του Άγγελου Μαύρου

Αυτός ήταν πολλά. Κι εσύ θα τα δεις λίγο-πολύ σχεδόν όλα (αρκετά απ’ αυτά πρωτόφαντα) στο καλύτερο ελληνικό ντοκιμαντέρ τής φετινής σεζόν, που… κλασικά καταφέρνει κατόπιν πολυετούς δουλειάς ο Στέλιος Χαραλαμπόπουλος, «χτυπώντας» (μετά τους Σεφέρη, Μόραλη, Καβάφη – Πεσσόα), επιτέλους παρεμβατικά, με τον ανδριάντα ενός γνήσιου «δράσε ή σκάσε» ήρωα και την ανίχνευση τής κληρονομιάς του στο συγκαιρινό και βραχυπρόθεσμα μεταγενέστερο γίγνεσθαι. Λυδία λίθος και κατόρθωμα της αφήγησης είναι το χρονικά όχι ευθυγραμμικά αλλά με μπρος-πίσω ψάξιμο στο ρεζουμέ τού βίου και της πολιτείας τού υποκειμένου ως ανθρώπου, δόκτορα, ιδεολογικού μαχητή, συνειδητοποιημένου κι ενεργού Έλληνα. Αυτό ενώ συντίθεται από το ημερολόγιο / επιστολές / κείμενά του σε αναπαραστατικό voice-over (που ποτέ δεν «κλωτσάει» υποτονικά ή με στόμφο), καίριες και ολοζώντανες μαρτυρίες τού πάσης φύσης περιγύρου του (επί ώρα μεστά μονταρισμένοι οι οικείοι, συγχωριανοί, συνάδελφοι στο στάδιο και στο Ιπποκράτειο λειτούργημα, ασθενείς, μάρτυρες και συναγωνιστές του στους «σκοπούς» και στους θεσμούς), και το κινηματογραφικά παλλόμενο μανιπιουλάρισμα εικονοαρχείου.

Εδώ, πλάι στις αντηχήσεις από το συντροφικό vintage doc «100 Ώρες του Μάη» (των Θέου και Λαμπρινού) & τα νεοανακαλυφθέντα και επί τούτου επεξεργασμένα πολύτιμα ντοκουμέντα σε 8mm από τη θρυλική Μαραθώνια Πορεία της Αθήνας, είναι που ο σκηνοθέτης και ο ήρωάς του σε κρατάνε στην τσίτα με το View-Master τους, που συμπαραστέκεται οπτικά στα καθέκαστα, από ένα εγκάρδιο ενσταντανέ με τον Τζέσι Όουενς στους Ολυμπιακούς του ‘36 μέχρι τις ακτινογραφίες (!) με τα μοιραία τραύματά του μετά την εναντίον του επίθεση από τρίκυκλο στη Θεσσαλονίκη – ενώ στην πορεία ο δημιουργός περνάει επίσης το επικαιρικό μήνυμά του φωτογραφικά (κατοχικές κρεμάλες από τους Γερμανούς, ο χαιρετών φασιστικά δικτάτορας Μεταξάς) και δημοσιογραφικά (ο ρόλος των οργανώσεων «Καρφίτσα», η γροθιά τού Λαμπράκη σε χειροδικούντα υβριστή αντίπαλό του μέσα στο Κοινοβούλιο).

Τα γεγονότα – καμπή για το φιλμ, περιέργως όπως και για την ιστορία αυτού του (σε επίπεδο καταλύτη για κοινωνικοπολιτικές εξελίξεις) Παύλου Φύσσα των sixties αλλά και για τη νεότερη Ιστορία, αποδεικνύονται στα δύο τρίτα περίπου, πρώτα ένα έγκλημα και η ανατομία του (η δολοφονία τού Λαμπράκη από την τρόικα Γιοσμάς – Εμμανουηλίδης – Κοτζαμάνης) και μετά τα γεγονότα της Πορείας τής ειρήνης, όταν δολιχοδρομήσεις στην εξιστόρηση και ντεσού που παίρνουν για λίγο την πρωτοκαθεδρία από το «πρόσωπο» επιφέρουν πρόσκαιρα μικροτυμπανισμό τού ρυθμού. Πέραν αυτού, ο Χαραλαμπόπουλος στερείται ενός minimum αντιλόγου. Και αν μια επιθυμούμενη συνέντευξη του «σκοτεινού» αντικομμουνιστή Γεωργαλά δεν αδειοδοτήθηκε, δύο – κριθέντα ως αμαυρωτικά για τη σύνολη εικόνα τού CV; – φιλοχιτλερικά τεκμήρια από την πρώιμη βερολινέζικη εμπειρία τού «Γρηγόρη» (που τρόλαρε πολύκροτα η Χρυσή Αυγή πέρυσι) απουσιάζουν, πιθανότατα εντέχνως σκόπιμα. Όλοι μεροληπτούμε, όλοι κάνουμε λάθη. Έστω κι έτσι, δίκαια υψώνεται το άγαλμα σε μια μορφή – φάρο τού πάλι εν απειλή αιτήματος τής δημοκρατίας και της έμπρακτης πάλης για ουμανιστικές αξίες στην Ψωροκώσταινα. Το ότι γίνεται με συχνότατα συναρπαστικό τρόπο η κατάθεση στεφάνου, είναι προς όφελος του τόπου. Αυτοί είναι «Πρωταγωνιστές» στο κάτω κάτω…