της Βαρβάρας Κοντονή

Μεγάλου μήκους σκηνοθετικό ντεμπούτο για την Κοσοβάρα δημιουργό Μπλέρτα Μπασόλι, με το φιλμ να καταφθάνει στις ελληνικές αίθουσες με πολλαπλά φεστιβαλικά βραβεία στις «αποσκευές» του, πετυχαίνοντας και μία εξαιρετική τριπλέτα στο Sundance (μεγάλο βραβείο της Επιτροπής, βραβείο σκηνοθεσίας και βραβείο κοινού, στην κατηγορία της δραματικής ταινίας από το τμήμα του World Cinema). Μετά το «Δεσμοί Γυναικών», η «Βασίλισσα της Κυψέλης» εμπίπτει με τη σειρά της στην ίδια κατηγορία «φεστιβαλικού» υλικού και, παραδόξως, εύκολα θα μπορούσε να κυκλοφορήσει με τον τίτλο του φιλμ του Μαχαμάτ-Σαλέχ Χαρούν, μιας κι εδώ (επίσης) στο επίκεντρο βρίσκονται οι γυναίκες και ο καθημερινός τους αγώνας για επιβίωση, μέσα σ’ ένα περιβάλλον που τις θέλει «εξημερωμένες» και εντός σπιτιού.

Η τύχη του συζύγου της Φαρίγε (Γκάσι) αγνοείται από τότε που ξέσπασε ο πόλεμος στο Κόσοβο. Η πολυετής απουσία του από το σπίτι έχει δημιουργήσει (εκτός από συναισθηματικά και) πρακτικά προβλήματα, δεδομένου πως πρόκειται για το μοναδικό άτομο που μπορεί να στηρίξει τούτο το σπιτικό, το οποίο απαρτίζεται από τα δυο της παιδιά και τον καθηλωμένο σε αναπηρικό αμαξίδιο πεθερό της. Όταν η Φαρίγε αποφασίσει να βγάλει δίπλωμα οδήγησης για να δουλέψει στην πόλη, η τοπική κοινωνία (δηλαδή, οι άνδρες…) θα την αντιμετωπίσει σαν ένα «βρωμοθήλυκο» (κατά τα δικά τους λεγόμενα) που θέλει να βάλει «βόμβα» στα ήθη και τις παραδόσεις του τόπου, συμπαρασύροντας μαζί της και άλλες γυναίκες των οποίων οι σύζυγοι αγνοούνται ή έχουν σκοτωθεί. Προκειμένου να ζήσει την οικογένειά της, η Φαρίγε θα πρέπει να έρθει αντιμέτωπη με μια αυστηρή, κλειστή κοινότητα ανθρώπων. Στον αγώνα της αυτόν, όμως, δεν πρόκειται να είναι μόνη.

Βασισμένο στην αληθινή ιστορία της υπαρκτής Φαρίγε Χότι, το φιλμ της Μπασόλι είναι ένα συγκρατημένο δράμα ήπιων τόνων που ενδυναμώνεται σκηνή τη σκηνή, χάρη στην εκπληκτική ερμηνεία της Ίλκα Γκάσι, με το αυστηρό παρουσιαστικό και το σκληρό της πρόσωπο, λαξευμένο θαρρείς πάνω σε πέτρα (σκέφτομαι τι τρομερό ντουέτο θα βλέπαμε σε μια ταινία με πρωταγωνίστριες την Γκάσι και τη Νίνα Χος). Η Γκάσι μοιάζει ν’ αποτελεί πολύ ιδιαίτερη περίπτωση ερμηνεύτριας, από εκείνες που δεν μπορείς να ξεκολλήσεις τα μάτια σου από πάνω τους, που μοιάζουν να «γεμίζουν» το χώρο γύρω τους υποκριτικά, πρακτικά χωρίς να κάνουν απολύτως τίποτα! Είναι σαφές πως αν στο casting είχε επιλεχθεί διαφορετική ηθοποιός, σήμερα θα μιλούσαμε για μια εντελώς διαφορετική ταινία, μιας και η Μπασόλι σκηνοθετεί την ιστορία της γύρω από την (επιβλητική) παρουσία της Γκάσι, χωρίς υπερβολές και τεχνικές εξυπνάδες, αλλά μ’ έναν γνώριμο ρεαλισμό και αφηγηματική ρευστότητα που συμβαδίζει άρτια με τη σκληρή καθημερινότητα των γυναικών του έργου.

Η (εκ του ασφαλούς) επιλογή της Μπασόλι ν’ αφήσει εκτός πλοκής την καθαυτή ιστορική, πολιτική και πολεμική πραγματικότητα ενός σπαραγμένου τόπου όπως το Κόσοβο, είναι ενδεικτική της γενικότερης σκηνοθετικής της προσέγγισης, που θέλει στον πυρήνα της την αέναη φυλετική μάχη της γυναίκας για κοινωνική επιβίωση. Υπάρχει μια ενυπάρχουσα ιδέα εδώ, πως ηρωίδες όπως η Φαρίγε, οι οποίες δεν γνωρίζουν αν οι σύζυγοί τους είναι πράγματι νεκροί, είναι γυναίκες που δεν τους επιτρέπεται να (ξανα)ζήσουν, καταδικασμένες να περιμένουν για πάντα την επιστροφή ενός «φαντάσματος». Σε αυτήν ακριβώς την πλευρά της Ιστορίας επιχειρεί να ρίξει φως η Μπασόλι, φέρνοντας στο προσκήνιο την περίπτωση της Φαρίγε Χότι και αναδεικνύοντας ένα «άλλο» πρόσωπο του πολέμου, με πρωταγωνιστές εκείνους που μένουν πίσω, σαν «ζωντανοί νεκροί», άγνωστο για πόσα χρόνια ακόμα…