του Ηλία Φραγκούλη

Είδα τον «Εξορκιστή» του Γουίλιαμ Φρίντκιν στην πρώτη του επανέκδοση στους ελληνικούς κινηματογράφους, στις αρχές της δεκαετίας του ’80, και… δεν τρόμαξα καθόλου! Ο τρόπος που λειτουργεί μια ταινία τρόμου σ’ έναν θεατή θεωρώ πως οφείλει να σχετίζεται και με πρότερες ανάλογες εμπειρίες. Οπότε, έχοντας ήδη βιώσει (και αγαπήσει) έργα του genre, από τον «Nosferatu» (1922) έως και τα «Σαγόνια του Καρχαρία» (1975), ή και ψυχαγωγηθεί αρκετά με φιλμ της ιταλικής σχολής και teen slashers, δεν βρήκα στον original «Εξορκιστή» το έργο που κατατρομοκράτησε την ανθρωπότητα. Κατάλαβα την κινηματογραφική του αξία, όμως. Και το σέβομαι (θέση #11 στην προσωπική μου λίστα με τις πενήντα καλύτερες ταινίες τρόμου όλων των εποχών).

Υπήρξαν και sequel κατά διαστήματα, τα οποία επίσης είδα, αλλά… δεν θυμάμαι τίποτε απολύτως απ’ αυτά! Κι έρχεται τώρα ο Ντέιβιντ Γκόρντον Γκριν να μας παρουσιάσει τον «Εξορκιστή»… πενήντα χρόνια μετά, σαν να μη συνέβη το παραμικρό σ’ αυτό το κενό, όπως είχε κάνει και με τη «Νύχτα με τις Μάσκες», θριαμβευτικά το 2018 και σταδιακά… καταστροφικά, έως το 2022. Ο «Πιστός» χαρακτηρίζεται ως το πρώτο μέρος μιας (επίσης) τριλογίας κι από μόνος του φαντάζει μια σκέτη ιεροσυλία, τόσο για τους ορκισμένους fans του είδους, όσο και για τον Φρίντκιν (ο οποίος είχε ευχηθεί να μη ζει για να δει να υλοποιείται κάτι τέτοιο και μάλιστα από τον συγκεκριμένο σκηνοθέτη – αρκετά δαιμονικά… τα κατάφερε!). Ας ξεκινήσω, λοιπόν, απαριθμώντας τα στοιχεία που συνδέουν τον «Πιστό» με την ταινία του 1973: α) οι τίτλοι έχουν την ίδια γραμματοσειρά, β) ακούγεται το επικό θέμα του Μάικ Όλντφιλντ, γ) εμφανίζεται η Έλεν Μπέρστιν, δ) υπάρχει ένα προφανές cameo και, φυσικά, ε) παίζει εξορκισμός ανήλικου κοριτσιού. Όσον αφορά στο τελευταίο, δε, για να πρωτοτυπήσει ο Γκόρντον Γκριν, ο εξορκισμός είναι… διπλός! Αυτά είναι τα βασικά καλά νέα…

Ατυχώς, η διαχείριση του σκηνοθέτη (και συν-σεναριογράφου) αφαιρεί από τούτο το sequel το στοιχείο του μυστικισμού, τον φόβο απέναντι στο αλλόκοτο, σε μια «διάσταση» τρόμου που μπορεί να περάσει και στο δικό μας σύμπαν, αφήνοντας τον άνθρωπο ανυπεράσπιστο και απροστάτευτο ακόμη κι από την ίδια του την Πίστη. Όλα αυτά ο Φρίντκιν τα «έχτιζε» μέσα σε τέσσερις τοίχους, στο σπιτικό της Κρις ΜακΝιλ και της κορούλας της, Ρέγκαν. Εδώ η δράση «απλώνεται» σε μια ολόκληρη πόλη, θυμίζοντας περισσότερο το background της… «Νύχτας με τις Μάσκες», παρά την δραματικά εγκλωβισμένη ένταση του «Εξορκιστή». Στην ουσία, τα δρώμενα από το 1973 «ανακυκλώνονται» σε διαφορετικό τόπο και χρόνο, με καινούργια πρόσωπα και την bonus παρουσία της μητέρας της Ρέγκαν σε ρόλο συμβούλου… εκ πείρας, από τη στιγμή που τα ανησυχητικά συμπτώματα των δύο κοριτσιών θυμίζουν τον δαιμονισμό εκείνης. Η επιστροφή της Έλεν Μπέρστιν είναι σημαντικό στοιχείο του φιλμ, όμως, το δέσιμο με το παρελθόν είναι κάπως ξεκάρφωτο σεναριακά (από πού κι ως πού η μικρή Άντζελα χαράζει το όνομα της Ρέγκαν στην πόρτα του δωματίου της κλινικής όπου κρατείται και γιατί όλο αυτό πάει… στο βρόντο κατόπιν;), πόσω μάλλον και η κοινή μοίρα των δύο νεαρών πρωταγωνιστριών εδώ, παρά το γεγονός ότι στη σεκάνς του καλέσματος των νεκρών πνευμάτων στο δάσος, μονάχα η Κάθριν είχε επιτύχει την πλήρη επαφή με τον «άλλο κόσμο» (βλέπε την απουσία του φουλαριού της μητέρας της Άντζελα).

Χωρίς να είναι μια παταγώδης αποτυχία, ο «Πιστός» πάσχει από κορύφωση (έχουμε δει απείρως πιο ατμοσφαιρικούς εξορκισμούς στο σινεμά) και δεν πετυχαίνει να πλησιάσει στοιχειωδώς την αύρα του original, αφήνοντας να κυριαρχεί μια διάθεση κυνισμού προς την θρησκευτική Πίστη για μια κοινωνία συντηρητική και διαρκώς όλο και πιο οπισθοδρομική, που δε σώζεται με καμία δύναμη. Για να σώσει την επερχόμενη συνέχεια, ο Γκόρντον Γκριν θα πρέπει ή να πουλήσει την ψυχή του στον Διάβολο ή… να βάλει ο Θεός το χέρι του στο σενάριο! Και τράβα πείσε τους agnostic μετά!