του Δημήτρη Δημητρακόπουλου

Τα σκανδιναβικά αστυνομικά θρίλερ έχουν έλθει πρόσφατα στο επίκεντρο της προσοχής, λόγω τόσο της λογοτεχνικής επιτυχίας της τριλογίας του «Κοριτσιού με το Τατουάζ» του Στιγκ Λάρσον όσο και των κινηματογραφικών μεταφορών της (στη σουηδική αλλά και στην πιο πρόσφατη αμερικανική εκδοχή της). Κι αν ο Στιγκ Λάρσον, εκ των πραγμάτων, δεν μπορεί να αποδειχθεί περισσότερο κερδοφόρος για τα διεθνή κινηματογραφικά studios, οι ακόλουθοί του, Τζο Νέσμπο (στον οποίο βασίστηκαν οι περσινοί «Κυνηγοί Κεφαλών»), αλλά και το συζυγικό ντουέτο που κρύβεται πίσω από το προσωνύμιο «Λαρς Κέπλερ», προσφέρουν πλήθος εναλλακτικών, και πιθανών εμπορικών, λογοτεχνικών πρώτων υλών.

«Ο Υπνωτιστής» όχι μόνο αποτελεί τη μεταφορά στον κινηματογράφο του πρώτου βιβλίου του «Κέπλερ» (κυκλοφορεί και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Πατάκη) με ήρωα τον Γιόνα Λίνα, αστυνομικό επιθεωρητή της Δίωξης Εγκλήματος στη σκοτεινή και μουντή Στοκχόλμη, αλλά σηματοδοτεί και την επιστροφή του Λάσε Χάλστρεμ στον εγχώριο κινηματογράφο, ύστερα από σχεδόν εικοσιπέντε έτη καριέρας στο Χόλιγουντ (έχοντας να επιδείξει το «Τι Βασανίζει τον Γκίλμπερτ Γκρέιπ» στις αρχές και καταλήγοντας στο, όπως και όλες οι πιο πρόσφατες ταινίες του, βαρετά αδιάφορο «Ψαρεύοντας Σολομούς στην Υεμένη»). «Ο Υπνωτιστής» υπόσχεται ένα δυνατό δράμα χαρακτήρων κι ένα ισχυρό αστυνομικό μυστήριο, συνδυασμός που στα χέρια ενός ικανού σκηνοθέτη θα αποδεικνυόταν ιδανικός. Ο Χάλστρεμ, όμως, δεν είναι αυτός ο σκηνοθέτης.

Γιατί παρά την επιστροφή στη… σουηδική, ο Χάλστρεμ φαίνεται πως ακόμα βρίσκεται εκτός φόρμας. Παρά την αποτελεσματική φωτογραφία και την παρουσία μιας σκοπίμως καταθλιπτικής Στοκχόλμης, η ταινία ποτέ δεν πλησιάζει τα κινηματογραφικά επίπεδα, για τα οποία προετοιμάζει η σύνοψη. Αντίθετα, το φιλμ μοιάζει περισσότερο με ένα αδιάφορο επεισόδιο οποιασδήποτε αμερικανικής αστυνομικής σειράς, χωρίς ποτέ να προσφέρει γνήσιες στιγμές αγωνίας ή έντασης. Τα δε στοιχεία που ανατρέπουν τα δεδομένα του μυστηρίου παρουσιάζονται τόσο άτσαλα (και όποτε απλά επιλέγει ο σεναριογράφος να υποβάλει τον βασικό ύποπτο σε… υπνωτισμό), που προκαλούν το μειδίαμα ή, στην καλύτερη περίπτωση, το χασμουρητό. Ο όρος «υπνωτιστής» στον τίτλο αποκτά ξαφνικά μια απρόσμενη ειρωνική διάσταση.

Κι αν η μισή ταινία χαρακτηρίζεται από μια αναιμική ιστορία, η υπόλοιπη παρουσιάζει ένα (μελό)δραμα χαρακτήρων, με πρωταγωνιστή τον εν λόγω ψυχολόγο, που βοηθά στη διαλεύκανση του εγκλήματος. Σε μια σχέση που καταρρέει και με τον κίνδυνο να έρχεται σταδιακά μέσα στο ίδιο του το σπίτι, ο Έρικ Μπαρκ (του Μίκαελ Πέρσμπραντ) είναι μεν σαφώς πιο ανεπτυγμένος ως χαρακτήρας από τον στερεοτυπικό αστυνομικό Γιόνα Λίνα (Τομπίας Ζιλιάκους), όμως, φαίνεται να προέρχεται… από άλλη ταινία. Ο Χάλστρεμ δείχνει να επιμένει υπερβολικά στο κομμάτι του οικογενειακού δράματος που ανοίγεται μπροστά του σε σχέση με το έγκλημα της ιστορίας (ίσως επειδή νιώθει πως εκεί τα καταφέρνει καλύτερα;), πετυχαίνοντας, όμως, μόνο να συσσωρεύσει ακόμη περισσότερα κλισέ σε ένα σενάριο που ήδη φαίνεται εγκλωβισμένο στις συμβάσεις και τους τύπους. Η Λένα Ολίν ειδικά, η σύζυγος του σκηνοθέτη που επίσης επαναπατρίζεται για την περίπτωση, στο ρόλο της γυναίκας του Μπαρκ, επιβαρύνεται με την κατάρα να μεταφέρει στον «Υπνωτιστή» όλα τα αρνητικά στοιχεία του Χάλστρεμ από την πρόσφατη φιλμογραφία του, εκφωνώντας ατάκες που απηχούν χιλιοειπωμένους διαλόγους ενός οποιουδήποτε τυχαίου (φτηνού) δράματος.

Ίσως, τελικά, να παρεξήγησα το Λάσε Χάλστρεμ αναφέροντας ότι δε βρίσκεται σε φόρμα. Ίσως απλά ο Χάλστρεμ να επέδειξε υπερβολική τύχη πρωτάρη στην αρχή της καριέρας του και έκρυψε τότε καλά τις αδυναμίες του. Πάντως, το σίγουρο είναι πλέον ότι τα ελαττώματά του ως δημιουργού είναι τόσο έκδηλα που δε σε αφήνουν καν να κανιβαλίσεις με ευχαρίστηση μια ταινία του. Γιατί χειρότερη κι από μία κακή ταινία είναι μια αδιάφορη ταινία. Και κάπου εκεί κυμαίνονται, δυστυχώς, και οι ικανότητες του Χάλστρεμ.