της Βαρβάρας Κοντονή

Ενδιαφέρουσα περίπτωση δημιουργού αυτή του Ιρανού Αλί Αμπάσι, που τα τελευταία είκοσι χρόνια διαμένει στη Σουηδία και ο οποίος μετρά στο (μέχρι στιγμής) ενεργητικό του τρεις μεγάλου μήκους ταινίες που δοκιμάζονται πάνω σε διαφορετικά φιλμικά είδη, με το «Shelley» του 2016 να εμπνέεται την θεματολογία του από το «Μωρό της Ρόζμαρι» και το «Σύνορα» του 2018 να κάνει και τον μεγαλύτερο φεστιβαλικό ντόρο, κερδίζοντας το βραβείο του τμήματος Un Certain Regard στις Κάννες ως ένα ανορθόδοξο πάντρεμα μαγικού ρεαλισμού, φαντασίας και δράματος.

Η τρίτη και πιο πρόσφατη ταινία του Αμπάσι αποτελεί ένα βαρύ δράμα αποτροπιαστικών στιγμών, αρκετά μακριά από τις προηγούμενες δουλειές του, και καταφέρνει να κερδίζει στα σημεία άλλα, ανάλογου περιεχομένου φιλμ, κυρίως χάρη στο δεύτερο μισό της αφήγησής του, που λειτουργεί σαν κοινωνικοπολιτική επεξήγηση των όσων είχαν προηγηθεί, καθώς και όλων όσων (δυστυχώς) θα εξακολουθούν να συμβαίνουν ανά τον κόσμο, σε περιοχές «βουτηγμένες» μέσα στην σήψη της πατριαρχίας.

Η Ραχιμί (Αμίρ-Εμπραχιμί) είναι μια δημοσιογράφος που καταφθάνει στην ιερή πόλη της Μασάντ στο Ιράν, προκειμένου να ρίξει φως στην υπόθεση ενός serial killer ο οποίος σκοτώνει ιερόδουλες κι έπειτα παρατάει τα πτώματά τους σε κοινή θέα, προκειμένου ο κόσμος να είναι ενήμερος για το «θεάρεστο» έργο του. Η Ραχιμί θα έρθει αντιμέτωπη μ’ ένα ανδροκρατούμενο σύστημα που μοιάζει να κωφεύει επιδεικτικά απέναντι στα θύματα, με την Αστυνομία να μην κάνει τη δουλειά της, ούτε καν για τα προσχήματα, και το δικαστικό σύστημα να βολεύεται, κρυμμένο «πίσω» από την ιερότητα της ίδιας της πόλης. Η Ραχιμί, όμως, είναι αποφασισμένη να βρει και ν’ αποκαλύψει την ταυτότητα του στυγνού εγκληματία, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει πως θα πρέπει να θέσει σε κίνδυνο την ίδια της τη ζωή.

Ποτέ δεν είναι εύκολο να παρακολουθεί κανείς τέτοιου είδους ταινίες, ιδιαίτερα από τη στιγμή που ο εκάστοτε θεατής έχει μια γνώση πάνω στη θέση της γυναίκας σε χώρες της Μέσης Ανατολής. Το να αποφασίζεις, δηλαδή, να δεις ένα φιλμ που αφηγηματικά αντλεί υλικό από την πραγματική κοινωνικοπολιτική κατάσταση χωρών όπως το Ιράν, μια κατάσταση που λειτουργεί ως η βασική ραχοκοκαλιά προκειμένου να ειπωθεί μια ακόμη πιο φρικτή ιστορία, σημαίνει πως αποδέχεσαι πραγματικά να βιώσεις την κινηματογραφική εμπειρία ενός έργου όπως η «Ιερή Αράχνη», το οποίο (ρεαλιστικά μιλώντας) μπορεί να σε κάνει να βγεις έξαλλος από την αίθουσα. Αν δεν βγεις (έστω) θυμωμένος και πληγωμένος, σου έχω κακά νέα…

Υπάρχουν πολλά φιλμ εκεί έξω που η πλοκή τους τοποθετείται στο Ιράν και αναπαριστούν με τρόπο γλαφυρό τα όσα υπομένουν οι γυναίκες εκεί. Εδώ ο Αμπάσι το πάει ένα βήμα παραπέρα και σου / μας λέει πως τα όσα υπομένουν οι γυναίκες εκεί δεν πρόκειται ν’ αλλάξουν ποτέ ή ότι ένα υποθετικό «αν» αλλαγής δεν φαίνεται πραγματοποιήσιμο για τις επόμενες δεκαετίες. Βασισμένη σε πραγματικά γεγονότα, η ταινία του Αμπάσι χρησιμοποιεί ως αφηγηματικό όχημα το story ενός κατά συρροή δολοφόνου για να μιλήσει για τη γυναίκα στο Ιράν (ουσιαστικά και για κάθε γυναίκα στον κόσμο). Μέχρι ενός σημείου βλέπεις πράγματα που τα περιμένεις, όπως για παράδειγμα συμβαίνει και στην ηρωίδα της Αμίρ-Εμπραχιμί (με βραβείο ερμηνείας στο Φεστιβάλ των Καννών), που βιώνει το σεξισμό στο πετσί της, με αποκορύφωμα τη σεξουαλική παρενόχληση από τον Αρχηγό της Αστυνομίας, στον οποίο έχει απευθυνθεί αναφορικά με την υπόθεση του δολοφόνου! Θα μου πείτε, πέφτει κανείς από τα σύννεφα; Όχι. Εκεί, όμως, που ποντάρει περισσότερο ο Αμπάσι και μετατρέπει την ταινία του σε κερδισμένο στοίχημα, είναι η μετέπειτα εξέλιξη.

Σε ανάλογα φιλμ, το σενάριο φτάνει μέχρι τη σύλληψη (ή όχι) του δράστη και μετά πέφτουν οι τίτλοι τέλους. Ο Αμπάσι εδώ προχωρά ένα βήμα παραπέρα και αποκαλύπτει όλη τη δυσωδία, τη σαπίλα και το θρησκευτικό «δηλητήριο» που έχει ποτίσει μια ολόκληρη κοινωνία, από παιδιά και ηλικιωμένους, μέχρι νεαρούς άνδρες, αλλά και τις ίδιες τις γυναίκες, οι οποίες βλέπουν στο πρόσωπο του δολοφόνου έναν… ήρωα, έναν μάρτυρα σταλμένο από ιερές δυνάμεις, προκειμένου να εξαγνίσει τον κόσμο από τους άπιστους αμαρτωλούς. Είναι πραγματικά σοκαριστικό αυτό που συμβαίνει στα τελευταία σαράντα λεπτά της ταινίας. Σοκαριστικό και ολοκληρωτικά πεσιμιστικό, σε βαθμό να πιάνεις τον εαυτό σου ν’ αναρωτιέται εάν όντως έτσι έχουν τα πράγματα. Εξίσου σοκαριστική είναι και η τελική απάντηση που θα δώσεις στον εαυτό σου…