της Σοφίας Σταυριανίδου

Για πρώτη φορά σκηνοθέτης και για πρώτη φορά στο διαγωνιστικό πρόγραμμα της φετινής Berlinale, ο Γιόζεφ Χάντερ (με μακρά θητεία στο σπάνιο και δύσκολο είδος του cabaret και της μουσικής παράστασης) βρέθηκε να διεκδικεί την Άρκτο του Βερολίνου με σχετικές αξιώσεις αν κρίνουμε από τις γενναίες γερμανόφωνες κριτικές. Κωμικός και παρωδός με πείρα, ο Χάντερ ασχολείται με μια σημαίνουσα και ευαίσθητη θεματική των καιρών μας, την ανεργία. Απολύεται από την εφημερίδα του, όπου εργαζόταν πολλά χρόνια και βρίσκεται άνεργος και άπραγος για πρώτη φορά κάπου στα 50 του. Με τη γυναίκα του έχει καλή σχέση, όμως δεν μοιράζεται μαζί της αυτό που του συνέβη. Έτσι κι αλλιώς, όμως, εκεινής το μυαλό είναι στο πώς θα αποκτήσει παιδί στα 43 της, με το βιολογικό της ρολόι να έχει χτυπήσει κόκκινο και να είναι απόλυτα βυθισμένη σε αυτή της την ανάγκη.

Ο Γκέοργκ δεν σκοπεύει να μείνει με τα χέρια σταυρωμένα, αλλά θέλοντας να πάρει εκδίκηση για το άδικο πάθημά του, επιστρατεύει τον εργαζόμενο σε luna park φίλο του, Έριχ, ώστε να καταστρώσουν μαζί τα σχέδιά τους. Η ταινία απλώνεται κυρίως σε πολλές, μικρές, κωμικές στιχομυθίες και περιστατικά μεταξύ των δύο και των υπόλοιπων lumpen τύπων που εμπλέκονται με τον έναν ή τον άλλον τρόπο στον δρόμο του Γκέοργκ. Εδώ περίπου είναι που τακτικά έπιασα τον εαυτό μου να σκέφτεται άλλα πράματα παρακολουθώντας την ταινία: πλήττεται από μια κάποια αποσπασματικότητα και οι αφηγηματικές πίστες του μοιάζουν περισσότερο σαν sketch και όχι ως ρέουσα αφηγηματική πράξη. Συνεπώς, η προσοχή αποσπάται και νιώθεις ότι περισσότερο ο Χάντερ θέλει να πει τα δικά του παρά να αφηγηθεί μια ιστορία με δέση, λύση και τέλος. Αυτά που κάνει και αυτά που λέει δεν σε αφορούν και είναι δύσκολο να σε αφορούν για τον δεύτερο λόγο, με την επίδραση του φιλμ να μην μπορεί να λειτουργεί στο κοινό, τουλάχιστον όχι όσο θα ήθελε.

Το πρόβλημα του ήρωα, που κατά τα λοιπά είναι ένας γραφικότατος σάτυρος, είναι ότι πρόκειται περί αστού και όχι εργατικής ή «προλεταριακής» προέλευσης (σε εισαγωγικά το προλεταριακής γιατί θα πέσουν να μας φάνε, δικαίως) χαρακτήρα. Είναι ένας αστός, ένας διακεκριμένος δημοσιογράφος, με ωραίο σπίτι, καλή γυναίκα και προβλήματα σχετικά λυμένα. Σε συνέντευξή του, λοιπόν, ο Χάντερ αναφέρει ότι θέλει η ταινία να είναι μια σάτιρα της ζωής της μεσαίας τάξης. Της μεσαίας τάξης που δεν έχει τα μεγέθη των πρωτογενών αναγκών της εργατικής – και, ορθώς, το φιλμ δεν μπορεί να είναι ούτε ένας «Εγώ, ο Ντάνιελ Μπλέικ» (2016) αλλά ούτε και οι… αδελφοί Νταρντέν. Και ευτυχώς που δεν το θέλει, διότι γίνεται σάτιρα για να καυτηριάσει το «πρόβλημα» του αστού, ο οποίος σε τελική ανάλυση… δεν είναι πρόβλημα. Υπό αυτή την έννοια, το φιλμ είναι ορθά τοποθετημένο απέναντι στον στόχο του. Είναι σωστή η ταινία, τόσο που αδυνατεί να επιδράσει στο θυμικό, αλλά και να αποσπάσει γέλια!

Το «Wild Mouse» μοιάζει με μια συρραφή από sketch και φάρσες, και σίγουρα κοροϊδεύει την απελπισμένη 40άρα για το δράμα που την έχει βρει, όπως και τον 50άρη που βρίσκεται μέσα στα χιόνια παγιδευμένος από τη δική του βλακεία. Το σύνολο ακολουθεί πιστά το μοτίβο δημιουργιών του Χάντερ, μην μπορώντας να αγγίξει το burlesque για να γελάσει λίγο το χειλάκι μας και μην έχοντας τη σκηνοθετική μαεστρία που θα απαιτούνταν για να φτάσει στο κοίλο και να επιδράσει. Παγιδεύεται σε μια θεωρητική (ορθότατη κατά τα λοιπά) προσέγγιση αποσπασματικά και χωλαίνοντας μέσα στους δικούς της, εσωστρεφείς κύκλους. Μπορεί αν ήταν θεατρικό δρώμενο να είχε άλλη διάσταση το έργο αυτό και άλλες δυνατότητες. Στον κινηματογράφο, όμως, φαίνεται ότι δεν είναι αρκετά δυνατή η φωνή του για να φτάσει στα αυτιά μας.

Η μεσαία τάξη είναι μια δύσκολη περίπτωση, γιατί βρίσκεται στη θέση του μέτρου που δεν χρειάζεται ούτε να σκύψεις ούτε να τεντώσεις τα δάκτυλα των ποδιών για να τη φτάσεις. Καθετί μεσαίο είναι και δύσκολα (δια)χειριζόμενο από την Τέχνη (και γενικά), γιατί δεν διαθέτει όγκο ούτε και μέγεθος που να καταγράφεται ως άξιο ιδιαίτερης προσοχής. Εδώ αναγνωρίζεται και το δύσκολο εγχείρημα του Χάντερ, και ως τέτοιο πρέπει να ιδωθεί. Αρκεί να ξεπεράσει τις αφηγηματικές του δυσκολίες και να μας «πιάσει».