του Δημήτρη Δημητρακόπουλου

Στις περισσότερες των περιπτώσεων, αν αναφέρει κανείς ότι μία ταινία χαρακτηρίζεται από θεατρικότητα, δεν το λέει για καλό. Εννοεί ότι η δράση τού φιλμ φαίνεται περιορισμένη (ή και «εγκλωβισμένη»), η παραγωγή φτωχική και ότι οι κινηματογραφικές δυνατότητες που προσφέρει το μέσο δεν αξιοποιούνται όσο θα έπρεπε. Μια «θεατρική» ταινία τις περισσότερες φορές είναι βαρετή, μια ανέμπνευστη μεταφορά από το σανίδι στην οθόνη.

Η «Αφροδίτη με τη Γούνα» ξεκινά, λοιπόν, με τις πιθανότητες εναντίον της. Όχι απλά έχει θεατρική προέλευση (το αρχικό έργο γράφτηκε από τον Αμερικανό Ντέιβιντ Άιβς), αλλά και ο θίασός της απαριθμεί μόλις δύο άτομα. Επιπλέον, όλη η εξέλιξη της υπόθεσης, διαδραματίζεται σχεδόν σε πραγματικό χρόνο και δεν ξεφεύγει ποτέ από το πλαίσιο ενός κλειστού θεάτρου. Ακόμα χειρότερα, η ίδια η ταινία αφορά το ανέβασμα μιας παράστασης, που βασίζεται με τη σειρά της στο ομώνυμο βιβλίο. Αν, μάλιστα, φέρεις στο νου και την προηγούμενη θεατρικής προέλευσης απόπειρα του Πολάνσκι («Ο Θεός της Σφαγής»), υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να μη δώσεις καν την ευκαιρία σε αυτό το φιλμ. Και αυτό, ίσως, θα είναι ένα από τα μεγαλύτερα φιλμικά σου λάθη για την τρέχουσα σεζόν!

Γιατί όλα όσα δε λειτούργησαν στο «Θεό της Σφαγής», λειτουργούν με εντυπωσιακή ακρίβεια στην «Αφροδίτη με τη Γούνα». Ο κλειστός χώρος προσδίδει την κλειστοφοβία και την έλλειψη διαφυγής που χρειάζεται, η αφήγηση χτίζεται αριστοτεχνικά ατάκα με την ατάκα, όπως ένα λεπτοδουλεμένο θεατρικό κείμενο, η διεύθυνση φωτογραφίας παίζει με το φωτισμό και τις σκιές, το ίδιο το σκηνικό προσφέρει λεπτομέρειες που φανερώνονται αριστοτεχνικά στην πορεία της αφήγησης και οι ενδυματολογικές επιλογές είναι από μόνες τους ένα διαρκές παιχνίδι ανάμεσα στο χρόνο, τις προκαταλήψεις και το παιχνίδι εξουσίας ανάμεσα στα δύο φύλα. Ακόμα και η παιχνιδιάρικη μουσική του Αλεξάντρ Ντεσπλά (ναι, δεν είναι η ιδέα σου, ακούς και μπουζούκι) ή τα ηχητικά εφέ, που δημιουργούν ήχους για όλες τις θεατρικές παραδοχές των δύο χαρακτήρων κατά την πρόβα τους, συμβάλλουν για να δημιουργηθεί μια υπερβατική ατμόσφαιρα, καθώς, όσο περνάει η ώρα, γίνεται σαφές ότι η ιστορία δεν αφορά απλά μια ηθοποιό και ένα σκηνοθέτη στο εδώ και το τώρα.

Κι αν ο Πολάνσκι ως κύριος συντονιστής όλων των παραμέτρων βρίσκεται σε άριστη φόρμα αξιοποιώντας την εμπειρία του στη σκηνοθεσία κλειστών χώρων (ποιος μπορεί να ξεχάσει την «Αποστροφή», το «Μωρό της Ρόζμαρι» ή τον «Ένοικο»;), αυτό που πραγματικά εντυπωσιάζει είναι οι δύο ερμηνείες που καταφέρνει να κερδίσει από την Εμανουέλ Σενιέ και το Ματιέ Αμαλρίκ, των οποίων οι χαρακτήρες διανύουν ένα πολύ μεγάλο ταξίδι (συγκριτικά με τη διάρκεια της ταινίας) και τίποτα δε θα λειτουργούσε, αν το κάθε στάδιο δε δινόταν με τόσο εντυπωσιακή φυσικότητα και ροή.

Από τη μια πλευρά, η Σενιέ ξεκινά ως μια κλισαρισμένη γυναικεία φιγούρα, μαζί με τα στερεότυπα περί σέξι εμφάνισης, ψηλά τακούνια και σαχλό μάσημα της τσίχλας, για να εξελιχθεί στην απόλυτη, διαχρονική γυναικεία ύπαρξη, με όλη τη δύναμη που της αρμόζει. Η Σενιέ είναι χάρμα οφθαλμών στον ουσιαστικά πολλαπλό ρόλο τής ηθοποιού, που καλείται να ερμηνεύσει έναν θεατρικό ρόλο, στον οποίο η θεά Αφροδίτη λαμβάνει ανθρώπινη μορφή για να ικανοποιήσει τις ορέξεις ενός άνδρα, ο οποίος με τη σειρά του είναι η θεατρική απόδοση του συγγραφέα τού θεατρικού Λεοπόλντ φον Ζάχερ-Μαζόχ (ναι, ο «μαζοχισμός» ως έννοια προήλθε από αυτόν). Αν ο κόσμος ήταν δίκαιος, η Σενιέ θα έπρεπε να συμμετέχει σε όλες τις φετινές οσκαρικές συζητήσεις. Ο δε Αμαλρίκ, προσωποποίηση του ίδιου τού Πολάνσκι, όχι μόνο προβάλλει τις ανασφάλειες του ίδιου τού Πολωνού δημιουργού (και, πιθανότατα, μερικές από τις πιο βαθιές του σκέψεις – πολύ ενδιαφέρον το συμπέρασμα ότι Μαζόχ και Πολάνσκι ίσως να έχουν κοινά… γούστα) αλλά και τις αντιφάσεις του ίδιου τού ανδρικού φύλου. Ακούγεται ελαφρώς «δήθεν» και «ασαφές», όμως, είναι αδύνατον να περιγράψεις ακριβώς τα πολλαπλά επίπεδα της ιστορίας και το μέγεθος των προεκτάσεων, χωρίς να εισέλθεις στην… περιοχή των spoilers. Αρκεί να πούμε ότι η ιστορία αφορά όχι μόνο το παρόν και το παρελθόν, αλλά ενδεχομένως και ολόκληρη την ιστορία των δύο φύλων, και οι Σενιέ και Αμαλρίκ την πουλάνε εξαιρετικά με (πηγαίο) χιούμορ, σάτιρα αλλά και σοβαρότητα κάθε ένα λεπτό του φιλμ.

Συμπερασματικά, η θεατρική προέλευση μιας ταινίας δεν είναι από τη φύση της αρνητικό στοιχείο. Ίσα ίσα που μπορεί να λειτουργήσει και υπέρ της, όταν ο σκηνοθέτης μπορεί να τονίσει με τον σωστό τρόπο τα σημεία εκείνα που θα υποστηρίξουν τη μετάβασή της σε ένα άλλο αφηγηματικό μέσο. Στην «Αφροδίτη με τη Γούνα», ο Πολάνσκι, όχι μόνο κάνει ένα αμερικανικό θεατρικό να μοιάζει απόλυτα γαλλικό και στη συνέχεια… οικουμενικό, αλλά δημιουργεί μια ολοκληρωμένη ταινία που όχι απλώς διασκεδάζει αλλά και προβληματίζει, αποτελώντας ένα από τα πιο ολοκληρωμένα κινηματογραφικά πακέτα τής χρονιάς. Όταν στο τέλος τού φιλμ, η πόρτα τού θεάτρου κλείσει ξανά, τίποτε δε θα είναι πια το ίδιο για τους δύο χαρακτήρες. Και ο θεατής θα είναι ευτυχισμένος που επέλεξε να παρακολουθήσει μαζί τους αυτή την αλλαγή.