της Σοφίας Σταυριανίδου

Αυτά όσον αφορά τους επαγγελματίες. Ευτυχώς, το Φεστιβάλ Βερολίνου έχει τη μοναδικότητα (για μια τέτοιου μεγέθους και κλάσης διοργάνωση) να είναι φτιαγμένο και για τον κόσμο, για όλους αυτούς για τους οποίους το σινεμά γίνεται και υπάρχει. Οι δρόμοι γύρω από τις αίθουσες εξακολουθούν να είναι γεμάτοι από κινηματογραφόφιλους, πράγμα που κορυφώνεται την Κυριακή, την τελευταία μέρα, η οποία ονομάζεται KinoTag και είναι αφιερωμένη στο κοινό, με προβολές ολημερίς σε όλα τα venues μόνο για τον κόσμο.

Η Πέμπτη ήταν μια ακόμη μέρα με ιδιαίτερο γερμανικό ενδιαφέρον, μιας και στο επίσημο (εκτός συναγωνισμού) πρόγραμμα παρακολουθήσαμε το νέο φιλμ του Όλιβερ Χιρσμπίγκελ με τίτλο «13 Μinutes». Πρόκειται για την πραγματική ιστορία του Γκέοργκ Έλζερ, ο οποίος αποπειράθηκε να δολοφονήσει τον Χίτλερ το 1939, τοποθετώντας εκρηκτικό μηχανισμό κάτω από το βήμα όπου επρόκειτο να μιλήσει – και σώθηκε ως εκ θαύματος, βεβαίως, αφού εγκατέλειψε την αίθουσα 13 λεπτά νωρίτερα του προγραμματισμένου. Ο τύπος αυτός έδρασε τελείως μόνος του και η Γκεστάπο τον πέθανε στις ανακρίσεις και το βασανιστήριο για να ομολογήσει τους υποκινητές της ενέργειας, δηλαδή… κανέναν. Και δεν τον πίστευαν, γιατί ο φασισμός δεν πιστεύει κανέναν και όποιος είναι διαφορετικός τον καταδικάζει. Πάνω σ’ αυτή τη θεματική γραμμή, ο Χιρσμπίγκελ της «Πτώσης» και του «Πειράματος» ξετυλίγει την ιστορία του Έλζερ, πώς έδρασε, το παρελθόν του, τα βασανιστήρια που υπέστη από τους Ναζί. Για να επιβεβαιώσει με τη βούλα ότι η υπόθεση του Τρίτου Ράιχ και του Αδόλφου ουδόλως λησμονήθηκε από τους Γερμανούς και, προφανώς, ακόμη στίβουν το ζουμί της μελανής αυτής σελίδας της ιστορίας τους. Και τούτη η ιστορία σε πάει και απέναντι, λέγοντάς σου στο αυτί ότι υπήρχαν εκείνη την παράλογη εποχή και άνθρωποι λογικοί. Κατά την ταπεινή μας άποψη, παρότι η ταινία μπαίνει στον κόσμο του Έλζερ και παρότι δεν μπορείς να έχεις σοβαρές αντιρρήσεις για τη σκηνοθεσία ή ό,τι άλλο, νιώθεις ότι πρόκειται για σκέτη εικονογράφηση, γίνεται ανιαρή και μονότονη, μην καλώντας τον θεατή να συμμετάσχει σε τίποτα από τα δεινά που καταγράφει. Η υποδοχή της από τον κόσμο, όμως, ήταν καλή, χειροκροτήθηκε, και τουλάχιστο στη χώρα της μπορεί να φέρει το κοινό στη σκοτεινή αίθουσα.

Κάνα-δυο ακόμη ταινίες υπολείπονται από το διαγωνιστικό πρόγραμμα για να κλείσουν οι προβολές του και την Πέμπτη είδαμε την αλβανοϊταλική παραγωγή της Λάουρα Μπισπούρι (σκηνοθετικό ντεμπούτο) με τίτλο «Vergine Giurata», όπου πρωταγωνιστεί η μεγάλη Ιταλίδα ηθοποιός Άλμπα Ρορβάκερ. Η υπόθεση μας είναι αρκετά γνωστή, τουλάχιστον στην Ελλάδα. Ηρωίδα είναι η Χάνα που μεγάλωσε σε ένα ηπειρωτικό αλβανικό χωριό και καταφέρνει να ξεφύγει από τις παντρειές με συνοικέσιο και απ’ το να είναι εφ’ όρου ζωής υπηρέτρια, με το να αναγκαστεί να δεχθεί την παράδοση και την επιταγή του Κανούν, του αλβανικού νόμου, και να ορκιστεί παρθένος ως το τέλος της ζωής της, απαρνούμενη για πάντα τη γυναικεία της φύση. Ντύνεται σαν άνδρας, φέρεται σαν άνδρας, αλλάζει όνομα και μετά από 10 χρόνια πάει στην Ιταλία, όπου βρίσκει την εξαδέλφη της με την οποία μεγάλωσαν μαζί, και όπου αρχίζει για πρώτη φορά να ανατέλλει η θηλυκότητά της.

Πρόκειται για ένα πραγματικά μοναδικό κοινωνικό φαινόμενο στα παγκόσμια χρονικά, το οποίο επιβάλλει το σκουριασμένα συντηρητικό αλβανικό σύστημα, και αυτή τη στιγμή υπάρχουν στη χώρα περίπου 100 γυναίκες που ζουν υπό αυτό το «καθεστώς». Το φιλμ αποπειράται να εξερευνήσει το ταξίδι ενός ανθρώπου που έχει στομωθεί με βιαιότητα και ψυχολογικό εξαναγκασμό η γυναικεία του φύση, είναι μια ακούσια trans πορεία, αν θέλετε, από την ανάποδη. Οι κριτικοί βρήκαν καλή την ταινία συνολικά, γιατί από μόνο του το θέμα της είναι συναρπαστικό – έχουν γίνει και ντοκιμαντέρ που το πραγματεύονται. Παρά τα 90 του λεπτά, το φιλμ αργεί να ρολάρει και φλυαρεί με σιωπές και, προσωπικά, δε νόησα ευθύς αμέσως τη σχέση μεταξύ των κοριτσιών που διατρέχει την ιστορία και, εν τέλει, αποτελεί και σωσίβια λέμβο της Χάνα. Υπό αυτή την έννοια, μάλλον… έχασα το τρένο τού να μπω στην ιστορία. Η ουσία είναι ότι η ταινία δεν έχει απολύτως καμιά δραματουργική βαρύτητα, κάτι που αποτελεί μεγάλη σεναριακή αδυναμία. Και αυτό το ίδιο το γεγονός που πραγματεύεται είναι τόσο μεγάλο που ξεπερνά κατά πολύ το ίδιο το φιλμ. Νιώθεις όταν το παρακολουθείς ότι το θέμα του τραβάει από τη μύτη την ταινία και όχι το ανάποδο, όπως θα έπρεπε. Η Ρορβάκερ, πάντως, εδώ έχει άλλη μια γερή ευκαιρία, σε έναν αβανταδόρικο ρόλο, να βάλει πλώρη για βραβεία γυναικείας ερμηνείας, με αφετηρία τούτη τη Μπερλινάλε. Αν και εμείς ψηφίζουμε δαγκωτό Σαρλότ Ράμπλινγκ. Έχει διανομή στην Ελλάδα, οπότε θα έχετε την ευκαιρία να το παρακολουθήσετε.

Ελληνική διανομή μαθαίνουμε ότι έχει και μια ακόμη ταινία που είδαμε από το Πανόραμα, το ρωσικό «Pioneer Heroes» της Νατάλια Κουντριάσοβα, μιας ακόμη σκηνοθέτιδος σε τούτο το Φεστιβάλ (αξιοθαύμαστη η γυναικεία παρουσία και αποδίδουμε τα εύσημα στους προγραμματιστές). Το φιλμ αυτό παρακολουθεί το μεγάλωμα τριών φίλων, της Όλγκα, του Αντρέι και της Κάτια στο λενινιστικό περιβάλλον του Νόβγκοροντ και τη μετάβασή τους στην πρωτεύουσα, τη Μόσχα, μετά από 25 χρόνια, αλλά και το φορτίο που κουβαλά ο καθένας από τα παιδικά βιώματα. Καθαρά πολιτικός σχολιασμός τού φορτίου που δημιουργήθηκε σε πολλές γενιές στη Ρωσία λόγω των καθεστωτικών συνθηκών, κινηματογραφημένο με χιούμορ, αλλά, δυστυχώς, αρκετά τοπικό χιούμορ που είναι μάλλον ακατάληπτο από μας τους… υπόλοιπους. Η ταινία έχει αρκετές αφηγηματικές πίστες οι οποίες μένουν ασύνδετες μεταξύ τους και έχει μια συνολική αίσθηση ασυναρτησίας και σεναριακής αταξίας, το ένα παιδί μικρό, μετά το άλλο ενήλικας, μεσαία φάση του τρίτου, γεγονότα ανισοβαρούς σημασίας από τον έναν ήρωα στον άλλο, χάσιμο πολύτιμου φιλμικού χρόνου σε πλάνα όπου δε γίνεται τίποτα, τη στιγμή που έχουμε να κάνουμε με τρεις δίχρονες ιστορίες. Φαντάζει δύσκολο να έχει κάτι τέτοιο ενδιαφέρον για τον Έλληνα θεατή. Πάντως, το ευχόμαστε.