του Δημήτρη Δημητρακόπουλου

Δεν είναι τυχαίο που ο Κρίστιαν Μουντζίου θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους σκηνοθέτες των Βαλκανίων και ολόκληρης της Ευρώπης. Αντλώντας έμπνευση και θεματικές από τη σκληρή πραγματικότητα της χώρας του, καταφέρνει να διατηρήσει μια αντικειμενική ματιά στην αντιμετώπιση των δρώμενων, γεγονός που του επιτρέπει την κλινική ανάλυση ενός θέματος, αφήνοντας τον θεατή να λάβει τις δικές του αποφάσεις και αποφεύγοντας την καθοδήγηση. Όπως και στην προηγούμενη ταινία του, το στεφανωμένο με Χρυσό Φοίνικα στις Κάννες «4 Μήνες, 3 Εβδομάδες και 2 Μέρες» (2007), ο Μουντζίου ξεκινά την αφήγηση της ιστορίας χωρίς να έχει σκοπό να τη μετατρέψει σε ένα επαναστατικό μανιφέστο, αφήνοντας, όμως, τα κοινωνικοπολιτικά στοιχεία να κάνουν έντονη την παρουσία τους και να προσφέρουν την εξήγηση πίσω από τα κίνητρα ή τις αποφάσεις των πρωταγωνιστών.

Η Βοϊτσίτα και η Αλίνα μεγάλωσαν μαζί στο ορφανοτροφείο μέχρι τα 19 τους. Ύστερα, η Αλίνα έφυγε για να κυνηγήσει την τύχη της στη Γερμανία, ενώ η Βοϊτσίτα βρήκε καταφύγιο και την οικογένεια που δε γνώρισε ποτέ σε ένα ορθόδοξο μοναστήρι. Όταν, όμως, η Αλίνα επιστρέψει για να προσπαθήσει να ξαναβάλει και πάλι στη ζωή της τη Βοϊτσίτα, θα διαπιστώσει ότι πλέον δεν είναι η μοναδική γι’ αυτήν.

Γεμάτη εκρήξεις ζήλιας και στοιχεία κτητικής συμπεριφοράς, η Αλίνα θα προσπαθήσει να κερδίσει και πάλι την αποκλειστικότητα, διαπιστώνοντας ότι ο πιο δύσκολος αντίπαλος από όλους είναι ο ίδιος ο Θεός και βάζοντας σε εξέλιξη μια σειρά απρόσμενων γεγονότων. Σταδιακά, οι μοναχές, που αδυνατούν να διακρίνουν τα πραγματικά κίνητρα πίσω από τη συμπεριφορά της, θα υποπτευθούν ότι μπροστά τους εκτυλίσσεται μια υπόθεση δαιμονισμού και τα μέτρα που θα λάβουν, μαζί με τον ηγούμενό τους, για να υποστηρίξουν την πίστη τους, θα αγγίξουν τα όρια των ανθρώπινων αντοχών.

Βασισμένο σε βιβλίο, το οποίο με τη σειρά του αντλεί έμπνευση από πραγματικά γεγονότα, το «Πίσω από τους Λόφους» αποτελεί μια ματιά στη θρησκευτική Ρουμανία του σήμερα και ξεπερνά το θέμα της θρησκείας για να ασκήσει την κριτική του στο σύνολο των κοινωνικών δομών της χώρας. Με λεπτό τρόπο αποτυπώνει την αδιαφορία των κρατικών φορέων, την έλλειψη της κοινωνικής πρόνοιας, το καταφύγιο που προσφέρει η αίσθηση της θρησκείας και την ισοπεδωτική αντίληψη που χαρακτηρίζει τη λήψη αποφάσεων σε όλους τους προηγούμενους τομείς.

Αν στην προηγούμενη ταινία του στόχος ήταν το καθεστώς του Τσαουσέσκου και ο μηδενισμός των ανθρώπινων αξιών, εδώ αυτό που διαφαίνεται πίσω από τα γεγονότα είναι μία κοινωνία που αρνείται να σταθεί δίπλα στους πολίτες, ανοίγοντας τους δρόμους για εναλλακτικές μορφές αντιμετώπισης των προβλημάτων, δίνοντας βήμα και δύναμη στην άγνοια και το σκοταδισμό. Εξάλλου, παρά τα ελαττώματα των χαρακτήρων, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι προθέσεις και τα κίνητρα είναι αγνά. Τα μέτρα, όμως, που λαμβάνονται για τη δικαίωση των πεποιθήσεων ή την αντιμετώπιση των προβλημάτων, όπως αυτά εκλαμβάνονται, δημιουργούν προβληματισμό.

Ο Μουντζίου καταφέρνει να διατηρήσει μια σαφή ματιά, απόμακρη αλλά δεκτική στην κατανόηση, κριτική αλλά όχι απαραίτητα καταδικαστική, αφήνοντας στο θεατή αυτόν το ρόλο. Ίσως να μπορεί να διακρίνει κανείς και ψήγματα μαύρου χιούμορ στην ανάπτυξη της ιστορίας. Παράλληλα, οι δύο πρωταγωνίστριες ισορροπούν ανάμεσα στην ωμή δύναμη και την εύθραυστη άμυνα, θύματα μιας απούσας οικογένειας.

Το «Πίσω από τους Λόφους» επιβεβαιώνει την ικανότητα του Μουντζίου στο ρεαλιστικό, κοινωνικό σινεμά και ξεχωρίζει για τον λεπτό χειρισμό επικίνδυνων θεμάτων, που σε άλλα χέρια θα οδηγούνταν σε ψεύτικους εντυπωσιασμούς και υπερβολικές δραματικές εντάσεις. Το όλο θέμα καταλήγει στο μέγεθος της ευθύνης που φέρει ο καθένας και σε ποιο βαθμό η ίδια ευθύνη επιμερίζεται στην ίδια την κοινωνία (όχι μόνο της Ρουμανίας), καθώς ο προβληματισμός, ουσιαστικά, ανάγεται σε οικουμενικό ζήτημα.