του Νίκου Παλάτου

Η τριανταδυάχρονη Πετρούνια ζει ακόμα με τη μητέρα της και τον πατέρα της. Αν και κάτοχος πτυχίου στην Ιστορία, δεν έχει καμία εργασιακή εμπειρία στο αντικείμενό της, έχοντας μονάχα δουλέψει περιστασιακά ως σερβιτόρα. Δεν αποτελεί κάποιο σπουδαίο πρότυπο ομορφιάς, αφήνοντας την εντύπωση πως έχει αφήσει τον εαυτό της έρμαιο της μοίρας του, με τη μητρική γκρίνια περί της οκνηρότητας και ανικανότητάς της να αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητάς της. Με τα χίλια ζόρια δέχεται την προτροπή της μαμάς να πάει, επιτέλους, σε συνέντευξη θέσης εργασίας που εκείνη της έχει κανονίσει, σε τοπική βιοτεχνία ρούχων. Πέφτει θύμα παρενόχλησης, χλευασμού και απόρριψης από τον προϊστάμενο προσωπικού, κάτι που την οδηγεί σε μία ακόμα ντροπιαστική απογοήτευση.

Είναι στον δρόμο της επιστροφής από εκεί, που ανακατεύεται με τον κόσμο ο οποίος ετοιμάζεται να βουτήξει στα νερά του ποταμού για το έθιμο της ανέλκυσης του Τιμίου Σταυρού. Χωρίς (μάλλον) να γνωρίζει την παράδοση που υπαγορεύει πως μόνον άνδρες συμμετέχουν στη θρησκευτική τελετή, βουτάει με τα ρούχα πετυχαίνοντας να τον πιάσει πρώτη απ’ όλους, κρατώντας τον δε ως ενθύμιο της επιτυχίας της. Έχει καταφέρει, επιτέλους, μια μικρή νίκη στη ζωή της. Αυτή της η κίνηση, όμως, θα την οδηγήσει να γίνει πρωταγωνίστρια σε σκηνικό ενός θεάτρου του παραλόγου. Μια γυναίκα δεν έχει καμιά δουλειά να μπλέκει σε «ανδρικές» δουλειές. Συμφωνούν, άλλωστε, σε αυτό η Αστυνομία, η Εκκλησία και όλοι σχεδόν οι άρρενες της μικρής γενέθλιας πόλης της, του Στιπ.

Η πέμπτη ταινία στην καριέρα της γεννημένης στα Σκόπια auteur Τεόνα Στρούγκαρ Μιτέφσκα είναι αυτή που έμελλε να βάλει για τα καλά το όνομά της στο φεστιβαλικό κύκλωμα, όπου κέρδισε αρκετές διακρίσεις. Έχοντας σαν σεναριακή αφετηρία την ιδέα μιας γυναίκας που με έναν ανέλπιστο τρόπο παίρνει επιτέλους τη ζωή στα χέρια της, η Μιτέφσκα φαίνεται πως σκοπεύει σε ένα σατιρικό δράμα, πετώντας τα βέλη της στη διάκριση των δύο φύλων, στις θρησκευτικές παραδόσεις της Ορθόδοξης Εκκλησίας, στη χειραγώγηση του πλήθους, ακόμη και στο δημοσιογραφικό επάγγελμα (μέσω της εμφάνισης reporteur της τηλεόρασης, η οποία θεωρεί πως στο πρόσωπο της Πετρούνια έχει βρει τη μεγάλη είδηση). Κρατάει σαν σύμμαχο στο εγχείρημά της τόσο μια σκηνοθετική και αφηγηματική ματιά που απέχουν από τους συχνά βασανιστικά τελετουργικούς ρυθμούς του world / φεστιβαλικού σινεμά (ενδεικτική η εναρκτήρια – αν και ελαφρώς ξεκάρφωτη – σκηνή στην άδεια πισίνα), όσο (κυρίως) και την πρωταγωνίστριά της, Ζόριτσα Νούσεβα. Η πρωτοεμφανιζόμενη συμπατριώτισσά της ηθοποιός παίρνει όλη την ταινία πάνω της, υποδυόμενη τη γεμάτη τσαγανό Πετρούνια, χαρακτηριστικό που εξαιτίας τής επί σειρά ετών καταπίεσής της αδυνατούσε να βγάλει στη φόρα. Ο κόντρα στο κατεστημένο τρόπος με τον οποίο επιλέγει να βροντοφωνάξει την παρουσία της, όμως, κρύβει μια σειρά δυσάρεστες γι’ αυτήν εκπλήξεις, που μάλλον δεν είχε καν φανταστεί.

Από τη στιγμή της σύλληψης και κράτησης της κεντρικής ηρωίδας στο αστυνομικό τμήμα, με την κάπως «θολή» κατηγορία της κλοπής του σταυρού, σταδιακά το σεναριακό «reservoir» τής Μιτέφσκα ξεμένει από καύσιμα. Μοιάζει πως όλα όσα ήθελε να καυτηριάσει ολοκληρώθηκαν στο πρώτο μισό, με την ταινία της να αποκτά από εκεί κι έπειτα έναν άκρατο θεατρικό χαρακτήρα, καθώς η δράση μεταφέρεται σχεδόν εξολοκλήρου στην αίθουσα ανάκρισης, όπου η Πετρούνια οφείλει να ομολογήσει ενώπιον αστυνόμου υπηρεσίας και… παπά το «έγκλημά» της. Είναι αναμφίβολα σουρεαλιστικότατο το σκηνικό που στήνεται, με μερικά «βλάσφημα» ερωτήματα περί της ιερότητας του Τιμίου Σταυρού και θέματα πίστης γενικότερα να πλανώνται στον αέρα. Αυτά, όμως, αφενός τέτοια παραμένουν, αφετέρου η ένθεση μιας α λα «Ο Σταθμός 13 Δέχεται Επίθεση» (1976) υποπλοκής (!), που στέλνει τους οργισμένους ηττημένους βουτηχτές έξω από το αστυνομικό τμήμα, έτοιμους να μπουκάρουν μέσα και να πάρουν τον νόμο στα χέρια τους, δεν οδηγεί σε τίποτα παραπάνω από μια εύκολη αντιπαράθεση μεταξύ προοδευτικότητας και συντηρητισμού. Το αυτό (ως προς την αστοχία υλικού) και η λανθάνουσα ερωτική διάθεση νεαρού αστυνομικού προς την Πετρούνια, που υπάρχει απλά για να υπάρχει στο δεύτερο μέρος του φιλμ, μην προσθέτοντας τίποτα στον χαρακτήρα της νεαρής γυναίκας.