του Ηλία Φραγκούλη

«Αν δε σας αρέσει η θάλασσα… Αν δε σας αρέσει το βουνό… Αν δε σας αρέσει η πόλη… τότε, να πάτε να πνιγείτε!»

Πάνω στη φάση της γέννησης της γαλλικής nouvelle vague, ένας τύπος ονόματι Ζαν-Λικ Γκοντάρ εμφανίζεται με την πρώτη του κινηματογραφική ταινία μεγάλου μήκους για ν’ ανατρέψει ακόμη περισσότερο αυτό το κίνημα. Ο «σταρχιδισμός» του Γκοντάρ είναι πρωτοφανής! Κάνει εξωτερικά γυρίσματα σε ολόκληρο το Παρίσι χωρίς να έχει πάρει ποτέ άδεια για το υλικό που (τελικά) φιλμάρει, γράφει τις ατάκες επιτόπου, την ίδια μέρα, με συνεργείο και καστ να τον ακολουθούν δίχως σενάριο, αποτυπώνει ένα φιλμικό ψέμα δραματουργίας μέσα σ’ ένα πλαίσιο ζωντανό, ρεαλιστικό, αφτιασίδωτο. Σινεμά με ήρωες που υπάρχουν σχεδόν δίχως story, που μιλάνε απλά μεταξύ τους, με μια απάθεια για το αύριο, που αλλάζουν πλάνα και προορισμό μέσα στο σήμερα, θέλοντας μόνο ν’ αγαπήσουν και ν’ αγαπηθούν. Κι ας σκοτώσουν, κι ας κλέψουν, κι ας παρανομήσουν με κάθε τρόπο!

Η ιστορία είναι προσχηματική (και εμπνευσμένη από πραγματικό πρόσωπο που είχε εντοπίσει μέσα από δημοσιεύματα εφημερίδων του ’52 ο Φρανσουά Τριφό). Μικροκακοποιός ο οποίος συνηθίζει να κλέβει αμάξια, καθώς επιστρέφει από Μασσαλία στο Παρίσι, σκοτώνει αστυνομικό που τον καταδιώκει. Σχεδιάζει να διαφύγει στην Ιταλία, αλλά πρώτα πρέπει να πείσει το κορίτσι που (μάλλον) αγαπά να τον ακολουθήσει. Η Πατρίσια είναι μία Αμερικανιδούλα που ξεχωρίζει από τις ντόπιες κοπέλες, σπουδάζει εκεί και θέλει να γίνει δημοσιογράφος, αλλά προσωρινά πουλάει αντίτυπα της Herald Tribune στους δρόμους. Ο Μισέλ αγωνίζεται να βρει ένα μεγάλο ποσό χρημάτων που θα τους επιτρέψει να ταξιδέψουν και να περάσουν με κάποια άνεση για ένα διάστημα περιτριγυρίζοντας το Μιλάνο, τη Γένοβα και τη Ρώμη. Η Αστυνομία, όμως, γνωστοποιεί την ταυτότητα και το πρόσωπό του παντού, περιορίζοντας τις κινήσεις του στην πόλη.

Σε αρκετά σημεία (ειδικά στα νυχτερινά του), το «Με Κομμένη την Ανάσα» φέρνει στον νου το «Ασανσέρ για Δολοφόνους» (1958) του Λουί Μαλ κι εκείνο το νεαρό, κακότυχο ζευγάρι που το σκάει με το κλεμμένο αμάξι. Σαν «συγγενής» εκείνων, ελαφρόμυαλος και θρασύς, με μοναδικό σκοπό να αποφεύγει τις συνέπειες των πράξεών του, ο Μισέλ γίνεται ένα νεανικό πρότυπο «επαναστάτη» που ενώ ονειρεύεται τους αστικούς μύθους της Δύσης και τον αμερικάνικο τρόπο ζωής, φτύνει νόμους και κοινωνικές συμβάσεις, διαγράφοντας από την καθημερινότητα και τη συμπεριφορά οτιδήποτε ηθικό. Σέβεται μονάχα τον έρωτα, αρκεί να πειστεί ότι του έχει συμβεί το «μοιραίο». Δεν το γνωρίζει ακόμη, ίσως. Αλλά θα το αισθανθεί.

Στιλιστικά, ο Γκοντάρ αυτοσχεδιάζει παντού! Αντί να κόψει μισή ώρα δράσης από το πρώτο cut της ταινίας, όπως του ζητούσαν οι παραγωγοί, παραγνωρίζει τις συμβουλές του Ζαν-Πιερ Μελβίλ (ο οποίος κρατά έναν χαρακτηριστικό, μικρό ρόλο στην ταινία) και αφαιρεί εντελώς άναρχα στιγμές από ολόκληρο το φιλμ, δημιουργώντας αυτά τα περίφημα jump- cuts που ακόμα διδάσκονται σε κινηματογραφικές σχολές! Γίνεται ένας guerrilla της κάμερας στο χέρι (ενίοτε επειδή δεν υπήρχαν χρήματα για dolly…), δεν τηρεί τη συμβατικότητα μιας κάποιας φιλμικής αφήγησης (αν και παραμένει γραμμικός), δεν νοιάζεται γι’ αυτό που εξιστορεί (η μεγάλη σκηνή διαλόγου των δύο βασικών ηρώων στο δωμάτιο του ξενοδοχείου της Πατρίσια είναι αλήθεια πως – οριακά – κουράζει, αλλά θα το ξανακάνει στην «Περιφρόνηση»…), δεν βάζει καν credits συντελεστών στην αρχή ή στο τέλος του φιλμ! Ειρωνεύεται τους πάντες και τα πάντα. Στο μέλλον, θα το παρατραβήξει και θα χάσει το «παιχνίδι». Μα, εδώ είναι ακόμη τόσο νέος. Και έχει τ’ αρχίδια να αλλάξει τον τρόπο που βλέπουμε σινεμά. «Να γίνω αθάνατος και μετά να πεθάνω», απαντά ο χαρακτήρας που υποδύεται ο Μελβίλ σαν μεγαλύτερη φιλοδοξία της ζωής. Ο Γκοντάρ το είχε ήδη καταφέρει!