του Λευτέρη Αδαμίδη

Μετά την εκπληκτική «Επιστροφή» (που του χάρισε το Χρυσό Λιοντάρι στη Βενετία) και την υπερφιλόδοξη αλλά όχι και τόσο επιτυχημένη «Εξορία», ο Ζβιάγκιντσεφ, στην τρίτη του ταινία, μετριάζει σαφώς τους τόνους του και περιορίζει τον σκηνοθετικό του καμβά, αποφασίζοντας να καταπιαστεί με ένα γνήσια ντοστογιεφσκικό όσο και χειροπιαστό ηθικό δίλημμα. Στη θέση της μεταφυσικής που διαπερνούσε τις προηγούμενες δουλειές του, ο Ζβιάγκιντσεφ τοποθετεί τώρα το απόλυτα ρεαλιστικό περιβάλλον της νέας Ρωσίας. Μιας σκληρής, κυνικής χώρας, όπου, πλέον, ο νεοπλουτισμός και το κυνήγι της ευημερίας κυριαρχούν απόλυτα και το ταξικό χάσμα έχει γίνει πιο βαθύ από ποτέ, μην αφήνοντας μεγάλο χώρο στα συνειδησιακά διλήμματα.

Αρκεί να δει κανείς με πόσο κλινικό τρόπο κινηματογραφεί ο Ζβιάγκιντσεφ το μοντέρνο, γεμάτο σκληρές επιφάνειες και ψυχρούς φωτισμούς σπίτι που φιλοξενεί το ηλικιωμένο ζευγάρι. Μέσα σε αυτό το σκηνικό, η Έλενα καλείται να σκεφτεί τη θέση της και να πάρει μια απόφαση, που δεν μπορεί παρά να βρίσκεται σε απόλυτη αρμονία με τον κοινωνικό περίγυρο στον οποίο καλείται να επιζήσει.

Βαθιά, ως το κόκαλο ρωσική, η «Elena» συνιστά ένα στιβαρό δράμα που του λείπει, όμως, το άνοιγμα σε περισσότερες από μια αναγνώσεις. Ενώ, ακόμη και μέχρι σήμερα, η «Επιστροφή» εξακολουθεί να κρατά τους γρίφους της ζωντανούς, στην περίπτωση τούτης εδώ της ταινίας, ακόμη και ως παραβολή ή ανατομία της σύγχρονης Ρωσίας, «αυτό που βλέπεις, αυτό παίρνεις». Κι αυτό δεν μπορεί παρά να είναι μια μικρή απογοήτευση εκ μέρους του Ζβιάγκιντσεφ.