του Νίκου Παλάτου

Σε δύο ολοφάνερους άξονες κινείται από πλευράς επιρροών η «Ρίζα του Κακού». Στον έναν αναγράφεται το όνομα του Κλοντ Σαμπρόλ και στον άλλο εκείνο του Μπράιαν Ντε Πάλμα. Η κριτική ματιά του πρώτου έναντι της μπουρζουαζίας συναντά το ψυχολογικό θρίλερ ταυτοτήτων του δεύτερου, με το μείγμα να ενισχύεται από ισχυρές… σαπουνοποπερικές δόσεις (παραπέμποντας στον Πέδρο Αλμοδόβαρ και τον Φρανσουά Οζόν), οι οποίες μπαίνουν όχι από το παράθυρο, αλλά… από την κύρια είσοδο.

Το σεναριακό twist που ενσκήπτει στο μισό περίπου της διάρκειας του φιλμ είναι από εκείνα που σε αναγκάζουν να μη μπορείς να πεις πολλά για την υπόθεση. Τα λίγα που δύναται ν’ αναφερθούν για το στόρι έχουν να κάνουν με την επανένωση της κεντρικής ηρωίδας με τον βιολογικό της πατέρα, κάτι που ως ιδέα γυρόφερνε στο μυαλό της για χρόνια, αλλά ουδέποτε τολμούσε να πραγματοποιήσει, μιας κι εκείνος δεν είχε δείξει κάποιο ουσιαστικό ενδιαφέρον, ούτε γι’ αυτήν, ούτε για την μακαρίτισσα (πλεόν) μάνα της. Μένοντας άστεγη πια, καθώς η σπιτονοικοκυρά της χρειάζεται για δική της χρήση το δωμάτιο που της νοικιάζει, με το εισόδημα από την εργασία της σε εργοστάσιο κονσερβοποιίας να είναι πενιχρό και την (άστατης συμπεριφοράς) σύντροφό της να εκτίει ποινή πενταετούς φυλάκισης, το παίρνει απόφαση πως η ώρα έφτασε για να επιχειρήσει κάποια προσέγγιση του γηραιού μπαμπά της. Αυτός είναι ένας ζάπλουτος, δεσποτικός τύπος, που ζει με την γυναίκα του, την κόρη του, την εγγονή του και την υπηρέτριά τους σε έπαυλη στο νησάκι Πορκερόλ, στ’ ανοιχτά της γαλλικής Ριβιέρας. Υποδέχεται με καλοσυνάτο τρόπο την κόρη του, την οποία μάλλον βλέπει ως αντίβαρο λογικής κι εμπιστοσύνης στην αλόγιστη σπατάλη της φευγάτης συζύγου, την ψυχρή καργιολίαση της business woman κόρης, την εφηβική «επανάσταση» της εγγονής και τη μόνιμη ωτακουστική διάθεση της υπηρεσίας. Το καρέ των γυναικών έρχεται σε υπόγεια σύγκρουση με τον εύθραυστης υγείας «αφέντη», καθιστώντας σαφές με κάθε τρόπο στην «άσωτη» κόρη πως αποτελεί περιττό βάρος στην οικογενειακή τους καθημερινότητα, καλώντας την να τα μαζεύει και να πηγαίνει. Εκείνη, όμως, όλο και επιστρέφει στο Πορκερόλ.

Κινούμενη ανάμεσα σε μαύρη κωμωδία, μελόδραμα, telenovela και παρωδία, η ταινία αρνείται να επιλέξει ποιο ακριβώς είδος πρεσβεύει, αγκαλιάζοντάς τα όλα άνευ διάκρισης (τουλάχιστον μέχρι το twist), οπότε στο τραπέζι πέφτει και το χαρτί του ψυχολογικού θρίλερ μυστηρίου. Το τελευταίο δείχνει να παίρνει το πάνω χέρι στο δεύτερο μέρος του καταστασιακού, χωρίς αυτό να σημαίνει πως τα υπόλοιπα «είδη» εξαφανίζονται. Παραδόξως, το γεγονός αυτό σώζει σε μεγάλο βαθμό το εγχείρημα, μιας και η εντύπωση που δημιουργείται είναι πως όλα όσα συμβαίνουν δεν αποτελούν παρά μια μεγάλη φάρσα, υπό το περιτύλιγμα σοβαροφάνειας. Κάπως έτσι, το σερί των απίθανων ανατροπών και της αντίστοιχης μεταστροφής χαρακτήρων που έπονται της μεγάλης αποκάλυψης… ξεχνιούνται στο πίσω μέρος του μυαλού, ως γεγονότα που δεν τους αρμόζει να παρθούν και τόσο στα σοβαρά. Διότι, σε αντίθετη περίπτωση, τα όσο εξωφρενικά γίνονται είναι για… να παίρνεις τα βουνά.

Οι χαρακτήρες χάνουν τη συνοχή τους, μοιάζοντας (κάποιοι εξ αυτών) να «σέρνονται» πίσω από προαποφασισμένα plot twists (στο σινεμά του Σαμπρόλ δε συνέβαινε αυτό), το δε απαραίτητο ψυχαναλυτικό υποσυνείδητο, περισσότερο απουσιάζει παρά ρίχνει φως σε κίνητρα και σκοπούς (στο σινεμά του Ντε Πάλμα επίσης δε συνέβαινε). Η επισφαλής ισορροπία των σχέσεων της αστικής οικογένειας ταράζεται από την άφιξη ενός «ξεχασμένου» μέλους της, με την τραγωδία να μην απέχει και τόσο από την ιλαρότητα. Στον βίο της μπουρζουαζίας, εκεί που εντοπίζεται η πραγματική… «Ρίζα του Κακού», δεν υπάρχει χώρος για στοχασμό και ανάλυση. Για τους λεφτάδες αστούς, τα πάντα είναι μια σπατάλη αισθημάτων, λόγων και… τρέλας, με την πλήξη της αφθονίας να επιχειρείται να σπάσει από την οποιαδήποτε παρέκκλιση της ρουτινιάρικης κοινοτοπίας τους. Όταν αυτό συμβαίνει κάποτε, αντιμετωπίζεται σαν κάτι το καλοδεχούμενο (παρά την αναστάτωση που επιφέρει επιφανειακά), για να ξεχαστεί άμεσα ως γεγονός αμφίβολης σημασίας. Περίπου όπως… και η ίδια η ταινία, δηλαδή!