της Κατερίνας Ανδρεάκου

Μέσα από δραματοποιημένες στιγμές της ζωής του, πλούσιο αρχειακό υλικό και συνεντεύξεις με ανθρώπους που τον έζησαν και άλλους που εμπνεύστηκαν από το έργο και την φιλοσοφία του, το ντοκιμαντέρ των ντι Φλόριο και Λίμαν αποτελεί ένα σοβαρό ντοκουμέντο αλλά κι έναν κάπως μονόπλευρο φόρο τιμής στον yogi / guru που πρώτος έφερε τη yoga στην μεταπολεμική Αμερική της δεκαετίας του ’20 και την έκανε ένα είδος «εξωτικής μόδας», με τους πλούσιους και τους πιο ανοιχτόμυαλους να προσηλυτίζονται εύκολα σε αυτή τη νέα (για εκείνους) φιλοσοφία τής εξερεύνησης του εαυτού μέσα από το σώμα και το μυαλό. Ο Γιογκανάντα κατάφερε (έξυπνα) να φέρει κοντά του και πιστούς χριστιανούς, καθώς συμπεριελάμβανε τον Χριστό ανάμεσα στις θεότητές του, προτρέποντάς τους να βρουν τον Θεό μέσα τους, μέσα από τις ασκήσεις αυτοσυγκέντρωσης και ουσιαστικής «γνωριμίας» με το σώμα τους. Ωστόσο, η μαζική συρροή πιστών και θαυμαστών, εκτός από φήμη και υλικό πλούτο, αναπόφευκτα έφερε και δυσπιστία, περίεργες φήμες και σκάνδαλα πάσης φύσεως, που μπορεί να στιγμάτισαν, έστω και περιστασιακά, την ως τότε «ιερή» φήμη τού yogi και των ακολούθων του, όμως ξεχάστηκαν μετέπειτα, με την έκδοση της αυτοβιογραφίας του, «Η Αυτοβιογραφία ενός Γιόγκι», βιβλίου – Βίβλου για τους απανταχού ακολούθους του μέχρι και σήμερα. «Αν δεν είχα διαβάσει αυτό [το βιβλίο], μάλλον δεν θα είχα ζωή», δηλώνει ο Τζορτζ Χάρισον σε αρχειακή συνέντευξη, ενώ ο Στιβ Τζομπς φημολογείται πως είχε μόνο αυτό το βιβλίο στο iPad του την τελευταία περίοδο της ζωής του.

Μια αμιγώς φεστιβαλική ταινία, με πιο σημαντική παρουσία αυτή στο Φεστιβάλ του Σιάτλ, ακολουθούμενη από μια περιορισμένης διανομής έξοδο στις αμερικανικές αίθουσες, κυρίως για τους μυημένους στη φιλοσοφία αλλά και την πρακτική τής yoga που, για κάποιον λόγο, βρήκε διανομή στην Ελλάδα, τη μόνη άλλη χώρα εκτός των ΗΠΑ που θα «φιλοξενήσει» ένα τόσο εξειδικευμένου θέματος ντοκιμαντέρ στις κινηματογραφικές της αίθουσες. Εάν η θεματική του ενδιαφέρει ορισμένους, τότε πρόκειται για μια ενδιαφέρουσα ανάλυση της ζωής του Γιογκανάντα και της ευρύτερης φιλοσοφίας τής αυτοπραγμάτωσης, όμως, ακόμα κι έτσι, το ντοκιμαντέρ αυτό έχει τα προβλήματά του. Η αφηγηματική του δομή είναι ασαφής και κάπως χαοτική, πηδώντας από τη μια χρονική περίοδο στην άλλη, αναμειγνύοντας μάλλον άστοχα το αρχειακό υλικό με δραματοποιημένες σκηνές και μαρτυρίες αναλυτών και θαυμαστών, καθώς κι έναν τύπο / ακόλουθο ο οποίος επανανιχνεύει ένα σκέλος του ταξιδιού του Γιογκανάντα, αλλά οι σκηνές του είναι τόσο πετσοκομμένες που πετάγονται άσχετα ανάμεσα στην υπόλοιπη αφήγηση – τα περισσότερα από αυτά δοσμένα μέσα από ένα κουραστικό (αλλά και καλά συμβολικό) slow motion, με το μόνιμο μουσικό χαλί να είναι μια προβλέψιμα αναπόφευκτη, μίξη new age με sitar.

Όσο για τη στάση των δημιουργών απέναντι στο θέμα / ήρωά τους, προαναφέραμε τη λέξη «μονόπλευρη», καθώς είναι περισσότερο ένας ξεκάθαρος φόρος τιμής και λιγότερο μια προσπάθεια αντικειμενικής αφήγησης της τόσο ξεχωριστής ιστορίας αυτού του yogi, ο οποίος φημολογείται πως άκουσε μια φωνή να του λέει να πάει στην Αμερική να διαδώσει τη φιλοσοφία του χωρίς ο ίδιος ποτέ να το επιθυμεί (η φωνή τού σημερινού κυνικού σχολιάζει: «ναι, καλά») – όταν όμως πήγε εκεί, ορισμένες από τις φιλίες που συνήψε μοιάζουν λίγο ύποπτες, όπως και έστω κάποια σημεία των οικονομικών αλλά και κοινωνικών σκανδάλων που εμφανίστηκαν αργότερα (φαίνεται ξεκάθαρα πόσο καλά ήξερε να χρησιμοποιεί το marketing της εποχής, γι’ αυτό άλλωστε υπάρχουν και τόσα οπτικοακουστικά ντοκουμέντα τού ίδιου), τα οποία οι δημιουργοί τού ντοκιμαντέρ αναφέρουν μεν, «αθωώνουν» δε πολύ γρήγορα.

Όποια και να είναι η αντικειμενική (αν υπάρχει κάτι τέτοιο) αλήθεια, πρόκειται περί ενός ενδιαφέροντος μεν, φεστιβαλικού / τηλεοπτικού βεληνεκούς δε, ντοκιμαντέρ, για εκείνους που αναζητούν την εσωτερική τους πίστη, γαλήνη και ευημερία. Ommm…