του Ηλία Φραγκούλη

Με το «Καλωσήρθατε στο Κουκλόσπιτο» (1996), ο Τοντ Σόλοντζ μετέτρεψε το μύθο του ασχημόπαπου σε ύμνο στο διαφορετικό που δεν επιτρέπει την ολοκλήρωση της ευτυχίας στο προαστιακό «όνειρο». Όνομα και πράγμα ο τίτλος της δεύτερης ταινίας του, η δράση της οποίας εξελίσσεται και πάλι στο Νιου Τζέρζι, με ήρωες τυπικούς, νορμάλ, μικροαστούς Αμερικάνους, οι οποίοι έχουν πλάσει – ο καθένας για τον εαυτό του – από έναν «τεχνητό παράδεισο» εσωτερικής απομόνωσης, που τους απομακρύνει από πραγματικότητα και κοινωνικά πλαίσια. Καιρός να… προσδεθείτε! Οι «αναταράξεις» σοκάρουν.

Ο σκελετός της «Ευτυχίας» αποτελείται από τα μέλη της οικογένειας Τζόρνταν. Πατέρας, μητέρα και τρεις κόρες, ενήλικες, ανεξάρτητες, σε αναζήτηση… ας μην τα ξαναλέμε. Το πράγμα «στραβώνει» από ψηλά στην οικογενειακή ιεραρχία. Η μάνα θέλει διαζύγιο γιατί αισθάνεται οριακά νέα και ικανή να φτιάξει μια καινούργια ζωή, πιο ευτυχισμένη. Ο πατέρας δεν βλέπει την ώρα να… πεθάνει και βάζει τα δυνατά του για να καταστρέψει την υγεία του! Τέκνα αυτού του «ονείρου», τρία κορίτσια που πάνε από το «καλό» στο… χείριστο. Η Τζόι μαραζώνει στα «γλυκά» 30 της με μια κιθάρα, ένα μάτσο ερωτικά τραγούδια, αλλά ούτε μία πρόταση από αρσενικό της αρεσκείας της. Το σεξ απουσιάζει. Η Έλεν, επιτυχημένη συγγραφέας bestseller, έχει στο κρεβάτι της τα κορμιά που πάντοτε ονειρευόταν, όχι όμως και την απαιτούμενη ηδονή. Το σεξ είναι ένα… βαθύτερο πρόβλημα. Η Τρις αντιπροσωπεύει την ευτυχία, την ολοκλήρωση, το «νόημα της ζωής». Είναι παντρεμένη μ’ έναν ψυχίατρο, έχει φτιάξει την τέλεια οικογένεια, με τρία παιδιά, και φροντίζει τους πάντες ως καλή νοικοκυρά. Το σεξ έχει επιτελέσει την αναπαραγωγή, τελεία.

Από αυτή την τελευταία, ο Σόλοντζ ξεκινά το καταστροφικό του έργο! Η Τρις είναι η παραδειγματική ηρωίδα της «Ευτυχίας», άρα εκείνη που πρέπει να πονέσει περισσότερο, να ντροπιαστεί, να χάσει όλα αυτά τα «δώρα» που κατέκτησε ακολουθώντας κατά γράμμα τους κανόνες της ηθικής και της τάξης στη ζωή. Ο σύζυγος Μπιλ γίνεται κι αυτός πελάτης ψυχιάτρου, ανίκανος να τιθασεύσει επιθυμίες και ορμές. Ο Μπιλ ικανοποιείται πια μόνο με τον αυνανισμό, βλέποντας φωτογραφίες νεαρών αγοριών. Είναι ένας τέλειος πατέρας, αλλά κι ένας καταπιεσμένος παιδεραστής, που κάποια στιγμή δεν θ’ αντέξει άλλο και θα ναρκώσει δύο συμμαθητές του γιου του για να τους βιάσει. Παράλληλα, ως προοδευτικός πατέρας, θα συμβουλεύσει τον ανήλικο πιτσιρικά με τις ανησυχίες περί… πέους, πώς πρέπει να αυτοϊκανοποιείται, μη τυχόν και του μείνουν ψυχολογικά τραύματα, αφού τα άλλα παιδιά στο σχολείο έχουν προχωρήσει… Μοντέρνος, με έναν παράδοξο, πονηρό τρόπο, ο Μπιλ θα νιώσει για λίγο την προσωπική, κρυφή του ευτυχία, που όμως μεταφράζεται σε… ανώμαλο κτήνος για την κοινωνία. Εκείνη θα τον κρίνει στο φινάλε, φέρνοντάς τον αντιμέτωπο με τον γιο του, σε μία συγκλονιστική σκηνή διαλόγου, όπου ο πατέρας παραδέχεται τα «εγκλήματά» του και με ειλικρίνεια απαντά στο ερώτημα του παιδιού του («Θα με γαμούσες κι εμένα;»): όχι, αλλά δεν θα είχε πρόβλημα στο να του «την παίξει»…

Μη σας σοκάρει η γλώσσα μου. Απλά, σας προετοιμάζω για το ωμό σενάριο που, δίχως ίχνος αυτολογοκρισίας ή πλαστής «ευτυχίας», μετέτρεψε σε φιλμ ο Σόλοντζ. Με έναν εξαιρετικό τρόπο σύνθεσης, οι ζωές των αδελφών Τζόρνταν εμπλουτίζονται από ένα πλήθος χαρακτήρων, ο καθένας με τη δική του ψύχωση και τα δικά του αδιέξοδα επαφής, οι οποίοι συνδέονται περίτεχνα στην πλοκή, φτιάχνοντας ένα puzzle επιστημονικής ακρίβειας με σκοπό… την αποσύνθεση! Άλλος ένας βασικός ήρωας στο «οικοδόμημα» της «Ευτυχίας», ο Άλεν είναι ένας θλιβερός υπαλληλάκος, παχουλός, ανεπιθύμητος και μόνος, με «όπλο» του έναν… τηλεφωνικό κατάλογο. Επιστρέφοντας στο διαμέρισμά του, ο Άλεν απειλεί (μέσω τηλεφώνου) τυχαίες, άγνωστες γυναίκες, στις οποίες υπόσχεται άγριο σεξ και απίστευτη ηδονή, άσχετα από τη θέλησή τους. Ο Άλεν δεν κάνει σεξ, φοβάται την απόρριψη και μονάχα με τη φαντασία και τις ύβρεις ερεθίζεται, μαλακίζεται, ζει την πρόσκαιρη «ευτυχία» του ανάμεσα σε τοίχους διαμερισμάτων που μπορεί να κρύβουν… μια ανικανοποίητη συγγραφέα bestseller (η Έλεν είναι το αντικείμενο των πόθων του!) ή έναν μανιακό δολοφόνο, που με κίνητρο τον φόβο του σεξ, σκοτώνει και τεμαχίζει τα θύματά του! Παραδόξως, ο Άλεν είναι πελάτης του γνωστού μας Μπιλ…

Δεν χρειάζεται να σας αποκαλύψω όλα τα μυστικά της «Ευτυχίας». Να είστε, όμως, σίγουροι ότι πάντα στο «πανέμορφο» και φυσιολογικό σύμπαν του Σόλοντζ λειτουργούν… ρολόι! Όλοι αναζητούν την ευτυχία, αλλά κάνουν ένα μεγάλο λάθος: επιδιώκουν μία προσωπική, ατομική «ευτυχία», ανίκανοι να μοιραστούν κάτι που δεν έζησαν ποτέ τους. Την απόλυτη ευτυχία, μέσα από κοινωνικές παραμέτρους που ευνουχίζουν το ένστικτο, κληρονομιά της φύσης, για να δημιουργήσουν πανομοιότυπους, συνηθισμένους ευτυχισμένους πολίτες. Αν ο κόσμος μας αποτελείται από «κοινωνικά ζώα», τότε οι ήρωες του Σόλοντζ είναι μονάχα ζώα που αρνούνται να κλειστούν στα πολιτισμένα κλουβιά τους, που δεν ξέρουν ακόμη αν πρέπει να υποκύψουν στην εξημέρωσή τους, που φοβούνται την ίδια τους τη σκέψη, που (αυτο)μαστιγώνονται διαρκώς, δίχως να αποκαλύπτουν τις πληγές τους στην επιφάνεια του «πραγματοποιημένου» ονείρου. Η «Ευτυχία» τους αιμορραγεί εσωτερικά…

Η ταινία του Σόλοντζ θα σας κάνει να θέλετε να κλείσετε μάτια και αυτιά. Θα σας κάνει να θέλετε να εγκαταλείψετε την αίθουσα με οργή. Θα σας ανακατέψει. Θα σας κάνει να ντραπείτε γι’ αυτό που μας έμαθαν να λέμε ζωή. Ο Σόλοντζ είναι αποφασισμένος και, με τη διαστροφική δύναμη ενός πρωτόγνωρου χιούμορ, σπάζει την αλυσίδα της ανθρώπινης εξέλιξης τόσων εκατομμυρίων ετών, διακόπτει την επαφή, εξοντώνει το είδος μας! Το σπέρμα της μαλακίας του Άλεν εκτοξεύεται στον τοίχο και χρησιμεύει για να… κολλάει ενθύμια της μοναχικής ηδονής του. Το μέλλον αυνανίζεται υγιώς, με τον πιτσιρικά γιο του Μπιλ να επιτυγχάνει την εκσπερμάτιση στη θέα μιας γυναίκας που λιάζεται εκ του ασφαλούς, αλείφοντας το στήθος της με αντηλιακό. Υστερα, ο σκύλος του θα γλείψει το σπέρμα και, ακολούθως, θα δώσει ένα «φιλάκι» στη γιαγιά! Βρώμικο, αστείο, αληθινό. Η ζωή η ίδια, δηλαδή. Γάμα τα!

Η «Ευτυχία» του Τοντ Σόλοντζ δεν διεκδικούσε βραβεία στις φετινές Κάννες (συμμετείχε στο 15ήμερο Σκηνοθετών), βρισκόταν όμως στα στόματα όλων, ως ένα αριστούργημα τόλμης, ορόσημο για την ιστορία του αμερικάνικου σινεμά, που ποτέ μέχρι σήμερα δεν κριτικάρισε με παρόμοιο τρόπο αυτό το περίφημο «όνειρο» υπό τη σκιά της πάντοτε περήφανης αστερόεσσας. Ο «ιός» πρέπει να εξαπλωθεί!