του Ηλία Φραγκούλη

Το περσινό βραβείο σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ Βερολίνου είναι ένα ιδιότυπο «γουέστερν» των Βαλκανίων, με έναν αέρα από την ελληνική «Βαβυλωνία» (1970) και λεκτικό χιούμορ τόσο… βρωμόστομο που ξαφνιάζει. Ο Ρουμάνος Ράντου Ζούντε, αν και δεν ενδιαφέρεται τόσο να αφηγηθεί μια ιστορία, παρακολουθεί το οδοιπορικό των ηρώων του με μια πολυτέλεια ευκολίας και έναν ρυθμό που κυλά διόλου βασανιστικά, με αξιοσέβαστο επαγγελματισμό.

Το δίδυμο πατέρα και γιου θυμίζει διδακτικό «buddy movie», με απίστευτη αμεσότητα και ειλικρίνεια στους διαλόγους, οι οποίοι αποτελούν και ένα από τα βασικά χαρίσματα του φιλμ, αφού η αφήγηση είναι φανερό εξαρχής ότι δεν σκοπεύει να σε «ξεγελάσει» προς δρόμους δημιουργίας σασπένς ή και του όποιου ενδιαφέροντος περί της ανεύρεσης και σύλληψης του καταζητούμενου άνδρα. Το αισθάνεσαι αυτό, είτε τον βρουν είτε όχι! Το «Αφερίμ!» δεν είναι ένα έργο πλοκής. Η σημασία του σεναρίου του διακρίνεται στα σημεία της κάθε κουβέντας, σε κάθε σκηνή. Σε συναντήσεις με περαστικούς ανθρώπους, σε εξομολογήσεις, σε συμβουλές, στο νόημα των κανόνων ηθικής του κεντρικού ήρωα, του αστυνόμου Κονσταντίν. Είναι ένας ώριμος άνδρας, έμπειρος, ντόμπρος, κατασταλαγμένος πάνω στη ζωή. Και με μια υποψία ότι μπορεί να μην του μένει αρκετή ακόμη (συχνά διαμαρτύρεται για την κατάσταση της υγείας του, χωρίς να δίνονται περαιτέρω πληροφορίες). Ο Κονσταντίν είναι η ψυχή τού έργου, μια ήρεμη δύναμη, καλοζωισμένος, χωρίς μια κάποια περιουσία, αλλά καθαρότητα στο μυαλό και έναν δικό του τρόπο να ξεχωρίζει την αλήθεια και οτιδήποτε σημαντικό που θα του επιτρέψει να προχωρήσει στο… να κάνει τη ζωή του.

Το «Αφερίμ!» υιοθετεί αυτό το είδος «ζαμανφουτισμού» του ήρωά του, που δίνει πιο έντονα το στίγμα του με έναν από τους στίχους που απαγγέλλει μια νύχτα στο δάσος: «Εδώ ξαπλώνω και πεθαίνω, χωρίς βοήθεια στο πλευρό μου, ό,τι και να ζητήσω, η μοίρα μου μένει μαύρη». Έχει καημό για το άδικο αυτός ο άνθρωπος, αλλά ξέρει πώς να τα βολεύει ή πότε να ζητά τη συμπαράσταση του πιοτού, δίχως σταματημό, ολημερίς.

Υπογράφοντας ένα «διαφορετικό» εθνογραφικό road movie για τις αρχές του 190ου αιώνα, ο Ζούντε χρησιμοποιεί ιστορικά αρχεία και στοιχεία μιας παράδοσης συγκρουόμενης με την Ευρώπη μιας φεουδαρχίας με δομές εξουσίας στα πρόθυρα της κατάρρευσης, καταλήγοντας σε μια κορύφωση τόσο… δι’ ασήμαντον αφορμήν, χωρίς όμως να βαραίνει τον θεατή για τον χαμένο του χρόνο. Η ταινία εκπλήσσει σε τεχνικό επίπεδο, με θαυμάσια δουλειά στη μαυρόασπρη φωτογραφία του Μάριους Παντούρου αλλά και στο «κέντημα» ακριβείας της ηχοληψίας.