του Ηλία Φραγκούλη

Το 2018, στο 58ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, εντόπισα ένα όνομα το οποίο εύχομαι να μην με διαψεύσει στο μέλλον. Το «DIY» (ή «Do It Yourself») του Δημήτρη Τσιλιφώνη ήταν ένα σκηνοθετικό ντεμπούτο που δήλωνε ταλέντο και αντίληψη σύγχρονη για το σινεμά (δείτε εδώ λεπτομέρειες σχεδιασμού και υλοποίησης του φιλμικού ντεκόρ), δίχως τις συνήθεις «καλλιτεχνικές» αγκυλώσεις που συνήθως κυριαρχούν στον ελληνικό κινηματογράφο. Η ταινία, δυστυχώς, αγνοήθηκε όταν διανεμήθηκε στις αίθουσες, μιας και το ντόπιο κοινό δυσπιστεί να μπει σε εγχώρια παραγωγή, «τσουβαλιάζοντας» συνολικά οτιδήποτε μπορεί να βλέπεται, μαζί με τα έργα που η «κριτική» των δημοσίων σχέσεων προσπαθεί να πλασάρει με το ζόρι.

Ο Τσιλιφώνης συνέχισε με σπουδές στο American Film Institute, στο Λος Άντζελες. Γνωρίζοντας πως έχει ήδη στα χέρια του ένα ολοκληρωμένο καινούργιο σενάριο για την επόμενη (;) μεγάλου μήκους ταινία του, εξεπλάγην από την είδηση της συμμετοχής του στο Φεστιβάλ της Tribeca με ένα VR φιλμ μικρού μήκους. Το δωδεκάλεπτο «A Safe Guide to Dying» κάνει πρεμιέρα αυτές τις μέρες στο πρόγραμμα Cinema360 και θα παίζει online μέσω Oculus TV και Oculus Go έως τις 26 Απριλίου.

Μπορείτε να πάρετε μία καλύτερη ιδέα από το φιλμ μέσα από την video gallery (πάνω δεξιά, κλασικά), όπου πατώντας play θα παρακολουθήσετε το trailer του «A Safe Guide to Dying» αλλά και ένα απόσπασμα από τα παρασκήνια της δουλειάς που έχει γίνει στους τομείς του matte paintings και του compositing. Επίσης, το επίσημο site του φιλμ παρέχει extra πληροφορίες.

Για λόγους τεχνικούς (όσο και απόστασης), ατυχώς, δεν μπορώ να δω το ίδιο το φιλμ ώστε να έχω γνώμη, ζήτησα όμως από τον Δημήτρη Τσιλιφώνη να μου στείλει κάτι δικό του, το οποίο θα τον εκφράζει ως δημιουργό, ώστε να συνοδεύσει τούτο το post. Έλαβα την άνωθεν φωτογραφία (ειδικά για το FREE CINEMA) και το κείμενο που ακολουθεί:

«Συνδυάζοντας περισσότερο στοιχεία θεάτρου παρά σινεμά, το VR είναι μία καινούργια μορφή έκφρασης. Αν υπάρχει ένα φιλμ που πρέπει κάποιος να δει για να καταλάβει τι εστί Virtual Reality, αυτή είναι η βραβευμένη με Όσκαρ (ειδικής κατηγορίας) μικρού μήκους ταινία του Αλεχάντρο Γκονζάλες Ινιάριτου ‘Carne y Arena’ (2017). Αν το VR όντως ‘πιάσει’, θεωρώ πως εκατό χρόνια αργότερα θα το συζητάνε ιστορικοί όπως κάνουν σήμερα με το ‘Le Voyage dans la Lune’ (1902). Γιατί εκεί, ουσιαστικά, βρίσκεται η Εικονική Πραγματικότητα, στα πρώτα βήματα ως μια καινούργια μορφή τέχνης. Πολλοί θεατές, στο άκουσμα των λέξεων ‘Virtual Reality’, περιμένουν φουτουριστικές απεικονίσεις τύπου ‘Blade Runner 2049’ και απογοητεύονται όταν η ποιότητα εντός της κάσκας δεν φτάνει φωτορεαλιστικές αναλύσεις. Είναι μια τέχνη που ακόμα θεωρείται ‘άτσαλη’, χωρίς προκαθορισμένες αφηγηματικές τεχνικές ή κανόνες μυθοπλασίας. Όπως έχουν πει πολλοί πριν από εμένα, ο Ν. Γ. Γκρίφιθ του VR δεν έχει έρθει ακόμα. Αλλά αυτό ακριβώς είναι που κάνει την συγκεκριμένη τέχνη τόσο αυθόρμητη και ειλικρινή. Ο πειραματισμός όχι μόνο επιβραβεύεται αλλά προωθείται. Ακόμη κι αν οι περισσότερες VR ταινίες του σήμερα δεν θα συγκρίνονται με τις αδιανόητες τεχνολογικές εξελίξεις του πραγματικού δικού μας έτους 2049 ή θα φαίνονται γερασμένες σαν ταινίες του 1900, για εμένα αυτό τους δίνει κάτι ξεχωριστό. Επιτρέπει σε όλους τους δημιουργούς VR να σπάσουν κάθε άρρηκτο κανόνα του κλασικού κινηματογράφου χωρίς φόβο, να τον αποσυνθέσουν και να δοκιμάσουν κάτι πραγματικά ριζοσπαστικό.

Όταν συνειδητοποίησα όλα τα παραπάνω, η Εικονική Πραγματικότητα απέκτησε αρκετά μεγάλη σημασία μέσα μου. Είναι ένα είδος που ζητάει την καθολική προσοχή του θεατή (εξ ορισμού δεν μπορείς να κοιτάς το κινητό σου) και που αναγκαστικά διαρκεί συνήθως 10-15 λεπτά (τόσο για τεχνικούς όσο και για πρακτικούς λόγους). Τι σου δίνει το VR που δεν μπορεί να σου δώσει το σινεμά, λοιπόν; Οι μεγάλου μήκους δρουν στις περισσότερες των περιπτώσεων κάτω από δύο μεγάλους περιορισμός. Ένα προκαθορισμένο runtime περίπου 2 ωρών και ένα προβλεπόμενο 3 act structure με ‘έκπληξη’ και θυσίες στο φινάλε. Ταυτόχρονα, η μικρού μήκους, καλώς ή κακώς, έχει σταματήσει εδώ και χρόνια να έχει να κάνει με την εξέλιξη του μέσου. Φεστιβάλ και μη, έχουν πλέον ως ξεκάθαρη προτεραιότητα τις ταινίες με εύγλωττα κοινωνικο-πολιτικά μηνύματα. Σημασία δεν έχει να διηγηθείς ιστορίες με καινούργιους τρόπους, αλλά να συνοψίσεις δραματουργικά το πολιτικά trending θέμα της σεζόν. Αυτό είναι το κενό που καλύπτει για μένα το VR, τόσο ως δημιουργό όσο και ως θεατή. Η ελευθερία του να ξεχάσεις κανόνες, να ξεχάσεις τι κόβει εισιτήρια και τι θα πάει φεστιβαλικά καλά, και απλώς να πειραματιστείς με τα όρια της δημιουργικής αφήγησης.»

Απλά, να προσθέσω καλή επιτυχία και να βρεθεί η ευκαιρία να δούμε κι εδώ το «A Safe Guide to Dying».