του Ηλία Φραγκούλη

«A candy-colored clown they call the sandman
Tiptoes to my room every night
Just to sprinkle stardust and to whisper
Go to sleep, everything is alright»

In Dreams, Ρόι Όρμπισον

Πόσες φορές δεν έχω πει την ατάκα «Now it’s dark…» όταν νυχτώνει, έχοντας στο μυαλό μου τον Ντένις Χόπερ. Ακόμη και αντί «καληνύχτας». Και σίγουρα χωρίς την υπόλοιπη φράση από το έργο, διότι ενδεχομένως να μην είχα τη διάθεση να… γαμήσω οτιδήποτε κινείται!

Εάν το «Μπλε Βελούδο» εξακολουθεί να σοκάρει αφηγηματικά και καλλιτεχνικά ακόμη και σήμερα (ισχύει), μπορεί να φανταστεί κανείς τις αντιδράσεις κοινού και κριτικών πίσω στα 1986, όταν προβλήθηκε στους κινηματογράφους για πρώτη φορά. Πόσω μάλλον όταν το mainstream χρειάστηκε να το μάθει για τα καλά, εξαιτίας της (μοναδικής) οσκαρικής υποψηφιότητας του Ντέιβιντ Λιντς στην κατηγορία της καλύτερης σκηνοθεσίας! Τοποθετημένο σ’ ένα ασαφές παρόν, που ηθελημένα συγγενεύει τόσο με τη δεκαετία του ’50, το φιλμ μας εισάγει σε έναν «παράξενο κόσμο» (όπως επαναλαμβάνουν συχνά οι ήρωές του), στον οποίο «η ζωή μας δίνει ευκαιρίες ν’ αποκτήσουμε γνώση κι εμπειρίες. Μερικές φορές χρειάζεται να ριψοκινδυνεύσουμε» γι’ αυτά. Είναι η επιλογή του νεαρού Τζέφρι Μπόμοντ, που επισκέπτεται τα πάτρια εδάφη με αφορμή την κατάσταση υγείας του πατέρα του. Εκείνος είναι που θα βρει εντελώς τυχαία ένα κομμένο αυτί σ’ ένα κτήμα, θα το παραδώσει στις Αρχές, θα εντοπίσει αμηχανία και αδράνεια, και θα παραστήσει (εντελώς επιπόλαια) τον ντετέκτιβ, έχοντας για δεξί του χέρι την κόρη του αρχηγού της Αστυνομίας, με την οποία δεν θ’ αργήσει να προκύψει κι ένα έντονο flirt.

Η απεικόνιση του φόντου στο οποίο εξελίσσεται η πλοκή, με ελάχιστα μέσα και χωρίς extravagant υπερβολές, μοιάζει πραγματικά αλλόκοτη, σαν ένα μέρος το οποίο «δεν ξέρουμε από πού ήρθε», αλλά μας αρέσει (χαρακτηρισμός της femme fatale Ντόροθι Βάλενς για τον νεαρό Τζέφρι), αποδεχόμενοι ένα κομμάτι «τρέλας» που κρύβουμε κι εμείς μέσα μας. Το ομώνυμο τραγούδι του Μπόμπι Βίντον συνοδεύει γαλήνια καρτ-ποσταλικές εικόνες από τα suburbs μιας πλέον και φιλήσυχης και (προφανώς) θρησκευόμενης μικρής πόλης, στην οποία το Αστυνομικό Τμήμα μοιάζει να είναι μέρος κωμικού sitcom, με την τηλεόραση ν’ αποτελεί το μόνο Μέσο που αναπαράγει εικόνες βίας από vintage φιλμ μυστηρίου. Η επιφάνεια είναι «καθαρή», όμως από κάτω η (κοινωνική) σήψη μόλις με το ζόρι δεν ξεπροβάλλει για να χαλάσει το «αμερικάνικο όνειρο».

Η εμφάνιση της Ντόροθι διαταράσσει κάθε «ισορροπία» στη ζωή του Τζέφρι, ο οποίος προσπαθεί να λύσει το μυστηριώδες puzzle του προσωπικού δράματος αυτής της «μοιραίας» γυναίκας, που έχει «χάσει» το σύζυγο και το ανήλικο παιδί τους, πιθανότατα λόγω ανάμειξης εκείνου με τη συμμορία του Φρανκ, ενός παρανοϊκού εγκληματία που ηγείται σχεδόν κάθε παράνομης δραστηριότητας στην πόλη, διατηρώντας μυστικές διασυνδέσεις μέχρι και με την τοπική Αστυνομία. Ο Φρανκ έλκεται με έναν… οιδιπόδειο τρόπο από την Ντόροθι, γίνεται ο «daddy» της (ή και ένα «μωρό» που «θέλει να γαμήσει»!) και διαρκώς χρησιμοποιεί έναν αναπνευστήρα οξυγόνου, αντικείμενο που (σχεδόν φανταστικά) αντικαθιστά έναν… ομφάλιο λώρο!

Όσο αλλόκοτος είναι ο κόσμος του, τόσο ασύνδετη (στα όρια του «άκυρη») είναι και η δράση του «Μπλε Βελούδου», το πρώτο cut του οποίου έφτανε τις τέσσερις ώρες (!) σε διάρκεια, με τον παραγωγό Ντίνο Ντε Λαουρέντις να υποχρεώνει τον Λιντς να παραδώσει final cut δύο ωρών. Το υπόλοιπο υλικό παρέμεινε «χαμένο» για δεκαετίες, και περίπου μία ώρα από αυτό «ανασύρθηκε» μυστηριωδώς το 2011, για να προστεθεί στα extras μιας έκδοσης της ταινίας σε Blu-Ray. Περιέργως, ο Λιντς δεν εκδήλωσε ποτέ την επιθυμία να ξαναμοντάρει (ή ν’ «αποκαταστήσει») το φιλμ, ώστε να θυμίζει περισσότερο την αρχική του μορφή. Όλα αυτά τα στοιχεία δίνουν σήμερα την εντύπωση πως το αφηγηματικό στιλ της ταινίας «δούλεψε» καλύτερα έτσι, δημιουργώντας – με έναν λανθάνοντα τρόπο (ίσως) – την «αφηρημένη» εξέλιξη της σκηνοθετικής ματιάς και των στερεοτύπων της μετέπειτα λιντσικής φιλμογραφίας, που θ’ αγκάλιαζε όλο και περισσότερο το σουρεαλιστικά «ανεξήγητο». Το εκμεταλλεύτηκε αυτό ή όχι ο Λιντς, δεν θα μάθουμε ποτέ…

Μαζί με την «Ατίθαση Καρδιά» (1990) που ακολούθησε, αυτά είναι τα πραγματικά αριστουργήματα του σινεμά του Ντέιβιντ Λιντς. Αυτά που έβαλαν την «αρρώστια» του μέσα μας. Τα φιλμ που έχτισαν το ύφος του δημιουργού, πριν ακόμη κι εκείνος χάσει το δρόμο του σε λαβυρινθώδη εγκεφαλικά παραληρήματα «παραξενιάς». Ή «δηθενιάς», if you ask me…