του Παναγιώτη Παναγόπουλου

Είναι πολύ δύσκολο να βρεις το δίκιο σου. Ειδικά όταν απέναντί σου βρίσκεται η εξουσία. Αυτό διαπιστώνει ο Μισέλ Κολάς ή Μάικλ Κόλχαας, όπως αναφέρεται στον ελληνικό τίτλο, αλλά (ως Μίχαελ) και στη νουβέλα του Χάινριχ φον Κλάιστ, που αποτέλεσε τη βάση για το σενάριο της ταινίας του Αρνό ντε Παγιέρ, με αρκετές προσθήκες (κυρίως στην οικογενειακή κατάσταση του ήρωα) ώστε η ιστορία να αποκτήσει πιο έντονα δραματικά στοιχεία. Σε άλλα σημεία το καταφέρνει, σε άλλα όχι.

Δεν είναι πολύ μεγάλες οι αλλαγές σε σχέση με το βιβλίο. Οι λιγότερο σημαντικές αφορούν τα πρόσωπα, δηλαδή την κόρη τού ήρωα και το Λούθηρο, ο οποίος παρεμβαίνει στο έργο τού Κλάιστ, ενώ στην – τοποθετημένη στη Γαλλία – ταινία ερμηνεύεται από τον Ντενί Λαβάν ως ένας ιερέας. Η βασικότερη αλλαγή, ωστόσο, αφορά το στυλ γραφής και αφήγησης. Η νουβέλα του Κλάιστ είναι γραμμένη εστιάζοντας στα πρόσωπα, τα γεγονότα και το διάλογο, χωρίς να χάνει καθόλου χρόνο σε περιγραφές τοπίων. Αντίθετα, ο ντε Παγιέρ δίνει έμφαση σε αυτό ακριβώς το κομμάτι. Το αντιμετωπίζει με πολύ καλή κινηματογράφηση και θαυμάσια φωτογραφία, όμως, χάνει κάτι από την ένταση των προσώπων και του αγώνα του Κολάς απέναντι στην εξουσία.

Δεν είναι μια ιστορία που εμφανίζεται για πρώτη φορά στον κινηματογράφο. Το 1969, ο Φόλκερ Σλέντορφ είχε γυρίσει μια εκδοχή του βιβλίου του Κλάιστ, που και αυτή, όπως και η ταινία του ντε Παγιέρ, είχε συμμετάσχει στις Κάννες. Τόσο το βιβλίο, όσο και οι ταινίες, βασίζονται σε ένα υπαρκτό πρόσωπο, τον έμπορο Κόλχαζε, ο οποίος, όπως και ο ήρωας της μυθοπλασίας, αδικήθηκε από έναν ευγενή για δύο άλογα και άρχισε έναν επίμονο αγώνα μέχρι να συλληφθεί και να καταλήξει στον τροχό.

Ο Κολάς δεν επιθυμεί τίποτα άλλο, παρά δικαιοσύνη και να πάρει πίσω αυτό που του κλέψανε. Δεν μπορεί να παραδεχτεί ότι πρέπει να παραδώσει τα άλογά του (την περιουσία του) ως διόδια στο βαρώνο, απλώς επειδή έτσι αποφασίστηκε από τη μια στιγμή στην άλλη. Αντιδρά, διαμαρτύρεται και βρίσκει κλειστές πόρτες. Όταν η γυναίκα του αναλάβει να θέσει το ζήτημα στην πριγκίπισσα της Ανγκουλέμ, θα επιστρέψει στο σπίτι φρικτά βασανισμένη και λίγο αργότερα θα αφήσει την τελευταία της πνοή.

Αυτό είναι το γεγονός που θα κάνει τον Κολάς να εξεγερθεί, έχοντας γύρω του μια ομάδα λαϊκών ανθρώπων, οι οποίοι αντιδρούν στην αδικία που προέρχεται από την εξουσία. Θα επιτεθούν με τα βέλη τους στο κάστρο τού βαρώνου, αλλά εκείνος θα καταφέρει να αποδράσει και θα τον καταδιώξουν, προκαλώντας αναταραχή και το μένος της πριγκίπισσας, η οποία διατάζει τη σύλληψη του Κολάς.

Ο Αρνό ντε Παγιέρ δίνει έμφαση στο περιβάλλον, στους χώρους, στα τοπία, με έναν τρόπο ταιριαστό με την εμμονή τού Κολάς, όχι τόσο για εκδίκηση, αλλά περισσότερο για δικαιοσύνη και αποκατάσταση του σωστού. Θα περίμενε κανείς μια ταινία που να είναι συνδυασμός του «Μονομάχου» και του «Ρομπέν των Δασών», αλλά ο ντε Παγιέρ ακολουθεί έναν διαφορετικό δρόμο, με πιο αργούς ρυθμούς, πιο μοναχικό για τον ήρωά του και χωρίς εντυπωσιακές μάχες, με την εξαίρεση μιας σκηνής. Εκεί, ωστόσο, βρίσκεται και το αδύνατο σημείο της ταινίας, αφού αποδυναμώνεται το ηρωικό στοιχείο του κεντρικού χαρακτήρα και τα χαρακτηριστικά που τον κάνουν ηγετική μορφή. Ο Μαντς Μίκελσεν στο ρόλο τού Κολάς είναι πάντως αρκετά ηγετικός, αν και με μια πιο χαμηλότονη ερμηνεία.