του Γιάννη Σμοΐλη

Μια ταινία σαν το «Μικρά Όμορφα Πλάσματα» θα μπορούσε να έχει αποτύχει με πάρα πολλούς τρόπους. Λόγω θέματος, διασφαλίζει μια αδιαπραγμάτευτη συναίνεση απ’ την πλευρά τού θεατή που, με λιγότερο επιδέξιο χειρισμό, θα ήταν αρκετή για να καταλήξει στον συναισθηματικό εκβιασμό. Για να μη σε πουν «σκληρόπετσο» ή κυνικό, οφείλεις να αγκαλιάσεις μια ιστορία, άτυχων παιδιών, σαν τόσες και τόσες που μας έχει αφηγηθεί το σινεμά και να κουνήσεις συγκαταβατικά το κεφάλι μπροστά στο δράμα τους, αναγνωρίζοντας τις πανάρχαιες αλήθειες που σου σερβίρονται ξανά, με διαφορετικό περιτύλιγμα. Το κινηματογραφικό κοινό, όμως, διαφέρει από το τηλεοπτικό κι αν η ταινία επιδρά με τον τρόπο του τηλεοπτικού ρεπορτάζ, «πλαστικής» κοινωνικής ευαισθησίας, τότε γιατί να εγκαταλείψει κανείς τον βολικό καναπέ του και να τρέξει στην αίθουσα; Υπάρχει κάτι το πανανθρώπινο, το αδιάψευστο και οικουμενικό σε τέτοιες αφηγήσεις, που υπερβαίνει τις άμυνες και διαμορφώνει εκ των προτέρων την τελική κρίση: ό,τι περιλαμβάνει παιδιά που πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης, κακοποίησης ή εγκληματικής αδιαφορίας από τους γονείς τους, δεν μπορεί παρά να γίνεται δεκτό χωρίς προϋποθέσεις. Με λίγα λόγια, πρέπει να συγκινηθείς. Αλλιώς δε λέγεσαι άνθρωπος. Πρόκειται για μια μουχλιασμένη ηθικολογία, ενοχλητική και ύποπτη, που «μυρίζει» δελτίο ειδήσεων. Κι ευτυχώς απ’ αυτήν… γλιτώνεις στο «Μικρά Όμορφα Πλάσματα».

Όχι ότι δε θα βρεις κι εδώ κοινότοπα συμπεράσματα ή σεναριακές ευκολίες που προδίδουν μια κάποια δημιουργική αμηχανία, σα να μην έχει αλλάξει στο ελάχιστο η μέθοδος αυτοκριτικής ενός πολιτισμού που αναγνωρίζει πάνω στα παιδιά, μόνο έναν ευανάγνωστο χάρτη αμαρτιών των ενηλίκων. Ούτε στην ψυχαναλυτική του ρητορική, ούτε και στον δραματουργικό του προσανατολισμό, είναι πραγματικά πρωτότυπο το «Μικρά Όμορφα Πλάσματα». Οι αρετές του προκύπτουν, κυρίως, απ’ τη νατουραλιστική αισθητική του. Από τη σκηνοθετική γραμμή μέχρι τις εξαίσιες ερμηνείες ( αποκάλυψη υποκριτικής ωριμότητας η Μπρι Λάρσον, που δε χαρίζεται στιγμή στον φτηνό σεντιμενταλισμό), όλες οι πτυχές και οι αποχρώσεις του, λειτουργούν μέσα σ’ ένα ευρύτερο πλαίσιο τιμιότητας απέναντι στο θεατή. Κι επειδή το περιεχόμενο αρκεί για να δεσμεύσει το ενδιαφέρον και τη θετική στάση τού τελευταίου (είπαμε, αυτού του είδους η – λιγάκι υποκριτική, αν με ρωτάς – ευσέβεια, έχει μετατραπεί σε αντανακλαστικό σε μια κοινωνία που αρέσκεται να παρατηρεί συμπτώματα με μαζοχιστική προσήλωση, αλλά αδυνατεί να θεραπεύσει τις πραγματικές αιτίες του προβλήματος), η φόρμα διατηρείται μινιμαλιστική και «καθαρή» από την όποια εκζήτηση. Άλλωστε, ζητούμενο είναι να αναδειχθεί με ακρίβεια μια δυσάρεστη πραγματικότητα κι όχι να δοξαστεί ο σκηνοθέτης για την τεχνική του. Αυτό, λοιπόν, επιτυγχάνεται. Όχι, όμως, με την ωμότητα μιας ντοκιμαντερίστικης καταγραφής.

Παρά το γεγονός ότι αυτή η – σχεδόν «γυμνή» από στολίδια – αναπαράσταση του τι συμβαίνει σ’ έναν ξενώνα, μη προνομιούχων παιδιών, προσεγγίζει ώρες-ώρες την αντικειμενικότητα του κινηματογράφου τεκμηρίωσης, το «Μικρά Όμορφα Πλάσματα» είναι παράλληλα και μια, ωραία στην αλήθεια της, ερωτική ιστορία ανάμεσα σε δυο ανθρώπους που δεν τα βρήκαν όλα εύκολα μεγαλώνοντας, που μετράνε πληγές και στραπάτσα αλλά δεν παραιτούνται και εξακολουθούν να ελπίζουν σε πείσμα κάθε δυσοίωνου προγνωστικού. Χάρη στην τραυματισμένη τρυφερότητα που γεννιέται ανάμεσά τους (και που μοιάζει τόσο πηγαία, τόσο αμόλυντη στον τρόπο που αναβλύζει μέσα από κάθε βλέμμα, κάθε λέξη), η ταινία απογειώνεται. Με μια λυτρωτική πίστη στον άνθρωπο και στην ικανότητά του να ξεπερνά και να συνεχίζει, σου υπενθυμίζει πως η ευτυχία, καμιά φορά, δεν είναι παρά θέμα απόφασης και πως τη δικαιούνται ακόμα και (ή μάλλον, κυρίως αυτά) τα πιο «καταραμένα» πλάσματα ενός κόσμου πληκτικών κομφορμιστών. Έτσι, η έννοια της «χάριτος» (όπως το όνομα της κεντρικής ηρωίδας: Grace) διαπερνάει ως ιδεολογικό μοτίβο όλο το έργο, οδηγώντας το σε μια κορύφωση ποιητική, όπου η αισιόδοξη ενατένιση του μέλλοντος δε μοιάζει αφελής ούτε επιβεβλημένη από κάποια στενόμυαλη κοινωνική τελεολογία. Και το πιο δύσκολο: τελικά έχεις περάσει καλά μαζί τους, τους παραδέχεσαι για το κουράγιο τους, αντί να «μυξοκλαίς» θεατρινίστικα για τη μαύρη τους τη μοίρα.