια Γυναίκα Εξομολογείται». Πρόκειται για μία μακροσκελή, με επαναλαμβανόμενες καταστάσεις ταινία, όπου μέσω μιας ντοκιμαντερίστικης σύλληψης της πραγματικότητας, επιχειρείται να αποτυπωθεί η κατάρρευση της γυναίκας του τίτλου, που συμπαρασύρει τα πάντα γύρω της. Προκειμένου να υπηρετηθεί ο στόχος, οι ηθοποιοί έχουν αφεθεί εντελώς ελεύθεροι σε αυτοσχεδιασμούς, η κάμερα στο χέρι δημιουργεί ενίοτε ένα περιβάλλον ασφυξίας καθώς ακολουθεί διαρκώς τα πρόσωπα των ηρώων, το δε μοντάζ μοιάζει να είναι… άγνωστη λέξη, αφού τα πάντα θαρρεί κανείς πως αποτελούν σημαντικότατο μέρος του χτισίματος της επιδιωκόμενης ατμόσφαιρας και οφείλουν να γίνουν μέρος του φιλμ. Σε αντίθεση με άλλες ταινίες της εποχής, δε, ο Κασαβέτις επιλέγει να μην εξετάσει τις αιτίες που οδήγησαν την Μέιμπελ Λονγκέτι να συμπεριφέρεται με τρόπο παράλογο, αλλά την παραδίδει εξαρχής στον θεατή με εμφανή τα σημάδια της διαταραχής της. Κατά διαβολική σύμπτωση, το παραπλήσιας λογικής (και της ίδιας χρονιάς) «Η Αλίκη Δεν Μένει πια Εδώ» του Μάρτιν Σκορσέζε, έδινε σαφείς εξηγήσεις αναφορικά με την προβληματική ζωή της ηρωίδας του και χάρισε στην Έλεν Μπέρστιν το βραβείο Όσκαρ πρώτου γυναικείου ρόλου, έχοντας ως αντίπαλο της… την Ρόουλαντς του «Μια Γυναίκα Εξομολογείται»! Αυτό δε σημαίνει απαραίτητα πως η μια προσέγγιση είναι καλύτερη από την άλλη, αλλά το αναφέρω ως αξιοπερίεργη λεπτομέρεια συγκριτικά.

Η νοικοκυρά και μητέρα τριών παιδιών Μέιμπελ ζει στο Λος Άντζελες με τον εργάτη σε συνεργείο κατασκευαστικών έργων και σύζυγό της, Νικ. Από την εναρκτήρια κιόλας σεκάνς, γίνεται φανερός ο ασταθής χαρακτήρας της, καθώς δεν διστάζει, όταν ο άντρας της ακυρώνει το προγραμματισμένο τους ραντεβού λόγω φόρτου εργασίας, να ξαμοληθεί στα bar γυρεύοντας δίχως αναστολή την ξεπέτα της μιας βραδιάς. Συν τοις άλλοις, εξευτελίζει τον Νικ στους φίλους του, συμπεριφερόμενη απερίσκεπτα, δημιουργεί σκηνές μπροστά στα παιδιά της και διακατέχεται από εκρήξεις οργής, μοιάζοντας ανίκανη ν’ αποτελέσει λειτουργικό κομμάτι του κοινωνικού συνόλου. Παρ’ όλα αυτά, ο σύζυγός της την κατανοεί και της συμπαραστέκεται, μέχρι τουλάχιστον το σημείο που θα συνειδητοποιήσει πως η αγαπημένη του Μέιμπελ χρήζει ιατρικής παρακολούθησης.

Θέλοντας να μείνει πιστός στο πνεύμα αφηγηματικής αληθοφάνειας, ο Κασαβέτις παραθέτει (λίγο μετά το ξεκίνημα του φιλμ) μία μεγάλης διάρκειας, άκρως αυτοσχεδιαστική και συνάμα καθοριστική σεκάνς γεύματος, με οικοδέσποινα την Μέιμπελ και καλεσμένους τους συναδέλφους του Νικ, η οποία λειτουργεί ως σαφές δείγμα γραφής τόσο των χαρακτήρων, όσο και της εξέλιξης της πλοκής. Την ίδια ώρα, δημιουργεί εύλογες απορίες για το κατά πόσο μπορεί να υπάρχει ελπίδα σ’ αυτή την ιστορία, μιας και είναι ηλίου φαεινότερο πως η άστατη Μέιμπελ μπορεί ανά πάσα στιγμή να βγει εκτός ελέγχου. Ο Νικ, από την άλλη, δεν δείχνει πως αποτελεί κάποιο σπουδαίο πρότυπο, αφού εν τη απουσία της συζύγου του παλεύει να γίνει καλός πατέρας (με παντελώς αμφίβολα αποτελέσματα), αλλά σε συνδυασμό με τις δικές του εκρήξεις βίας (και όχι μόνο οργής), σε κάνει ν’ αναρωτιέσαι για ποιον ακριβώς λόγο εκείνος περνιέται για «φυσιολογικός», ενώ η Μέιμπελ είναι η «ιδιόρρυθμη». Πόσω μάλλον όταν η συμπεριφορά της δεύτερης δεν θέτει κανέναν σε κίνδυνο, παρά μόνο ενόχληση λόγω των καταστάσεων που δημιουργεί. Στο φινάλε θα γίνει ξεκάθαρο πως αυτοί οι δύο είναι πλασμένοι ο ένας για τον άλλον, αφού αλληλοσυμπληρώνονται μ’ έναν τρόπο σχεδόν παράλογο. Είναι η στιγμή που ο Νικ θ’ αντιληφθεί το πόσο λάθος αντιμετώπισε την Μέιμπελ και πως η θέση της βρίσκεται εκεί, μέσα στο σπίτι με τα παιδιά της και όχι στην «ασφάλεια» ενός ιδρύματος. Δεν χρειάζεται «λογική» στην αγάπη. Μόνο η αγάπη αρκεί.