του Ηλία Φραγκούλη

Πολύ τίμια (και υπέρ της), η Μαϊγουέν δήλωσε σε συνέντευξή της πως ο χαρακτήρας της Ζαν ντι Μπαρί της τράβηξε την προσοχή στο (εξαιρετικό κατά τη γνώμη μου) «Marie Antoinette» (2006) της Σοφία Κόπολα (εκεί την υποδυόταν η Άζια Αρτζέντο). Για δέκα χρόνια το κουβαλούσε στο μυαλό της σαν project, διάβαζε βιογραφίες και ιστορικά βιβλία, παρακολούθησε φιλμ αντίστοιχης περιόδου κι έρχεται σήμερα ν’ αποτολμήσει μια αναμέτρηση με την Ιστορία, την Τέχνη της και τους κοινωνικούς συσχετισμούς με το (επίσης) ταραγμένο σήμερα, καθώς η πλοκή του «Ζαν ντι Μπαρί» φτάνει μέχρι… τη Γαλλική Επανάσταση.

Με την ασφάλεια της χρήσης του voice-over, η Μαϊγουέν ξεγλιστρά έξυπνα από μερικούς βασικούς «σκοπέλους» τούτης της θαυμάσιας σε περιεχόμενο ιστορίας, που ξεκινά με δυο μικρά «flashback» της παιδικής κι εφηβικής περιόδου της ηρωίδας, για να καταλήξουμε στην ολοκληρωμένη και έμπειρη από τη ζωή Ζαν, η οποία απολαμβάνει την ηδονή και τους καρπούς της σαγηνευτικής της παρουσίας σ’ έναν εξευγενισμένο οίκο ανοχής, όπου και θα τραβήξει την προσοχή του κόμη ντι Μπαρί. Εκείνος θα γίνει ο «προστάτης» της, διατηρώντας μαζί του μια παράδοξη ερωτική σχέση, με την Ζαν να δείχνει μεγαλύτερη αφοσίωση στην ανατροφή του νεαρού υιού του, χωρίς να πιστεύει (ή και να αισθάνεται) την αγάπη του κόμη, ο οποίος αποκομίζει διαφόρων ειδών οφέλη από την εκμετάλλευση της συντρόφου του.

Η Ζαν θ’ ακολουθήσει το σχέδιο του δαιμόνιου δούκα του Ρισελιέ και θα οδηγηθεί στις Βερσαλλίες, θεωρώντας ότι η εξωτική και μυστηριώδης παρουσία της θα προσελκύσει το ενδιαφέρον του Λουδοβίκου ΙΕ΄, με την ελπίδα να «σπιτωθεί» στ’ ανάκτορα ως μία (ακόμη) εκ των «κρυφών» παλλακίδων του. Ο βασιλιάς θα χάσει το μυαλό του με τον αυθεντικό κι ανυπότακτο χαρακτήρα της Ζαν και οι δύο εραστές θ’ αρχίσουν ένα «παιχνίδι» με άπειρους συμπεριφορικούς κανόνες, για να οδηγηθούν σε μία πραγματικά θερμή συναισθηματικά σχέση, που θα σκανδαλίσει σε μεγάλο βαθμό τα ανάκτορα και τον στενό οικογενειακό κύκλο του Λουδοβίκου.

Επιλέγοντας μία απόλυτα διαφορετική διαχείριση του χώρου και της περιόδου από εκείνη της Κόπολα, η Μαϊγουέν δίνει βάση σε κοινωνικά ζητήματα τα οποία θίγει η ιστορία της Ζαν, πράγματα που ποτέ δεν παύουν να ενδιαφέρουν ή να συναρπάζουν τον θεατή (από το «savoir vivre» και την ιεραρχία της αυλής, μέχρι την ψευτοηθική πολιτικών και θρησκευτικών ηγετών που πλαισίωναν τον βασιλιά) στο δίωρο που (σχεδόν) διαρκεί το φιλμ. Είχε αβανταδόρικα όπλα στα χέρια της (το μεγαλείο των αυθεντικών locations, για παράδειγμα), όμως, δεν τα αξιοποίησε τόσο στιλιστικά ή φωτογραφικά (ατυχής η επιλογή του Λοράν Νταϊλάντ στο πόστο του dp), ενώ η μεγαλύτερη «παγίδα» του «Ζαν ντι Μπαρί» ήταν η επιλογή της πρωταγωνίστριας, όπου η σκηνοθέτις διέπραξε ένα προφανές «αμάρτημα», για ν’ αποδείξει πως τούτο το φιλμ ήταν (και) ένα τεράστιο vanity project. Της γυρίζει σαν ένα αλαζονικό boomerang τούτη η απόφαση, ειδικά στις πρώτες σκηνές στις οποίες εμφανίζεται, με το πρόσωπό της να ξενίζει (σχεδόν ενοχλητικά!), πόσω μάλλον να πείσει για τα κατορθώματα της ηρωίδας που υποδύεται. Σταδιακά, είναι κάτι που συνηθίζει το βλέμμα και είναι η εξέλιξη της ιστορίας εκείνη που την «προστατεύει» σε μέγιστο βαθμό.

Ξεπερνώντας, λοιπόν, το «πρόβλημα»… υποκριτικής και πειθούς που (δεν) εμπνέει η Μαϊγουέν, έχουμε να κάνουμε μ’ ένα έργο πολλαπλών συμβολισμών που αντανακλούν και στο σήμερα: ταξική πάλη ή υποκρισία, ανισορροπία στη σχέση των δύο φύλων, ο ρόλος της γυναίκας – πουτάνας και ο διασυρμός αυτής, τα σύνορα της ανηθικότητας και πώς να τα ξεπερνάς αλώβητος, οι μηχανισμοί διατήρησης της εξουσίας και η αναπόφευκτη πτώση από αυτήν, ο ρατσισμός (που αγγίζει από την καταγωγή έως και το χρώμα του δέρματος) και πλείστα όσα επίκαιρα και μη, σχολιάζονται με νηφαλιότητα και από καίρια κριτική σκοπιά, προσφέροντας στο κοινό τροφή για σκέψη και μετά το τέλος της προβολής. Όχι ότι δεν θα μπορούσε και καλύτερα, αλλά βγήκα χορτασμένος και πιο ενημερωμένος για τη δράση της Αυλής του Λουδοβίκου ΙΕ΄, λίγο πριν προκύψουν… τα παντεσπάνια και οι γκιλοτίνες!