του Νίκου Παλάτου

Μια σχετικά νεοφερμένη εβραϊκή οικογένεια στη Ρωσική Δημοκρατία Καπαρντίνο – Μπαλκάρια στον Βόρειο Καύκασο έχει συγκεντρωθεί στο σπίτι της για να γιορτάσει τους αρραβώνες του γιου της. Το κλίμα που επικρατεί είναι χαρούμενο, αν και η αδελφή του γαμπρού δεν μοιάζει να συμμερίζεται τη γενικότερη ευτυχία. Η Ιλιάνα, ένα αγοροκόριτσο που βοηθάει τον πατέρα της στο συνεργείο αυτοκινήτων το οποίο εκείνος διατηρεί, είναι ερωτευμένη με τον καμπαρντιανικής καταγωγής Ζαλίμ. Πρόκειται για μια σχέση που δεν τυγχάνει της έγκρισης των γονιών της. Η εξαφάνιση του νεαρού ζευγαριού, το ίδιο μόλις βράδυ του αρραβώνα τους, θα βυθίσει την οικογένεια σε απόγνωση, την οποία θα διαδεχτεί η απελπισία όταν αντιληφθεί πως πρόκειται περί απαγωγής. Φυσικά, το απαιτούμενο ποσό των λύτρων δεν είναι δυνατό να καλυφθεί. Η αναζήτηση βοήθειας από την εβραϊκή κοινότητα δεν θα έχει τα προσδοκώμενα αποτελέσματα, με τη μοναδική πλέον ελπίδα για την ασφαλή επιστροφή του γιου τους να βρίσκεται στη χείρα βοηθείας που τείνει ομόθρησκη εβραϊκή οικογένεια, η οποία όμως θέτει έναν όρο: η Ιλιάνα να παντρευτεί τον δικό τους γιο!

Μπορεί όλα τα άνωθεν να φέρνουν στο μυαλό ένα αστυνομικού ύφους δράμα, όμως ο πρωτοεμφανιζόμενος, μόλις εικοσιεξάχρονος σκηνοθέτης και σεναριογράφος Καντεμίρ Μπαλάκοφ, χρησιμοποιεί περισσότερο σαν πρόφαση το γεγονός της απαγωγής, προκειμένου να επικεντρώσει στις σχέσεις και στα ήθη της απομονωμένης αυτής περιοχής της ρωσικής επικράτειας. Τοποθετώντας την εξιστόρηση στα τέλη της δεκαετίας του ’90, δηλαδή λίγο πριν ξεσπάσει ο δεύτερος πόλεμος στον Βόρειο Καύκασο ανάμεσα σε Ρώσους και Τσετσένους, προσπαθεί να εξερευνήσει τη συνύπαρξη Ισλαμιστών και Εβραίων στη γειτονική της Τσετσενίας Δημοκρατία της Καμπαρντίνο – Μπαλκάρια. Η ερωτική ιστορία που διηγείται έχει κάτι από το «Ρωμαίος και Ιουλιέτα» σε ό,τι αφορά τις επιταγές της οικογένειας που πηγαίνουν κόντρα σε αυτές της καρδιάς, αυτό το στοιχείο όμως μπαίνει αρκετά αργά στην υπόθεση, με αποτέλεσμα να μην καταφέρνει να καταστήσει σαφές στον θεατή (που λογικά αγνοεί την τοπική ιστορία) το κυρίαρχο ηθογραφικό στοιχείο που διατρέχει το σενάριο.

Η ένθεση ενός αυθεντικού video ισλαμικής εκτέλεσης από το φλεγόμενο Νταγκεστάν της ίδιας εποχής στο μέσον του φιλμ λειτουργεί (θεωρητικά) σαν σχόλιο στην αποκρουστική πολεμική βία των εθνοτικών διαιρέσεων, η χρησιμότητά του όμως σηκώνει πολύ συζήτηση. Η παρουσία αυτού του σύντομου «snuff movie» περισσότερο παίζει τον ρόλο της μνήμης κάποιων σοκαριστικών παιδικών αναμνήσεων για τον γέννημα θρέμμα της περιοχής νεαρό σκηνοθέτη, χωρίς να δικαιολογεί ή να αφορά οτιδήποτε άλλο ουσιαστικό στην εξέλιξη της αφήγησης. Προσπαθώντας να πιάσει τον ευρύτερο σφυγμό των τοπικών κοινοτήτων, τις οποίες ο Μπαλάκοφ δείχνει να γνωρίζει καλά, κάπου παραμελεί το δυνατότερο χαρτί τού ούτως ή άλλως αφαιρετικού σεναρίου του, που καθώς το φιλμ προχωρά φαίνεται ξεκάθαρα πως δεν είναι ούτε η αρχική απαγωγή ούτε και ο «καταραμένος έρωτας», αλλά η σχέση μάνας – κόρης σε μια έντονα μητριαρχική κοινωνία όπως αυτή των Εβραίων του Καυκάσου.

Η ψυχολογική βία που ασκεί η αυστηρή και λιγομίλητη μητέρα προς την Ιλιάνα δεν είναι παρά η λογική συνέχεια του «ευνουχισμού» τον οποίο έχει επιβάλει στον σύζυγο και τον γιο της, με τη διαφορά πως η κόρη της είναι ένα ατίθασο πνεύμα που είναι αδύνατον να μπει σε καλούπια, καθώς επιδεικνύει μια συμπεριφορά που κάθε άλλο παρά αρμονική λογίζεται για το κλειστό θρησκευτικό τους περιβάλλον. Αυτή η δύσκολη σχέση, δυστυχώς, δεν γίνεται το επίκεντρο της ταινίας, παραμένοντας «δορυφόρος» μιας ασύνδετης (σε πολλά σημεία) αφήγησης, οι χαρακτηριστικά αργοί ρυθμοί της οποίας δεν βοηθούν ώστε τούτοι οι άνθρωποι από τη μακρινή και άγνωστη ρωσική περιοχή να γίνουν πραγματικά δικοί μας, όπως θα επιθυμούσε και ο ελληνικός τίτλος.