του Νίκου Παλάτου

Δεν θυμάμαι πόσα χρόνια είχα να πλήξω τόσο άγρια κατά την παρακολούθηση μιας ταινίας, όσο με τούτη του Σέρτζιο Καστελίτο. Εάν η προηγούμενη δουλειά του Ιταλού ηθοποιού (που «την είδε» και σκηνοθέτης), το «Fortunata: Η Ασυμβίβαστη» (2017), είχε (έστω) ένα minimum μελοδραματικού ενδιαφέροντος, τούτη εδώ δεν έχει τίποτα. Ούτε καν Παρίσι!

Ο Έτορε Σκόλα είχε γράψει μαζί με την κόρη του, Σίλβια, ένα σενάριο με τον τίτλο «Un Drago a Forma di Nuvola». Ήταν «χαμένο», αφού δεν είχε τύχει ποτέ κινηματογραφικής ή θεατρικής μεταφοράς, ώσπου ο Ιταλός κομιξάς Ίβο Μαλάτζο το εξέδωσε σε μορφή graphic novel. Ο Καστελίτο ανέλαβε να το φέρει οριστικά στο φως, δίνοντάς το στη σύζυγό του και μόνιμη συνεργάτιδά του, σεναριογράφο Μάργκαρετ Ματζαντίνι, για να το δουλέψει. Το αποτέλεσμα όλων αυτών είναι τούτο το «Βιβλιοπωλείο», που για ταινία, πιο εύκολα την παρομοιάζεις με… θεατρική παράσταση. Τόσο πολύ, που στο ξεκίνημά της σηκώνεται και μια αυλαία! Στο δε φινάλε, πέφτει κιόλας (μην ανησυχείτε, δεν αποτελεί spoiler)…

Το στόρι περιστρέφεται γύρω από την καθημερινότητα ενός μοναχικού (έπειτα από την εγκατάλειψή του από τη σύζυγό του) άνδρα, ο οποίος μοιάζει να έχει παραδοθεί στην αρνητική πλευρά της ζωής, αναζητώντας καταφύγιο στις σελίδες της κλασικής λογοτεχνίας. Το ατύχημα που άφησε την κόρη του ανάπηρη μόνο χειρότερα έχει κάνει τα πράγματα γι’ αυτόν, πόσω μάλλον όταν η νεαρή αρνείται να συνεργαστεί με τον γιατρό που την κουράρει, κρατώντας πεισματικά και επί σειρά ετών το στόμα της κλειστό. Όταν πληθωρική και γοητευτική ηθοποιός, η οποία κάνει πρόβες σε γειτονικό του βιβλιοπωλείου θέατρο, μπουκάρει στο μαγαζί του αναζητώντας το σκύλο της, η καθημερινότητα του μειλίχιου Βιντσέντζο αναστατώνεται. Χάρη στη ζωτική ενέργεια της Γιολάντ, συναισθήματα που για χρόνια ήταν καταπιεσμένα μέσα του αναζητούν τρόπο να βγουν στην επιφάνεια, αμφισβητώντας την αδιέξοδη, πεσιμιστική του ζωή.

Εξαιτίας των προβλημάτων που δημιουργήθηκαν από την πανδημία, αλλά και στο ούτως ή άλλως χαμηλό budget, τα γυρίσματα (πλην μιας σκηνής βαρκάδας στον Σηκουάνα) πραγματοποιήθηκαν στα στούντιο της Cinecittà, οπότε Παρίσι… γιοκ! Ο… χάρτινος Tour Eiffel που συνεχώς ξεπροβάλει από το παράθυρο της κόρης του Βιντσέντζο, ενισχύει την έντονη θεατρικότητα που το όλο στήσιμο αναδύει (από σκηνικά, μέχρι ερμηνείες), κάνοντας τον διεθνή τίτλο του φιλμ να λειτουργεί με τρόπο μάλλον… μπαγαμπόντικο. Ο ιταλικός, αντιθέτως («Το Συναισθηματικό Υλικό»), λειτουργεί tale quale με το βαρύγδουπο και κενό του πράγματος. Το έντονα παραμυθένιο πλαίσιο στο οποίο κινείται η ταινία, αλλά και τα εξ ολοκλήρου στους κλειστούς χώρους του βιβλιοπωλείου / σπιτιού γυρίσματα, μοιάζουν να φυλακίζουν τα συναισθήματα των ηρώων, απογυμνώνοντάς τα από την ουσία του υλικού τους. Ως αντιστάθμισμα, ο Καστελίτο προτάσσει μια σειρά από αναφορές σε μεγάλους της λογοτεχνίας και της φιλοσοφίας (τρώει ο Όσκαρ Γουάιλντ σίδερο κι ο Άρτουρ Σοπενχάουερ ατσάλι…), που στο στόμα του Βιντσέντσο ακούγονται σαν αμπελοφιλοσοφίες εφάμιλλες ενός Πάουλο Κοέλιο. Η επί της ουσίας παραίτηση από τη ζωή και το σκίρτημα εκείνο που ξυπνά νου και καρδιά, αντιμετωπίζονται εδώ με τρόπο μηχανικό, που ως αφετηρία έχει την άψυχη ύλη και όχι το πηγαίο συναίσθημα. Το δήθεν comic relief του καφετζή που καθημερινά σερβίρει τον Βιντσέντζο, θεωρητικά παραπέμπει στις ρίζες της παλιάς λαϊκής ιταλικής κωμωδίας, καταλήγοντας να αποτίνει φόρο τιμής στην… κατάντια της σύγχρονης. Ό,τι διαδραματίζεται εντός του βιβλιοπωλείου του Βιντσέντζο (και στα πέριξ αυτού) στέκει ως απολύτως ψεύτικο, χαρακτηριστικά παλαιομοδίτικο και αφόρητα πληκτικό. Από αυτές τις πρώτες ύλες είναι φτιαγμένο τούτο το «Συναισθηματικό Υλικό».