του Νίκου Παλάτου

Λυρικός νεορεαλισμός και φεστιβαλικών προδιαγραφών σύγχρονος κινεζικός κινηματογράφος, κατά τα φαινόμενα, πάνε πακέτο. Ο εκ των της πιο πρόσφατης εσοδείας Κινέζος auteur Ρουιγιούν Λι συστήνεται στο ελληνικό κοινό με τούτη την έκτη μεγάλου μήκους ταινία της καριέρας του, δείχνοντας ανήμπορος να ξεφύγει από το πλαίσιο που κάποιο «αόρατο χέρι» θαρρείς μοιάζει να του επιβάλει. Ο εξ ανάγκης γάμος που σταδιακά καταλήγει σε πηγαία αγάπη, παρουσιάζεται εν είδει μεταφοράς υπό το πρίσμα του παραδοσιακού εκείνου κομματιού της κινεζικής επαρχίας που χάνεται, κάτω από το βάρος της επελαύνουσας ανάπτυξης. Ως παραβολή για την καπιταλιστική πραγματικότητα της Κίνας του σήμερα, κρύβει ένα κάποιο ενδιαφέρον. Πόση, όμως, ανέχεια, περιφρόνηση και… όμορφα καδραρίσματα ενός αχανούς άνυδρου τοπίου, μπορεί ν’ αντέξει κανείς; Για δύο (και πλέον!) ώρες, μ’ έναν ρυθμό που σέρνεται καθώς πασχίζει να δώσει ζωή σ’ ένα σενάριο που ζήτημα είναι να μπορούσε να βγάλει εξηντάλεπτης διάρκειας φιλμ.

Ο Μα είναι ο τελευταίος άγαμος αδελφός μιας απόμακρης οικογένειας, που ναι μεν εκμεταλλεύεται επί σειρά ετών την εργατικότητά του, όμως, πλέον νιώθει την παρουσία του σαν τροχοπέδη. Η Γκουιγίνγκ έχει ξεπεράσει προ πολλού την ηλικία γάμου, με την εύθραυστη υγεία της αλλά και τα σοβαρότατα προβλήματα ακράτειας που αντιμετωπίζει να την καθιστούν βάρος για τον οποιοδήποτε. Αμφότερες οι οικογένειές τους συμφωνούν πως ένας αναμεταξύ τους γάμος αποτελεί μια πρώτης τάξεως λύση, με τους δύο μελλόνυμφους ν’ αποδέχονται σιωπηλά την προκαθορισμένη, κοινή τους μοίρα. Αν και το μέλλον δείχνει ζοφερό, αφού ως μόνη πηγή εισοδήματος έχουν την καλλιέργεια σπόρων καλαμποκιού σε χωράφι που τους παρέχει το κράτος (αγοράζοντας εν συνεχεία τη σοδειά τους σε σταθερές τιμές), αρχίζουν σιγά-σιγά να έρχονται κοντά ο ένας στον άλλον, αδιαφορώντας εν πολλοίς για τη χλεύη που εισπράττουν από συγγενείς και γείτονες. Οι εποχές περνούν, τα προβλήματά τους ουδέποτε σταματούν, αφού με τη Φύση ουδείς μπορεί να τα βάλει. Ο σπόρος της αγάπης τους, εντούτοις, μοιάζει να θεριεύει απροσδόκητα.

Γέννημα θρέμμα της απομακρυσμένης, ευρισκόμενης στα σύνορα με την Μογγολία αγροτικής βόρειας Κίνας, ο σκηνοθέτης Ρουιγιούν Λι δείχνει αποφασισμένος να μιλήσει για θέματα που απασχολούν τη γενέτειρά του, χρησιμοποιώντας ως πρόφαση έναν (αρχικά) συμβατικό γάμο. Ο τρόπος με τον οποίο επιλέγει να το κάνει, δύσκολα μπορεί να παρασύρει κάποιον μη γνώστη της ντόπιας πραγματικότητας. Ο αλτρουισμός του Μα, όταν πληροφορείται πως είναι ο μόνος συμβατός δότης αίματος που μπορεί να βοηθήσει το στυγνό μεγαλέμπορο, ο οποίος εκμεταλλεύεται τους κόπους όλων των αγροτών της περιοχής, φλερτάρει με το μοτίβο του αφελούς, με πλούσια όμως αισθήματα φτωχούλη, το δε νέο πλινθόκτιστο σπίτι του ζεύγους που ολημερίς το χτίζουν, μοιάζει με την κινεζική art-house προσέγγιση σε εκπομπές τύπου… «Extreme Makeover»! Σε τούτη τη δεύτερη παρατήρηση κρύβεται η ευθεία κριτική στις πρακτικές της Κυβέρνησης, μιας και οι εργολάβοι της «ανάπτυξης» δεν βλέπουν με καθόλου καλό μάτι οτιδήποτε μπαίνει εμπόδιο στα σύγχρονα μοντέλα τους, γεγονός που μάλλον δε συνάδει με το υποτιθέμενο λαϊκό προφίλ της χώρας. Το αυτό ισχύει και για την άγρια εκμετάλλευση που υφίστανται οι αγρότες από το μονοπώλιο που διαφεντεύει την περιοχή τους (με τον κακομοίρη Μα να δίνει στην κυριολεξία μέχρι και το αίμα του για πάρτη των μεγάλων κεφαλιών). Οι δύο αυτές συνθήκες στάθηκαν αρκετές ώστε «Ο Σπόρος της Αγάπης» να «εξαφανιστεί» ως ταινία από τις κινεζικές Αρχές, τούτο όμως πέραν ενός θεωρητικού επιπέδου, ουδόλως θα προβληματίσει ή θα εξοργίσει ως καταγγελία τον δυτικό θεατή.

Όσο και να συμπονέσεις τον Μα και την Γκουιγίνγκ για το δράμα τους, περισσότερο θα ζοριστείς να κρατήσεις τα μάτια σου ανοιχτά καθώς τούβλο-τούβλο οι δυο τους χτίζουν την καλύβα τους, παρά θα προβληματιστείς με την υποκρισία του κομμουνιστικού… καπιταλισμού της Κίνας. Εγώ, τουλάχιστον, έπιασα τον εαυτό μου ν’ αναρωτιέται για ποιο λόγο πρέπει όλες σχεδόν οι ταινίες της κινεζικής παραγωγής που καταφθάνουν με φεστιβαλικές περγαμηνές στην Ευρώπη, να καταπιάνονται με τον αιώνια πολύπαθο ήρωα ο οποίος προσπαθεί μετά κόπων και βασάνων να διατηρήσει την επαφή του με την παράδοση, λες κι αυτό αποτελεί το ένα και μοναδικό θέμα ντόπιου κινηματογραφικού προβληματισμού. Τούτο το φιλμ επιχειρεί μ’ έναν (κάπως) υπόγειο τρόπο να επεκταθεί πέρα από τον αβάσταχτο πόνο και την περιθωριοποίηση, μη μπορώντας όμως να ξεφύγει από τις πανεύκολες πένθιμες και άκρως σχηματικές «λύσεις». Τα εκατόν τριάντα λεπτά (!) στιγμιοτύπων από την καθημερινότητα ενός διευθετημένου γάμου στις εσχατιές της Κίνας, με ολίγη από κριτική στο σύστημα, ομολογώ πως δεν μου είπαν σχεδόν τίποτα, όσο και να ήθελε να με συγκινήσει ο auteur (με το ζόρι…). Ίσως επειδή το σενάριο πότιζε με το σταγονόμετρο τον «Σπόρο της Αγάπης».