του Γιάννη Σμοΐλη

Η ιστορία τού ανένταχτου τύπου που αρνείται να μεγαλώσει μας είναι, λίγο πολύ, γνωστή. Το σινεμά την έχει αφηγηθεί πολλές φορές. Πέρσι κιόλας είχαμε τη «Frances Ha», πριν από λίγες εβδομάδες την επανέκδοση της «Αμελί». Αν το ψάξουμε περισσότερο, θα βρούμε κι άλλες πολλές. Τι φαίνεται τόσο γοητευτικό σ’ αυτές ώστε οι δημιουργοί να νιώθουν, συχνά, την ανάγκη να μας ξανασερβίρουν το ίδιο φαγητό, μαγειρεμένο με ελάχιστα διαφορετικό τρόπο; Ίσως το γεγονός ότι οι άνθρωποι στην πλειοψηφία τους έχουν «πνιγεί» στις κοινές υποχρεώσεις, σε τέτοιο βαθμό, που ζητάνε να απολαύσουν, έστω στην οθόνη, μια άλλη προσέγγιση στη ζωή. Που να ξεφεύγει από τους καθορισμένους κανόνες, από τη νόρμα.

Ο ήρωας του «Κολύμπα Μικρό Μου Ψαράκι Κολύμπα», σα σύγχρονος χίπης, την έχει γραμμένη τη νόρμα. Αρνείται να ξεπουλήσει το τραγούδι του σε διαφημιστικό για burger, ακόμα κι αν το τελευταίο πρόκειται να του δώσει χρήματα που τα ‘χει ανάγκη για να προσφέρει στην οικογένεια. Μαζεύει συνέχεια στο σπίτι του κόσμο (παρά τις αντιρρήσεις τής, πολύ πιο προσγειωμένης και σοβαρής, γυναίκας του), είναι δημιουργικός σα μικρό παιδί που καταγίνεται, όλη την ώρα, να φτιάχνει παιχνίδια. Και κάπως έτσι αντιμετωπίζει και τη ζωή, γενικότερα. Δεν μπορεί να σοβαρευτεί. Αυτή του η στάση, αλλά και το μουσικό του ταλέντο, θα γοητεύσουν νεαρή Γαλλίδα video artist που ψάχνει να βρει την τύχη της στη Νέα Υόρκη (την πόλη που, κατεξοχήν, ευνοεί τους καλλιτέχνες, όπως ακούμε σε χαρακτηριστική σκηνή της ταινίας). Η μικρή θα κανακέψει την ηθελημένη του ανωριμότητα, όταν η γυναίκα του θα προσπαθήσει να τον επαναφέρει στην πραγματικότητα και στους νόμους που αυτή επιβάλλει.

Από τη μία, τέτοιοι τύποι είναι αναγνωρίσιμοι και συμπαθητικοί, απ’ την άλλη δεν μπορείς και να μην παρατηρήσεις την επιτήδευση που τους χαρακτηρίζει. Είναι προς τιμήν τού σκηνοθέτη που δεν τους αγιοποιεί, λοιπόν. Μας τους παρουσιάζει ανεύθυνους, λιγάκι αφελείς, στην κοσμάρα τους. Όσο μας φαίνονται ευχάριστοι στο πανί, άλλο τόσο θα μπορούσαμε να αναρωτηθούμε αν θα τους «κατσαδιάζαμε» στην πραγματική ζωή. Γιατί η πολυτέλεια να μη μεγαλώνεις δεν είναι για όλους δεδομένη. Θέλει ισχυρές πλάτες. Πράγμα που, επίσης, δεν αποκρύπτεται εδώ. Για να παραμένεις ασυμβίβαστος καλλιτέχνης και bohème, κάποιοι άλλοι πρέπει να δουλεύουν και να πληρώνουν τους λογαριασμούς. Αυτό το τελευταίο, όμως, δεν τονίζεται επαρκώς. Με την έννοια ότι, ενώ δείχνεται σε κάποια σημεία, οι ποιητικές αυτές φιγούρες που κυνηγούν τα όνειρά τους, δε γίνονται ποτέ στόχος μιας πιο αυστηρής κριτικής. Και δεν μπορείς να μην ασχοληθείς με την πολιτική διάσταση ενός έργου το οποίο σου πετάει συνέχεια σπόντες για τον καπιταλισμό που στραγγίζει τα πάντα. Από το στόμα ενός ήρωα που ζει παρασιτικά, οι αναφορές στο οικονομικό μοντέλο που έχει μετατρέψει τον κόσμο σε παραγωγική μηχανή αναγκαστικά χάνουν την όποια αξία τους. Περισσότερο αποκαλύπτουν την υποκρισία όλων των «εναλλακτικών» που, καθώς αιωρούνται στο ροζ συννεφάκι τους, ρίχνουν ματιές προς τα κάτω και χλευάζουν όσους πρέπει να εργαστούν για να επιβιώσουν.

Αν το προσπεράσεις αυτό, το «Κολύμπα Μικρό Μου Ψαράκι Κολύμπα» είναι μια ευχάριστη ταινία με καλή καρδιά. Δείχνει εμπιστοσύνη στους ανθρώπους, ακόμα κι όταν χάνουν (ή μάλλον, κυρίως όταν χάνουν), βλέπει στις αδυναμίες τους το δρόμο για την ευτυχία, επιμένει να ελπίζει, κόντρα στις απαιτήσεις τής μοντέρνας απελπισίας. Είναι γεμάτη από ιδιαίτερα τυπάκια που παίζουν ωραίες μουσικές, γλυκόπικρες καταστάσεις και ειλικρινές συναίσθημα. Κι όπως συμβαίνει με τους ανθρώπους, όταν σου φτιάχνουν τη διάθεση μπορείς να τους συγχωρήσεις και μια κάποια αφέλεια. Στο κάτω-κάτω, υπάρχουν πολύ χειρότερα ελαττώματα απ’ το να είναι κανείς, απλά, αθεράπευτα ονειροπόλος.