του Ηλία Φραγκούλη

Δεν θα ήθελα να αξιολογήσω βαθμολογικά τούτο το φιλμ, έχω σοβαρές ενστάσεις σε σχέση με το περιεχόμενό του και τον τρόπο με τον οποίο το ρεαλιστικό της απεικόνισης καταστάσεων από την αληθινή ζωή ξεπερνά την «γυμνή», ρεπορταζιακή καταγραφή και συναντιέται με την καθοδήγηση του ανθρώπινου συναισθήματος. Η ηθική μου στάση απέναντι στα πράγματα κάπου κλώτσησε άσχημα με τα όσα παρουσιάζει το «Κολέκτιβ».

Ακόμη κι αν τα στιγμιότυπα της πυρκαγιάς από πολλαπλές κάμερες εντός του χώρου του club ή τα πλάνα του (σχεδόν ετοιμοθάνατου) τραυματία στην κλινική μπορούν να εκμεταλλευτούν το «άλλοθι» του ρεπορταζιακού υλικού – σοκ για να δικαιολογήσουν την ύπαρξή τους εδώ, η κατάληξη με τους γονείς ενός νεαρού θύματος στο νεκροταφείο, με ενόχλησε ακόμη περισσότερο. Και είναι κρίμα, γιατί αυτό που έχει καταφέρει (από καθαρή τύχη) ο Αλεξάντερ Ναναού σ’ αυτό το ντοκιμαντέρ κοντράρεται σχεδόν με το σινεμά μυθοπλασίας! Πολύ απλά, ο σκηνοθέτης ξεκίνησε με σκοπό να προσεγγίσει επιζώντες ή και οικογένειες των νεκρών από το συγκεκριμένο συμβάν και βρέθηκε να παρακολουθεί από κοντά τις εν εξελίξει έρευνες μιας ομάδας δημοσιογράφων, οι οποίοι συνέδεσαν την υπόθεση με ένα μεγάλο υγειονομικό σκάνδαλο, καθώς οι τραυματίες που απεβίωσαν σε νοσοκομεία (38) ήταν περισσότεροι από εκείνους οι οποίοι έχασαν τις ζωές τους τον τόπο της πυρκαγιάς (26)! Με τη συμμετοχή και την άδεια ενός νέου Υπουργού Υγείας που προσπάθησε να συμμαζέψει τις πολιτικές συνέπειες, ο Ναναού κινηματογραφούσε τις εξελίξεις σαν ένα «νοσηρό» κινηματογραφικό σενάριο, το οποίο ξεδιπλώνεται με ανατριχιαστική ειλικρίνεια μπροστά στον θεατή – μάρτυρα των ίδιων των γεγονότων.

Ο Ναναού δηλώνει πως «όπως κάθε τραυματισμένο άνθρωπο, έτσι και μια τραυματισμένη κοινωνία είναι εύκολο να την χειραγωγήσεις και να την παραπλανήσεις». Φυσικά, με το «Κολέκτιβ» δεν έχει λόγο να παραπλανήσει κανέναν, όμως στον τομέα της χειραγώγησης είναι ανοησία το να παραγνωρίσουμε τις σκοπιμότητές του και την ειρωνεία των ευθυνών που έχει, καθώς εκβιάζει το (λαϊκό ή όχι) κοινό συναίσθημα. Κυριολεκτικά άνευ λόγου, καθώς στην πλειοψηφία του το reportage και μόνο είναι συγκλονιστικό και άμεσο στους στόχους του.

Πέραν της ηθικής στάσης του σκηνοθέτη και του ποσοστού του exploitation στον χειρισμό του υλικού, το «Κολέκτιβ» σηκώνει μεγάλες συζητήσεις γύρω από το τι είναι σινεμά και τι το ξεχωρίζει από ένα έργο τεκμηρίωσης, γίνεται ωραίο αντικείμενο για debate δημοσιογραφικό, όμως, πέραν της αρχειακής του σημασίας, δεν βρίσκω μία δυνατή δικαιολογία – απάντηση στο ερώτημα του γιατί διανέμεται κινηματογραφικά σε μία τόσο μικρή αγορά όπως η δική μας. Πόσω μάλλον όταν τα ΜΜΕ της είναι τόσο διαβρωμένα και πουλημένα, ώστε ν’ αξίζουν περισσότερο την ύπαρξη ενός σχετικού ντοκιμαντέρ…