της Βαρβάρας Κοντονή

Δεν είναι εύκολο να περιγράψει κανείς τι ακριβώς πραγματεύεται η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του Γιώργου Ευθυμίου (σε σενάριο και σκηνοθεσία δικά του) και δεν νομίζω πως αυτό αποτελεί και το νόημα του «Motherland», ενός φιλμ που δεν χωρά σε παραδοσιακά αφηγηματικά καλούπια, πέρα από το γεγονός πως πράγματι εδώ υπάρχουν κάποιοι ηθοποιοί (και μη) που ουσιαστικά υποδύονται τους εξω-κινηματογραφικούς τους χαρακτήρες, έχουν επιλεχθεί δηλαδή προκειμένου να παίξουν τους εαυτούς τους. Πέρα και πάνω από αυτό, η ταινία αποτελεί μια πειραματικής κοψιάς απόπειρα για μια εις βάθος «βουτιά» του κεντρικού (;) ήρωα στο αχανές ατομικό του ασυνείδητο, ένα εφιαλτικό (ή μήπως ονειρικό;) γαϊτανάκι χρωμάτων, αισθήσεων, αναμνήσεων και μελλούμενων που στο σύνολό τους διαδραματίζονται μέσα σε τέσσερις τοίχους, μια – απογυμνωμένη – «αναζήτηση της περιοχής όπου τα σύνορα μεταξύ της μητρότητας, της ζωής και του θανάτου καταργούνται», με βάση τα λεγόμενα του δημιουργού.

Μην φανταστείς πως υπάρχει μια σαφής αφηγηματική γραμμή εδώ, μόνο μια πολύ γενική ιδέα χαρακτήρων που οριοθετεί κάπως το φιλμικό σύμπαν του Ευθυμίου, ένα σύμπαν καμωμένο από κινηματογραφικές επιρροές, ποιητικά στιχάκια, rap τσιτάτα και μια τύπου «ελευθεριακή» πρόζα με έμφαση στον… πούτσο, ένα επαναλαμβανόμενο λεκτικό μοτίβο της ταινίας που θαρρείς επιδιώκει να απενοχοποιήσει την ακουστική και την εικόνα του, λες και ένας τύπος που αυτοϊκανοποιείται αλείφοντας τον πούτσο του Μερέντα μπορεί να βουλώσει αυτόματα τα στόματα κάθε «μυξοπαρθένας» εκεί έξω. Ας πούμε, έστω, ότι συμβιβάζεσαι με τούτον τον κόσμο, ότι επιχειρείς με τη σειρά σου να ακολουθήσεις τον πρωταγωνιστή στην καθημερινή του ρουτίνα στους δρόμους της πόλης (όπου σέρνει πίσω του ένα αυτοσχέδιο κλουβί με κότες) και κατόπιν στο σπίτι του, εκεί όπου σκαρώνει τις ρίμες του σε μια απελπισμένη απόπειρα να έρθει λίγο πιο κοντά στην προσωπική του τελείωση, με εξαρχής γνώμονα τον μητρικό θάνατο. Ας πούμε ότι τα παρακολουθείς όλα αυτά και πάλι αδυνατείς να καταλάβεις τι θέλει να πει ο «ποιητής». Πιστεύεις πως αυτό έχει κάποια σημασία, τελικά; Εεε… Όχι.

Από τη μια είναι ξεκάθαρο πως ο Ευθυμίου έχει μια ιδέα, μια σκέψη πάνω στο έργο του, εντελώς προσωπική, όπως και θα έπρεπε άλλωστε, διότι τι είναι ένας δημιουργός, ένας καλλιτέχνης, χωρίς ένα όραμα δικό του; Από την άλλη, μου ήταν ιδιαιτέρως δύσκολο να εντοπίσω μια απόπειρα κάποιας (οποιασδήποτε!) σύνδεσης αυτού του έργου με το κοινό (του), μιας που αν δεν έχει ήδη καταστεί σαφές, το «Motherland» αφορά ένα αυστηρά περιορισμένο κοινό (και μόνο). Κατανοώ πως αυτό που διαδραματίζεται στην οθόνη επί 85 λεπτά είναι μια πειραματική απόπειρα που επιδέχεται πολλαπλής ανάγνωσης, παρ’ όλα αυτά, στα δικά μου μάτια, η ταινία αποπνέει σχεδόν στο σύνολό της «κάτι» το εκβιαστικά ξεχωριστό και επιβεβλημένα «διαφορετικό», μια προσποιητή απόπειρα διαχωρισμού από τον εγχώριο σωρό, η οποία ανά στιγμές εκπέμπει μια τόσο εξόφθαλμη «δηθενίλα» σε βαθμό να αδυνατώ να καταλάβω τον λόγο για τον οποίο πρόκειται να διανεμηθεί (έστω και μόνο στην αίθουσα του Μικρόκοσμου) και όχι, για παράδειγμα, να κάνει το ταξίδι της ως καθαρά «φεστιβαλικό» εγχείρημα σε ανάλογου ύφους κινηματογραφικές διοργανώσεις (αν υπάρχουν…). Αλλά, πάλι, αυτό πιστεύω εγώ.

Αισθητικά, η ταινία διατηρεί μια σπασμωδική, κατακερματισμένη ατμόσφαιρα, με τους συντελεστές να κρατούν κάμερες χειρός και να κυκλοφορούν ελεύθεροι στο set τραβώντας από διαφορετικές γωνίες λήψης δίχως να νοιάζονται για το αν θα φανούν στο πλάνο δίπλα στους ηθοποιούς, ενώ οι «χύμα» φωτισμοί, το meta-σκηνογραφικό μέρος και οι διαρκείς εναλλαγές ποιότητας στην εικόνα (λόγω της χρήσης διαφορετικών καμερών) ενισχύουν τη λογική της πειραματικής δράσης, κάτι για το οποίο οφείλεις να είσαι έτοιμος από τη στιγμή που θ’ αποφασίσεις να συνδιαλαγείς με τον «παράξενο» αυτόν κόσμο. Και αν η λογική ενός experimental, underground φιλμ δεν συνάδει, εκ των πραγμάτων, σχεδόν ποτέ με τη νόρμα του εμπορικού ή έστω παραδοσιακά αφηγηματικού κινηματογράφου, το «Motherland» ανήκει συνειδητά στην κατηγορία εκείνη ενός φιλμικού (και καλά) παράδοξου, από το οποίο μετά τους τίτλους τέλους (αν μείνεις μέχρι τότε) θα πασχίζεις να βγάλεις κάποιο νόημα. Το νόημα του χαμένου σου χρόνου.