του Ηλία Φραγκούλη

Βρισκόμαστε στο τόσο μακρινό 1940 και ο Άλφρεντ Χίτσκοκ σκηνοθετεί τη δεύτερη αμερικανική παραγωγή της φιλμογραφίας του – έχει προηγηθεί η «Ρεβέκκα». Και τα δύο φιλμ θα προταθούν για το Όσκαρ καλύτερης ταινίας την επόμενη χρονιά, με το δεύτερο να θριαμβεύει, τελικά. Στη «σκιά» εκείνης της επιτυχίας, ο «Ξένος Ανταποκριτής» μοιάζει να έχει τη φήμη ενός πανάκριβου B-movie (όπως το είχαν χαρακτηρίσει πολλοί στην εποχή του), που όμως σήμερα δεν καταφέρνει τίποτε λιγότερο από το να εντυπωσιάζει για τα υπερφιλόδοξα τεχνικά του επιτεύγματα, τη ματιά που επέβαλε ο Χίτσκοκ σε πλάνα και κίνηση της κάμερας, αλλά και την ασύλληπτη σύνθεση φιλμικών ειδών, λες και ο σκοπός του ήταν να αποδείξει στο Χόλιγουντ ότι μπορούσε να γυρίσει τα πάντα, με μια κινηματογραφικότητα πρωτοφανώς μαστόρικη. Από το κατασκοπευτικό θρίλερ μέχρι την περιπέτεια μυστηρίου και το αισθηματικό ρομάντζο με χιουμοριστικές νότες, τούτος ο «Ανταποκριτής» στέκεται όπου κι αν τον εντάξεις, καταλήγοντας έως και προάγγελος της μόδας των ταινιών καταστροφής (με μια σεκάνς πτώσης αεροπλάνου που αποτελεί μάθημα σκηνοθεσίας ακόμη και για το σύγχρονο σινεμά!).

Η διαφορά του Χίτσκοκ, σε μια περίοδο στην οποία ουδείς διέκρινε έναν σκηνοθέτη από έναν «auteur» (ο Τριφό και τα Cahiers du Cinéma αργούν ακόμη…), εντοπίζεται στην προτεραιότητα που έδινε στη σχέση του θεατή με τα τεκταινόμενα επί της μεγάλης οθόνης (ίσως περισσότερο και από οποιονδήποτε άλλο στάθηκε πίσω από τις κάμερες στην Ιστορία του παγκόσμιου κινηματογράφου). Έτσι, ο «Ξένος Ανταποκριτής» (ή «Πριν από την Θύελλα», όπως προβλήθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα) αποτελεί ένα εξαιρετικό δείγμα λαϊκού, ψυχαγωγικού σινεμά, που φτιάχτηκε για να καλύψει τις ανάγκες φυγής του κοινού των αρχών του ’40, εν μέρει προοιωνιζόμενο τα δεινά του επερχόμενου μεγάλου πολέμου. Αν και αρκετά προπαγανδιστικό (ή έστω αφυπνιστικό), το φιλμ στην πραγματικότητα δεν ονοματίζει ποτέ τον Χίτλερ ή τη Γερμανία, ενίοτε σατιρίζει τη στάση της Αμερικής και του (απαθούς) λαού της στο ζήτημα της εξωτερικής πολιτικής, την οποία καταγγέλλει συνολικά, ακόμη και στη βάση τού γιατί ολόκληρη η Ευρώπη δεν κατάφερε να σταματήσει κάτι που η στοιχειώδης φαντασία των σεναριογράφων αντιμετώπιζε ως το πλέον προφανές (το φινάλε, με τον βομβαρδισμό του Λονδίνου, έγινε πραγματικότητα μόλις οκτώ ημέρες μετά την πρεμιέρα της ταινίας στις ΗΠΑ!).

Κλασικά, όπως συνήθως στο αφήγημα του χιτσκοκικού σύμπαντος, ο ήρωας είναι ένας άνδρας που παγιδεύεται μέσα σε επικίνδυνες καταστάσεις και από τα χέρια του κρέμεται μέχρι και η ασφάλεια της ανθρωπότητας, συστήνοντάς μας εδώ τον Τζον Τζόουνς, έναν τυπικά ανεύθυνο γλεντζέ της Νέας Υόρκης, ο οποίος τυγχάνει δημοσιογράφος του αστυνομικού reportage. Το αφεντικό του αναζητά όχι έναν επαγγελματία ξένο ανταποκριτή (που όπως αποδεικνύεται από άλλον συνάδελφό του, ο οποίος βρίσκεται στο Λονδίνο, αναπαράγει τα υπουργικά δελτία Τύπου και ζει ένα είδος dolce vita!), αλλά έναν τυχοδιώκτη που θα «ψαρέψει» ειδήσεις μέσα από την τριβή του με πολιτικούς και διπλωμάτες στη βρετανική πρωτεύουσα.

Παρά τη γεμάτη διάρκεια του φιλμ, ο ρυθμός τρέχει γοργά και το ένα genre διαδέχεται το άλλο, με τους διαλόγους να μην χαρακτηρίζονται από τη σοβαροφάνεια που κάποιοι θα πίστευαν ότι ταιριάζει καλύτερα με το θέμα (πόσω μάλλον και υπό το φίλτρο της προπαγανδιστικής καταγγελίας). Γρήγορα θα αντιληφθούμε τον πρωταγωνιστή μιας μεγάλης πλεκτάνης, καθώς κάποιοι πρέπει να σαμποτάρουν τις ειρηνευτικές απόπειρες πριν από την έναρξη του πολέμου, το ρομαντικό ενδιαφέρον εντοπίζεται με προφανή άνεση, και τα υπόλοιπα μένουν για να χτίσουν το σασπένς και να παρασύρουν τον θεατή σε ένα πλαίσιο που θυμίζει κατασκοπική δράση, με το έγκλημα να παραμονεύει και να απειλεί πάντοτε.

Αν και υποτίθεται πως δεν συγκαταλέγεται στη λίστα των πλέον αναγνωρισμένων ταινιών του Χίτσκοκ, ο «Ξένος Ανταποκριτής» δεν στερείται πραγματικά μεγάλων στιγμών. Η απόπειρα δολοφονίας του Ολλανδού διπλωμάτη και η ακόλουθη σκηνή καταδίωξης, η πλανοθεσία και κάθε λεπτομέρεια που εντείνει την αγωνία στη σεκάνς του μυστηριώδους ανεμόμυλου, η θριλερική σκηνή στο παρεκκλήσι του Γουέστμινστερ, μέχρι τη σοκαριστικά αξιοζήλευτα γυρισμένη πτώση του αεροσκάφους, τα πάντα γίνονται μέρος ενός απίστευτου «album» – ανθολογίας που προκαλούν μέχρι σήμερα το δέος για τον Χίτσκοκ. Που από το 1940 μέχρι σήμερα δίδαξε τις αρχές ενός «ανέμελου» και «απλοϊκού» θεάματος, διαμορφώνοντας ουσιαστικά την εξέλιξη της κινηματογραφικής Τέχνης. Μαζί, και την τελειότητά της.