του Νίκου Παλάτου

Κατά τα φαινόμενα, χρειάστηκε αρκετά χρόνια ο Γκάρεθ Έντουαρντς για να συνέλθει από τον πονοκέφαλο των reshoots και της βαριάς ευθύνης του «Rogue One: A Star Wars Story» (2016). Στην πρώτη του απόπειρα από τότε, ο Άγγλος σκηνοθέτης παραμένει πιστός στο είδος του σινεμά φαντασίας (στο οποίο ανήκουν και οι τέσσερις ταινίες του, πλέον), δείχνοντας με τούτο μια επιθυμία να επιστρέψει στο πνεύμα του θαυμάσιου ντεμπούτου του, «Monsters» (2010). Η επιστροφή δεν έχει να κάνει με το budget του «Δημιουργού», το οποίο απέχει κάτι… δεκάδες εκατομμύρια δολάρια από τα μόλις πεντακόσια χιλιάρικα που κόστισε το προαναφερθέν, αλλά με την κατά το δυνατόν «χειροποίητη» παραγωγή του. Γυρισμένο ως επί το πλείστον σε αυθεντικά location, δίχως τον ανηλεή βομβαρδισμό του green screen, στο οποίο το genre έχει παραδοθεί ολοκληρωτικά εσχάτως, το φιλμ προσπαθεί να θυμίσει το παλιό χολιγουντιανό blockbuster. Άλλες εποχές, ούτε που θα ασχολούμασταν. Τούτη η (σπάνια πια) παράμετρος, όμως, οφείλεται να επισημανθεί ως ένα σημαντικό συν του όλου εγχειρήματος.

Μέσω ενός προλόγου βγαλμένου θαρρείς από επίκαιρα της δεκαετίας του ’50, πληροφορούμαστε πώς η ανθρωπότητα του πολύ κοντινού μέλλοντος βασίστηκε στα robots τεχνητής νοημοσύνης, τα οποία υπηρετούσαν τους ανθρώπους ως πιστοί βοηθοί σε όλους τους τομείς της καθημερινότητάς τους. Μία πυρηνική επίθεση στην καρδιά του Λος Άντζελες, ωστόσο, επιδείνωσε μόνιμα τις σχέσεις των Ηνωμένων Πολιτειών με τους αποκαλούμενους «προσομοιωτές», με αποτέλεσμα κάποια χρόνια μετά το μεγάλο boom του L.A., η χώρα να βρίσκεται σε σύγκρουση με την A.I. Ως επίκεντρο του πεδίου μάχης ορίζεται η (αυθαίρετη) περιοχή της Νέας Ασίας (σαν να λέμε Ινδοκίνα…), η οποία έχει αγκαλιάσει την Τεχνητή Νοημοσύνη με ουμανιστικές (και ουχί πολεμοχαρείς, όπως η Αμερική) διαθέσεις.

Ο μυστικός πράκτορας Τζόσουα, ευρισκόμενος σε αποστολή στην περιοχή, χάνει την εγκυμονούσα σύζυγο του έπειτα από ολέθρια αμερικανική στρατιωτική επιχείρηση και αποτραβηγμένος πια στην πατρίδα προσπαθεί να γιατρέψει τις βαθιές πληγές του. Όταν υψηλόβαθμα στρατιωτικά στελέχη τον πλησιάζουν λόγω της γνώσης που διαθέτει για τη Νέα Ασία, προκειμένου να τον πείσουν να γυρίσει πίσω, δεν είναι τόσο η επιθυμία του να βρει και να καταστρέψει τον Δημιουργό (ο οποίος φέρει την κωδική ονομασία Νιρμάτα) που τον κάνει να πει το ναι, αλλά η μετ’ αποδείξεων διαβεβαίωση που λαμβάνει πως η αγαπημένη του γυναίκα όλα αυτά τα χρόνια… ήταν ζωντανή! Η από μεριάς του γρήγορη συνειδητοποίηση πως το «υπερόπλο» της Τεχνητής Νοημοσύνης είναι ένα εξάχρονο ανθρωποειδές κοριτσάκι, του δημιουργεί μια σειρά από ηθικά διλήμματα σχετικά με την περάτωση της αποστολής που του έχει ανατεθεί. Ο αμερικανικός στρατός, από την άλλη, ουδέν ανάλογο δίλημμα αναπτύσσει, ακολουθώντας μόνιμη τακτική τύπου «βαράτε στο ψαχνό».

Είναι γενναία η απόφαση του Έντουαρντς και του γραφιά συνεργάτη του Κρις Γουάιτζ να παραδώσουν συλλήβδην τον ρόλο του κακού στις Ηνωμένες Πολιτείες. Σε μία ακόμα πιο τολμηρή κίνηση, βάζουν τη χώρα να έχει κηρύξει τον πόλεμο σε ολόκληρη την… Ανατολική Ασία, δημιουργώντας εύλογους παραλληλισμούς όχι μόνο με τον σύγχρονο, οικονομικής φύσης «πόλεμο» ανάμεσα σε ΗΠΑ και Κίνα, αλλά και με την τραυματική για την Αμερική ένοπλη εμπειρία του Βιετνάμ. Το παράξενο κράμα από «Αποκάλυψη Τώρα» (1979) και «Elysium» (2013), που στο τελευταίο μέρος του «Rogue One» είχε επισημανθεί, διέπει πλέον το σύνολο σχεδόν του φιλμ, κάνοντάς το να φλερτάρει επικίνδυνα με τη σκηνοθετική εμμονή. Εάν, μάλιστα, συνυπολογιστεί πως το σύνολο των όσων διαδραματίζονται θυμίζουν τα… άπαντα του είδους της περιπέτειας φαντασίας (από τα πλέον προφανή classics του «Blade Runner», του «Εξολοθρευτή», της «Ολικής Επαναφοράς» και αρκετών άλλων ακόμη, μέχρι και του καθόλου κλασικού… «Χρυσού Παιδιού»!), σε συνδυασμό με μπόλικη πολεμική αλληγορία από Βιετνάμ (ο ρόλος της Άλισον Τζάνεϊ μοιάζει συγκλονιστικά μ’ εκείνον του Τομ Μπέρεντζερ από το «Platoon»), τότε ο « Δημιουργός» στερείται ολοκληρωτικά όχι μόνο του στοιχείου της πρωτοτυπίας, αλλά (ακόμα χειρότερα) δείχνει ν’ αποτελεί ένα μεγαλεπήβολα ανολοκλήρωτο αναμάσημα ιδεών.

Το μεγάλο twist της ταινίας (που μόνο τέτοιο δεν είναι ουσιαστικά) παραπέμπει ευθύς εξαρχής στο «Avatar» (2009), αφού καθίσταται σαφές πως τα robots επιθυμούν την ειρηνική συνύπαρξη με τους ανθρώπους, ενώ οι τελευταίοι το μόνο που θέλουν είναι να καταστρέψουν, αδυνατώντας να διακρίνουν πως οι «αντίπαλοι» έχουν ψυχή. Μέσω της σχέσης Τζόσουα και ανθρωποειδούς Άλφι (που δεν χρειάζεται να είναι κανείς μάντης για να διακρίνει τι ακριβώς παίζει από κάτω), ο Έντουαρντς επιχειρεί ν’ αναπτύξει ένα ουμανιστικό όραμα αποδοχής (με εύλογους αλληγορικούς τόνους), όμως, σκοντάφτει στην πλήρη του αδυναμία να του προσδώσει συναίσθημα. Εκεί που η υποβάθμιση των χαρακτήρων του ανθρώπινου είδους μπροστά στο μέγεθος ενός «Godzilla» (2014) έμοιαζε φυσιολογική, εδώ η περιπλοκότητα της συμβίωσης robots και ανθρώπων ευνουχίζεται από τις συνεχείς πολεμικές συγκρούσεις. Η επανάληψη ενός παρόμοιου μοτίβου κυνηγητού και εκρήξεων αφήνει ελάχιστο χρόνο στον χαρακτήρα του Τζόσουα ν’ αναπτυχθεί επαρκώς (η σχέση του με τη γυναίκα του, Μάγια, υπάρχει μόνο σε σύντομα, ονειρικού τύπου flashback), κάνοντας το δέσιμό του με τη μικρή Άλφι να δείχνει περισσότερο μηχανικό παρά γνήσιο. Η αντίστοιχης λογικής ομπρέλα προστασίας που ο «Λόγκαν» (λόγου χάρη) παρείχε στη δική του νεαρή προστατευόμενη, έστεκε ικανή να βγάλει μέχρι και τα χαρτομάντηλα, μπροστά στην άψυχη διεκπεραίωσή της σε τούτο.

Οι φιλοσοφικού τύπου προβληματισμοί, σε συνδυασμό με το έντονο θρησκευτικό υπόβαθρο που αμφότερα προτάσσουν την αμοιβαία επωφελή συμβίωση A.I. και ανθρώπων, συχνά διακρίνονται για την ελαφρότητα με την οποία διατυπώνονται, κλείνοντας παράλληλα συνεχώς το μάτι στο… άσχημο παρελθόν των ΗΠΑ στην περιοχή της Ν.Α. Ασίας. Οι μάχες στα ατελείωτα λιβάδια και τους ορυζώνες, τα υπόγεια στρατιωτικά καταφύγια και η οργή των φτωχών ντόπιων έναντι των εισβολέων, παρουσιάζονται ωσάν ένα (αχρείαστο) προς γνώση και συμμόρφωση μάθημα, του τύπου «η ιστορία επαναλαμβάνεται». Η τεχνολογική πρόοδος ως δύναμη ευημερίας που λειτουργεί με υποστηρικτική διάθεση για τον άνθρωπο, κρύβει ενδιαφέρον ως προοπτική σκέψης, πόσω μάλλον όταν η κουβέντα περί Τεχνητής Νοημοσύνης στις μέρες μας μάλλον περιορίζεται στους κινδύνους που εμπεριέχει η αλόγιστη επικράτησή της, παρά στην αρμονία του κοινού συμφέροντος «συμβίωσης». Τα προσθετικά μέλη που ο Τζόσουα έχει αναγκαστεί να φορά εξαιτίας της ίδιας του της πατρίδας, προσδίδουν μια τέτοια δόση σημειολογικής σύγκλισης, όμως, κι αυτή είναι εξαιρετικά απλοϊκή ως σύλληψη, όπως τα περισσότερα με τα οποία καταπιάνεται τούτος ο «Δημιουργός». Στις ένοπλες μάχες, τουλάχιστον, είτε στο έδαφος είτε στον αέρα, είναι πολύ πιο πειστικός.